Chủ quan với ung thư vì nghĩ tuổi còn trẻ

Chị V. (27 tuổi, TP.HCM), đi siêu âm phát hiện khối u, nghi ngờ ung thư vú nhưng không kiểm tra thêm, bệnh chuyển sang giai đoạn 2, di căn hạch.

Ung thư xảy ra khi các tế bào tăng sinh một cách không kiểm soát, mang đặc tính ác tính, kèm theo khả năng xâm lấn tại chỗ và di căn.

Chị V. là giáo viên, ăn uống khoa học, hàng ngày sau giờ làm thường chạy bộ hoặc tập Yoga. Năm 2024, chị đi siêu âm vú, bác sỹ phát hiện ngực phải có khối u đánh giá BIRADS 4C (50 - 95% nguy cơ ung thư), khuyên nên sinh thiết để xác định có phải ung thư không và điều trị phù hợp. Tuy nhiên, chị nghĩ mình trẻ, không mắc bệnh này nên không thực hiện.

Tháng 4/2025, chị bị đau ngực phải, đến khám tại một bện viện đa khoa. Thạc sỹ Huỳnh Bá Tấn, người trực tiếp thăm khám và điều trị cho bệnh nhân đã chỉ định siêu âm, sinh thiết, xác định chị Vân bị ung thư vú phải, giai đoạn 2. Được bác sỹ giải thích và động viên điều trị, chị V. bước vào cuộc phẫu thuật cắt tuyến vú ung thư, nạo hạch nách và tái tạo ngực bằng túi.

Sau đó, chị tiếp tục hóa trị để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại, ngăn tái phát, di căn. Nếu được điều trị ngay ở giai đoạn sớm ở 1 năm trước, theo bác sỹ Tấn, chị V. có thể chỉ cần phẫu thuật, không hóa trị hoặc dùng thuốc hóa trị với liều nhẹ hơn, chi phí điều trị ít tốn kém hơn.

Trường hợp khác là anh Nguyễn Mạnh T. (35 tuổi, Đồng Nai) đau bụng râm ran từ tháng 10/2024. Là nhân viên văn phòng, những tháng cuối năm phải làm báo cáo liên tục, anh nghĩ cơn đau do ăn uống không điều độ nên mua thuốc giảm đau uống. Cơn đau chỉ giảm tức thời, sau đó quay trở lại. Gia đình khuyên anh đi khám nhưng anh từ chối vì “thanh niên trai tráng sao có bệnh gì được”, anh T. kể lại.

Tháng 4/2024, sau khi sụt 6 kg, cơn đau kéo dài, anh được gia đình đưa đi khám tại khoa ung bướu. Sau các xét nghiệm, siêu âm, sinh thiết, bác sỹ Kim Thị Bé Diệp, Khoa Ung Bướu cho biết, anh bị ung thư đại tràng giai đoạn 4. Bác sỹ chỉ định truyền thuốc hóa trị kết hợp với thuốc trúng đích để nâng cao hiệu quả điều trị, ngăn tế bào ung thư phát triển, di căn xa hơn.

“Nếu ở giai đoạn sớm, anh Tuấn có thể chỉ cần phẫu thuật, sau đó tùy vào kết quả giải phẫu bệnh sau mổ sẽ cân nhắc hóa trị hỗ trợ để kiểm soát  tình trạng bệnh. Tuy nhiên, hiện bệnh đã ở giai đoạn 4 nên điều trị sẽ khó khăn hơn”, bác sỹ Diệp nói.

Bác sỹ cho biết ung thư ở người trẻ (14 - 49 tuổi) được gọi là ung thư khởi phát sớm. Nghiên cứu từ gánh nặng bệnh tật toàn cầu (GBD) năm 2019 cho thấy tỷ lệ ung thư khởi phát sớm trên toàn cầu tăng 79,1% so với năm 1990. Trong đó, ung thư vú, khí quản, phế quản, phổi và đại trực tràng khởi phát sớm có tỷ lệ cao nhất.

