Thời đại AI nâng tầm chất lượng khám chữa bệnh và giảm gánh nặng hành chính

Bộ Y tế xác định ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong y tế là một trong những giải pháp trọng tâm và mang tính chiến lược, nhằm hiện đại hóa hệ thống y tế và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ.

Thông tin này được nêu tại Hội thảo “Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo - Giải pháp chiến lược cho hệ thống y tế thông minh” do Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) vừa tổ chức.

AI trong y tế là một trong những giải pháp trọng tâm và mang tính chiến lược, nhằm hiện đại hóa hệ thống y tế và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Lê Phúc, Phó cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo cho biết, AI đang trở thành động lực quan trọng trong việc xây dựng hệ thống y tế sẵn sàng cho tương lai. Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia, cùng Nghị quyết 72-NQ/TW về tăng cường bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân, đều đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia đổi mới mạnh mẽ về AI trong những năm tới.

Theo ông Phúc, Bộ Y tế ưu tiên thúc đẩy y tế toàn trình, chăm sóc sức khỏe toàn dân dựa trên nền tảng công nghệ số. Ngành y tế đã sớm triển khai nhiều ứng dụng AI như chẩn đoán hình ảnh (X-quang, CT, MRI), tối ưu hóa phác đồ điều trị, hỗ trợ điều trị ung thư, quản lý hồ sơ bệnh án điện tử, khám chữa bệnh từ xa, dự báo dịch bệnh, phân tích dữ liệu thống kê y tế…

Các ứng dụng này bước đầu mang lại kết quả tích cực, giúp giảm thủ tục hành chính, tối ưu hóa vận hành bệnh viện, nâng cao trải nghiệm và chất lượng điều trị, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa.

Trong phần trình bày chuyên sâu, TS.Trần Tùng, Giám đốc tư vấn giải pháp chuyển đổi số Y tế FPT IS nhận định rằng các công nghệ như IoMT, hồ sơ bệnh án điện tử, 5G, dữ liệu lớn, blockchain và bệnh viện thông minh đang mở ra khả năng kết nối, giám sát, quản lý y tế theo thời gian thực.

AI đóng vai trò then chốt trong chẩn đoán hình ảnh, điều trị cá thể hóa, tự động hóa quy trình bệnh viện, dược lâm sàng, phòng bệnh và phát triển telehealth.

Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, ngành y tế cần hạ tầng dữ liệu đồng bộ, hành lang pháp lý hoàn thiện, cơ chế bảo mật thông tin và nguồn nhân lực được đào tạo chuyên sâu. FPT khẳng định tiếp tục đồng hành cùng Bộ Y tế trong xây dựng hệ sinh thái y tế thông minh, hiện đại và bền vững.

Đại diện Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cũng giới thiệu mô hình “Bác sỹ cho mọi nhà”, nền tảng telehealth do FPT xây dựng cho Bộ Y tế với sự tài trợ của UNDP.

Tính đến 31/10/2025, hệ thống đã có 1,9 triệu tài khoản được kích hoạt; hơn 73.000 người dân đặt lịch khám từ xa với tổng cộng 119.118 cuộc hẹn; gần 24.000 cuộc gọi có hình được thực hiện, trong đó 15.683 cuộc phục vụ trực tiếp cho khám chữa bệnh. Những con số này cho thấy hiệu quả rõ rệt của mô hình, góp phần thu hẹp khoảng cách tiếp cận y tế giữa các tuyến.

Bên cạnh lợi ích, việc ứng dụng AI trong y tế đặt ra yêu cầu cao về tính chính xác, an toàn, bảo mật và đạo đức. Bộ Y tế khẳng định AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ, không thể thay thế quyết định lâm sàng của bác sỹ.

Để đảm bảo ứng dụng AI đúng hướng, Bộ sẽ xây dựng hệ thống văn bản pháp lý về phân loại, kiểm định, cấp phép, quản lý và giám sát chất lượng các hệ thống AI y tế. Đồng thời, các quy định về trách nhiệm của các chủ thể phát triển và triển khai AI cũng sẽ được hoàn thiện.

Một yêu cầu quan trọng khác là bảo vệ dữ liệu người bệnh. Do AI cần xử lý lượng lớn dữ liệu cá nhân, Bộ Y tế sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để bảo đảm tuân thủ nghiêm ngặt quy định về bảo mật, tránh nguy cơ lộ lọt thông tin.

Tại Hội thảo, công tác phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao trong y tế tiếp tục được nhấn mạnh. Bộ Y tế sẽ chỉ đạo các trường Y Dược trực thuộc phối hợp với các trường đại học công nghệ để đào tạo thế hệ bác sỹ, dược sỹ am hiểu khoa học dữ liệu và AI, sẵn sàng ứng dụng công nghệ trong khám chữa bệnh và quản lý y tế.