Năm 2022, Việt Nam ghi nhận hơn 400.000 người bệnh ung thư, trong đó hơn 180.000 ca mới mắc và 120.000 ca tử vong. Tỷ suất mắc mới của Việt Nam xếp 91, song tỷ suất tử vong lại xếp vị trí 50 trên tổng 185 nước và có xu hướng “trẻ hóa”.

Ung thư xảy ra khi các tế bào tăng sinh một cách không kiểm soát, mang đặc tính ác tính, kèm theo khả năng xâm lấn tại chỗ và di căn. Một số người có nguy cơ mắc bệnh do gen đột biến di truyền từ cha mẹ.

Các đột biến này cũng có thể hình thành trong quá trình sống, trưởng thành. Môi trường sống ô nhiễm; chế độ ăn uống với thực phẩm không rõ nguồn gốc, lạm dụng chất bảo quản, nhiều thịt đỏ, ít trái cây, hút thuốc lá, uống nhiều rượu; tích trữ thức ăn không đúng cách gây nấm mốc, sản sinh độc tố… cũng tác động đến sức khỏe nói chung và sự phát triển, tái tạo của tế bào. Đây là các yếu tố nguy cơ khiến ung thư khởi phát sớm.

Bác sĩ Diệp cho biết, tâm lý bệnh ung thư “né” người trẻ (dưới 40 tuổi) khiến nhiều người bệnh chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo ung thư, mất cơ hội điều trị ở giai đoạn sớm. Một số loại ung thư có tỷ lệ khỏi bệnh trên 5 năm vượt 90% nếu phát hiện ở giai đoạn sớm và điều trị kịp thời, như ung thư tuyến giáp, vú, tiền liệt tuyến, đại tràng…

Khám sức khỏe định kỳ giúp người dân phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, tăng tỷ lệ điều trị thành công. Nếu trong gia đình có người thân mắc ung thư, người dân nên khám tầm soát định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ. Mỗi người nên duy trì lối sống khoa học, tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để tăng cường sức đề kháng. Áp dụng chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng, hạn chế rượu bia, không hút thuốc lá cũng có thể giảm nguy cơ mắc ung thư.

Rụng tóc do lão hóa da đầu

Da đầu chỉ chiếm diện tích nhỏ nhưng có tốc độ lão hóa nhanh gấp 6 lần da mặt, 12 lần da cơ thể. Do da đầu tập trung nhiều tuyến bã nhờn, nang tóc, mạch máu nuôi dưỡng.

Khi da đầu lão hóa, tốc độ mọc tóc chậm lại, giảm sản xuất hắc tố, bã nhờn, đường kính nang tóc thu nhỏ, mật độ nang tóc thưa dần khiến tóc dễ khô, mỏng, rụng nhiều, bạc sớm… Các bệnh lý mạn tính như viêm da tiết bã, viêm da cơ địa, lupus ban đỏ, bệnh tự miễn… càng làm tình trạng này trầm trọng hơn.

Chu kỳ tái tạo biểu bì da đầu thường kéo dài 28-30 ngày. Tuy nhiên, dưới tác động của stress, môi trường, thời tiết, chu kỳ có thể rút ngắn, khiến da đầu bong vảy, sinh gàu, dễ nhiễm trùng, nhiễm nấm. Tuổi tác, tia cực tím, ô nhiễm và mỹ phẩm không phù hợp cũng thúc đẩy quá trình lão hóa sớm.

Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có khoảng 70% người trưởng thành có vấn đề về da đầu và tóc trên toàn cầu.

BS.CKI Nguyễn Thị Kim Dung, Trưởng chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cơ sở phường Tân Hưng (Quận 7 cũ) cho biết, mái tóc là tín hiệu phản chiếu sức khỏe tổng thể rối loạn miễn dịch, thiếu máu, thiếu vi chất, bệnh tuyến giáp, bệnh ác tính… đều có thể biểu hiện qua tóc.

Nhiều bệnh nhân chỉ nghĩ rụng tóc hay tóc bạc sớm là vấn đề thẩm mỹ, nhưng khi đi khám mới bất ngờ phát hiện mình mắc lupus ban đỏ, bệnh tuyến giáp, suy gan, suy thận …

Như trường hợp anh Luân (35 tuổi, TP.HCM) từng có mái tóc dày, đen bóng, khỏe mạnh nhưng vài năm gần đây tóc rụng thưa dần, gàu nhiều, ngứa rát. “Mỗi lần mặc áo tối màu đi gặp khách hàng, gàu rơi đầy vai áo, mặc đồ sáng màu thì thấy rõ tóc rụng trên vai, tôi rất xấu hổ”, anh kể.

Dù thử nhiều loại dầu gội thảo dược đến các mẹo dân gian như dùng chanh, muối, gừng… nhưng tình trạng không cải thiện, cuối cùng anh phải cạo trọc để dễ dàng vệ sinh, chăm sóc da đầu. Khi đến khám bác sỹ ghi nhận anh bị viêm da tiết bã nặng, nang tóc teo nhỏ, dấu hiệu lão hóa da đầu sớm, tóc nhiễm nấm, thưa mảnh và dễ đứt gãy.

Chị Lan (29 tuổi, TP.HCM) cũng đối diện tình trạng tương tự. Sau thời gian căng thẳng công việc và thường xuyên tẩy nhuộm tóc, chị thấy tóc rụng nhiều, lộ đường chân tóc, xuất hiện hàng trăm sợi tóc bạc dù chưa đến 30 tuổi. Khuôn mặt chị cũng nhanh chóng xuống sắc, trán nhiều nếp nhăn, mí mắt chùng xuống. “Nhiều người lầm tưởng tôi đã ngoài 35, khiến tôi rất mặc cảm”, chị chia sẻ.

Qua kiểm tra da đầu và các xét nghiệm, bác sỹ cho biết chị Lan bị lão hóa nhanh khiến da đầu giảm khả năng nâng đỡ và nuôi dưỡng nang tóc (giảm collagen, elastin, mạch máu nuôi), tế bào gốc suy yếu không đủ tái tạo tóc mới, cùng với tổn thương tích lũy do gốc tự do, hoá chất, làm tóc thưa mỏng, bạc sớm.

Theo bác sỹ Dung, với tình trạng lão hóa da sớm, người bệnh cần được điều trị toàn diện. Trường hợp chị Lan, bác sỹ chỉ định trẻ hóa da mặt bằng HIFU để tái tạo collagen, săn chắc da, kết hợp liệu trình RF vi kim vùng da đầu để tăng lưu lượng máu nuôi, kích thích tế bào mầm nang tóc giúp tóc tăng trưởng nhanh và sợi tóc khỏe hơn. Sau khoảng 6 tháng, mật độ tóc cải thiện rõ rệt, đường chân tóc đầy đặn hơn, khuôn mặt tươi tắn, giảm hẳn nếp nhăn và tình trạng chảy xệ.

Với anh Luân, bác sỹ điều trị viêm da tiết bã ở đầu, nhiễm nấm tóc bằng thuốc uống và bôi. Khi tình trạng viêm đỏ da đầu cải thiện, anh Luân được chỉ định điện di với hoạt chất chứa đồng peptide, biotin, panthenol, Ginkgo Biloba…đều đặn để tăng cường dinh dưỡng cho nang tóc. Sau 4 tháng, tóc của anh bắt đầu mọc trở lại, gàu và viêm da được kiểm soát, giúp anh tự tin hơn trong công việc và giao tiếp.

Theo bác sỹ Dung, chìa khóa làm chậm lão hóa da đầu là bảo vệ tế bào gốc nang tóc, chống oxy hoá, duy trì tuần hoàn tốt cho nang tóc và giữ cân bằng hệ vi sinh trên da.