Ông Nguyễn Lê Phúc khẳng định, hành lang pháp lý phải đi trước một bước. Bộ Y tế sẽ phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các chuyên gia để xây dựng khung pháp lý và quy tắc đạo đức cho việc thử nghiệm và triển khai các sản phẩm AI y tế, nhằm tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo phát triển an toàn và có kiểm soát.

Đột phá trong điều trị nhắm đích ung thư phổi

Ung thư phổi là một trong ba loại ung thư thường gặp nhất và đồng thời là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ung thư trên toàn cầu. Thống kê GLOBOCAN 2022 của Tổ chức Y tế Thế giới (IARC) cho thấy ung thư phổi đứng thứ ba về tỷ lệ mắc mới với 2,5 triệu ca (chiếm 11,6% tổng số ca ung thư mới), nhưng lại dẫn đầu về tỷ lệ tử vong với 1,8 triệu ca (18,7%).

Tại Việt Nam, năm 2022 ghi nhận 26.262 ca ung thư phổi mới, xếp thứ hai sau ung thư gan; đồng thời ghi nhận 23.797 ca tử vong, chiếm hơn 19% và đứng đầu trong tất cả các loại ung thư.

Bệnh thường gặp ở người trên 60 tuổi và phần lớn được phát hiện ở giai đoạn tiến triển hoặc di căn xa, khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn.

Ung thư phổi gồm hai nhóm chính là ung thư phổi tế bào nhỏ và ung thư phổi không tế bào nhỏ (chiếm khoảng 85%). Điều trị tuân thủ nguyên tắc đa mô thức gồm phẫu thuật, xạ trị và điều trị toàn thân (hóa chất, liệu pháp đích, miễn dịch…), trong đó điều trị toàn thân đóng vai trò quan trọng ở giai đoạn tiến triển.

Trong vài thập kỷ gần đây, bức tranh điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ đã có bước chuyển lớn từ hóa trị cổ điển sang các liệu pháp ít độc tính hơn như điều trị nhắm đích và liệu pháp miễn dịch. Những tiến bộ này có được nhờ việc giải mã cơ chế sinh ung thư, đặc biệt là sự phát hiện các đột biến “dẫn đường” như EGFR, ALK, ROS1… giúp việc điều trị trở nên cá thể hóa và hiệu quả hơn.

Điều trị nhắm đích sử dụng các phân tử nhỏ hoặc kháng thể đơn dòng nhằm ức chế những protein hoặc con đường tín hiệu bất thường thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư. Khác với hóa trị, liệu pháp đích tác động chọn lọc hơn, từ đó tối ưu hiệu quả điều trị đồng thời giảm độc tính toàn thân.

Tại Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội, hai trường hợp lâm sàng gần đây đã minh họa hiệu quả vượt trội của liệu pháp này. Trường hợp thứ nhất là bệnh nhân L.T.K.L (SN 1987) nhập viện tháng 7/2019 trong tình trạng yếu nửa người trái và co giật. Hình ảnh MRI cho thấy nhiều khối di căn não; chụp CT ngực gợi ý tổn thương nguyên phát từ phổi.

Sau khi sinh thiết và xét nghiệm, bệnh nhân được xác định có đột biến tái sắp xếp ALK. Ngay khi điều trị bằng thuốc kháng ALK thế hệ 2, Ceritinib, bệnh nhân hồi phục ấn tượng; chỉ sau một tháng, các triệu chứng thần kinh biến mất; sau hai tháng, hình ảnh MRI và CT cho thấy đáp ứng sớm và rõ rệt.

Trường hợp thứ hai là bệnh nhân P.T.H (SN 1967), nhập viện tháng 4/2024 vì ho khan kéo dài, khó thở và đau cột sống. Khám lâm sàng phát hiện tổn thương đa ổ ở phổi và xương. Sinh thiết xác định ung thư biểu mô tuyến phổi, xét nghiệm NGS cho thấy đột biến EGFR del19.

Bệnh nhân được điều trị bằng thuốc EGFR-TKI thế hệ 3 và đáp ứng nhanh: Sau 6 tuần, các tổn thương phổi gần như biến mất trên hình ảnh học; đau do di căn xương cải thiện rõ rệt; các triệu chứng hô hấp hết hẳn, người bệnh sinh hoạt gần như bình thường.

Nhiều bệnh nhân khác cũng đạt những kết quả ấn tượng tương tự, cho thấy sự thay đổi lớn trong kỳ vọng điều trị ở ung thư phổi không tế bào nhỏ nhờ liệu pháp nhắm đích.