Nên gội đầu cách ngày, khoảng 3-4 lần mỗi tuần với động tác nhẹ nhàng giúp giữ lớp dầu tự nhiên, có thể sử dụng thêm serum bôi ngoài da để hỗ trợ lưu thông, giảm viêm da. Tẩy tế bào chết 1 lần/ tuần với sản phẩm phù hợp cũng giúp da đầu thông thoáng, kích thích nang tóc khỏe mạnh hơn.

Không tự ý dùng sản phẩm chứa steroid vì dễ gây tác dụng phụ tại chỗ và toàn thân. Hạn chế uốn duỗi, nhuộm hoặc tẩy tóc để tránh kích ứng da đầu và làm hư tổn thân tóc. Da đầu khỏe mạnh sẽ mang lại mái tóc dày và bóng mượt, giảm tóc bạc sớm.

Bác sỹ Dung cũng khuyến cáo, người trẻ khi có các dấu hiệu bất thường như bị rụng tóc nhiều, bạc tóc sớm… cũng cần thăm khám toàn diện để loại trừ nguyên nhân sâu xa có thể liên quan đến bệnh lý như rối loạn miễn dịch (lupus ban đỏ, xơ cứng bì…), bệnh tuyến giáp, suy gan, suy thận…

Dinh dưỡng và lối sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ da đầu. Do đó, mỗi người nên bổ sung đủ dưỡng chất, kết hợp tập luyện thể dục sẽ giúp cải thiện tuần hoàn, giảm stress, ngăn yếu tố kích hoạt rối loạn miễn dịch và thúc đẩy lão hóa.

Phát hiện ung thư đại tràng khi đến Việt Nam du lịch

Ông Philippe, 54 tuổi, rối loạn tiêu hóa, đi tiêu nhiều trong thời gian du lịch tại Việt Nam, đi khám phát hiện nhiều polyp đại tràng đã hóa ác tính.

Ông Philippe có tiền sử hút thuốc lá nhiều năm, từng sụt 7 kg không rõ nguyên nhân. Để đánh giá mức độ xâm lấn và chuẩn bị cho cuộc mổ, người bệnh được chụp thêm CT 1975 lát cắt ổ bụng, kết quả ghi nhận thành đại tràng ngang dày không đều, khối u lớn khoảng 4,5 cm bắt thuốc mạnh và không đồng nhất, chưa thâm nhiễm mỡ xung quanh.

Tổng hợp các kết quả, bác sỹ chẩn đoán khối u của ông Philippe là ung thư đại tràng giai đoạn T3. Nguy cơ gây tắc ruột, xuất huyết tiêu hóa, vỡ u, di căn đến các cơ quan khác như gan, phổi, xương, phúc mạc, não. Khi đó, khả năng phải mổ hở hoặc đưa hậu môn nhân tạo ra ngoài trước khi phẫu thuật nội soi cắt đại tràng.

Sau hội chẩn, các bác sỹ chỉ định người bệnh phẫu thuật nội soi có sự hỗ trợ của Robot Da Vinci Xi. Trường hợp này phải phẫu thuật phức tạp, phẫu tích nhiều, cắt nhiều mạch máu, luồn lách nạo vét hạch sâu nên với dụng cụ phẫu thuật nội soi thẳng dài sẽ rất khó thao tác.

Nhờ sự hỗ trợ 4 cánh tay linh hoạt của robot Da Vinci Xi, với trường quan sát 3 chiều (3D), độ phóng đại gấp 10 lần, bác sỹ quan sát rõ cấu trúc giải phẫu, đặc biệt là các mạch máu, thần kinh, mạch bạch huyết… trong lòng đại tràng. Nhờ vậy, quá trình phẫu thuật đạt độ chính xác cao, nạo vét hạch triệt để, đồng thời giúp bảo tồn, giảm thiểu tổn thương các cấu trúc lân cận như mạch máu, niệu quản, thần kinh…

Ca phẫu thuật kéo dài 4 tiếng. Hậu phẫu, sức khỏe ông Philippe dần hồi phục, có thể đi lại sau 1 ngày, ăn được thức ăn lỏng sau 3 ngày và được xuất viện sau 5 ngày.

Ngoài khối u được loại bỏ, 32 hạch được lấy ra âm tính (chưa có hạch di căn), ung thư được xác định giai đoạn 2A. Người bệnh không cần điều trị bổ sung (hóa trị), chỉ thăm khám định kỳ. Tiên lượng sống của người bệnh sau 5 năm là trên 90%.

Ung thư đại trực tràng là bệnh lý phổ biến, có tỷ lệ mắc và tử vong cao, ngày càng trẻ hóa. Hiện chưa xác định nguyên nhân nhưng polyp được xem là tổn thương tiền ung thư. Đây cũng là nguyên nhân khởi phát của hơn 95% các trường hợp ung thư đại trực tràng.

Polyp đại trực tràng bao gồm polyp tăng sản (hyperplastic polyp), u tuyến có nghịch sản (adenoma) và polyp răng cưa không cuống.

Trong đó, polyp tăng sản kích thước nhỏ dưới 5 mm thường không có nguy cơ tiến triển thành ung thư, nhưng nguy cơ hóa ác tính nếu kích thước từ 5 mm trở lên. Polyp u tuyến nguy hiểm hơn, trên 70% trường hợp ung thư đại trực tràng phát sinh từ các polyp u tuyến của đại trực tràng. Polyp u tuyến có khả năng biến đổi theo hướng ác tính dưới tác động của môi trường và gen người bệnh.

Theo các bác sỹ điều trị cho bệnh nhân, kết quả nội soi đại tràng phát hiện ông Philippe (quốc tịch Pháp) có 8 polyp ở đại tràng lên và đại tràng xuống.

Ở đại tràng ngang có một polyp lớn chiếm toàn bộ lòng đại tràng, nghi ung thư. Ngay trong lúc nội soi, bác sỹ tiến hành cắt các polyp nhỏ, đồng thời sinh thiết polyp lớn cho kết quả ung thư. 

Để phòng tránh bệnh, chuyên gia khuyến cáo người dân bằng cách thăm khám sức khỏe định kỳ, tầm soát ung thư đại trực tràng. Đồng thời, duy trì lối sống khoa học, chế độ dinh dưỡng cân bằng, hạn chế thịt đỏ, rượu bia, thuốc lá, ăn nhiều chất xơ, thường xuyên vận động thể dục.

Ung thư đại tràng nếu phát hiện từ giai đoạn sớm có thể điều trị nhẹ nhàng, ít xâm lấn qua nội soi như cắt hớt niêm mạc EMR (Endoscopic Mucosal Resection), cắt tách dưới niêm mạc EDS (Endoscopic Submucosal Dissection), không cần điều trị bổ sung (hóa trị, xạ trị…). Hiện nay, với các hệ thống nội soi hiện đại có thể giúp phát hiện các polyp, tổn thương tiền ung thư và ung thư đại trực tràng giai đoạn sớm.

Bác sỹ khuyến nghị, mỗi người nên kiểm tra sức khỏe định kỳ, bắt đầu nội soi đại tràng tầm soát ung từ 45 tuổi đối với những người thuộc nhóm nguy cơ trung bình (không có triệu chứng đường tiêu hóa, không có tiền căn gia đình mắc ung thư hay polyp đại trực tràng) và nội soi tầm soát sớm hơn đối với những người thuộc nhóm nguy cơ cao.

Trường hợp xuất hiện các triệu chứng tiêu hóa kéo dài như chán ăn, đầy bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân, đau bụng dai dẳng, rối loạn đại tiện, đi tiêu phân đen hoặc lẫn máu… cần được thăm khám ngay, thực hiện nội soi theo chỉ định của bác sỹ chuyên khoa tiêu hóa, hậu môn trực tràng.