Liệu pháp nhắm trúng đích, với cơ chế “ổ khóa - chìa khóa”, đã trở thành một trong các tiêu chuẩn điều trị cho bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ ở cả giai đoạn sớm và di căn.

Các nghiên cứu lâm sàng lớn như ADAURA, ALINA, FLAURA… đã chứng minh rõ ràng lợi ích của liệu pháp này: tăng khả năng chữa khỏi bệnh khi điều trị bổ trợ sau phẫu thuật ở giai đoạn sớm; và kéo dài thời gian sống còn ở giai đoạn di căn, đồng thời cải thiện đáng kể chất lượng sống.

Những bằng chứng khoa học vững chắc cùng các câu chuyện thực tế tại Việt Nam đang cho thấy một bước ngoặt trong điều trị ung thư phổi: từ chỗ chỉ kiểm soát bệnh, điều trị nhắm đích đã mở ra hy vọng về việc kiểm soát dài hạn, thậm chí “chữa khỏi chức năng” ở nhiều người bệnh.

Điều trị thành công bệnh nhân 96 tuổi chẩn đoán ung thư dạ dày

Dù đã 96 tuổi và mang nhiều bệnh lý nền, cụ bà Doãn Thị B. (trú tại Yên Thành, Nghệ An) vẫn quyết tâm phẫu thuật để điều trị ung thư dạ dày. Ca mổ được thực hiện tại Khoa Ngoại Quán Sứ 1, Bệnh viện K cơ sở Quán Sứ và thành công vượt xa kỳ vọng của gia đình.

Trước khi nhập viện, cụ B. xuất hiện đau âm ỉ vùng thượng vị, ăn uống kém, đầy bụng, khó tiêu và buồn nôn. Gia đình đã đưa cụ đi khám tại ba cơ sở y tế khác nhau.

Qua thăm khám và các xét nghiệm chuyên sâu, bác sỹ phát hiện khối u kích thước khoảng 3×4 cm tại hang môn vị gây hẹp môn vị, nguyên nhân khiến cụ nôn, buồn nôn và ăn không tiêu. Giải phẫu bệnh xác nhận ung thư dạ dày; chụp CT ngực - bụng không phát hiện di căn xa nên bác sỹ chỉ định phẫu thuật.

Tuy nhiên, tuổi cao và bệnh nền khiến gia đình rất băn khoăn. Khi đến Bệnh viện K để tư vấn thêm, cụ và người nhà đã được các bác sỹ giải thích rõ ràng về tình trạng bệnh, cơ hội và rủi ro của phẫu thuật. Với tinh thần minh mẫn và niềm tin vào y học, cụ B. cùng gia đình quyết định vượt qua tâm lý “tuổi cao bệnh trọng, không nên mổ” để tiến hành phẫu thuật.

Ca mổ được chuẩn bị kỹ lưỡng với sự phối hợp chặt chẽ giữa ê-kíp phẫu thuật và ê-kíp gây mê hồi sức, bao gồm các biện pháp tối ưu huyết áp, ổn định tim mạch và chuẩn bị đầy đủ phương tiện cấp cứu. Các bác sỹ tiến hành cắt gần toàn bộ dạ dày, nạo vét hạch triệt để và nối phần dạ dày còn lại với hỗng tràng nhằm tái lập lưu thông tiêu hóa.

Sau phẫu thuật, cụ B. được theo dõi sát sao và phục hồi rất tốt: ăn uống bình thường, tinh thần lạc quan và không ghi nhận biến chứng. Đại diện gia đình cho biết trước khi mổ, họ lo nhất là nguy cơ gây mê ở tuổi quá cao, nhưng nhờ sự tư vấn kỹ càng và chuyên môn vững của đội ngũ bác sỹ, họ đã yên tâm hơn và kết quả hiện tại vượt xa mong đợi.

Theo các bác sỹ Khoa Ngoại Quán Sứ 1, cụ B. là một trong những trường hợp cao tuổi nhất được phẫu thuật điều trị ung thư thành công tại Bệnh viện K. Các bác sỹ nhấn mạnh tầm soát sớm có vai trò đặc biệt quan trọng, bởi phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm giúp điều trị đơn giản hơn, giảm tỷ lệ tử vong, giảm chi phí và cải thiện chất lượng sống.

Bệnh viện K cho biết ngày càng nhiều người dân chủ động tầm soát ung thư. Các bác sỹ khuyến cáo mọi người, đặc biệt là người trên 40 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ, nên duy trì thói quen tầm soát định kỳ để bảo vệ sức khỏe và nâng cao cơ hội điều trị hiệu quả.