Cảnh báo mối nguy mất cân đối dinh dưỡng ở đô thị

Tại Hội nghị Khoa học Dinh dưỡng - Thực phẩm năm 2025 vừa được tổ chức, PGS-TS.Nguyễn Trọng Hưng, Giám đốc Trung tâm Tư vấn, Phục hồi dinh dưỡng và Kiểm soát béo phì (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cho biết, thói quen “sợ tinh bột” khiến nhiều người gần như bỏ cơm hoàn toàn trong bữa ăn hàng ngày.

Theo chuyên gia, tinh bột vẫn phải chiếm khoảng 50% năng lượng khẩu phần.

“Không ít người khoe rằng mỗi bữa chỉ ăn nửa bát cơm hoặc bỏ hẳn. Nhưng ngược lại, họ lại tiêu thụ quá nhiều thịt, các loại hạt có dầu, trái cây hay nước ép. Sự lệch pha này là mối nguy lớn,” PGS.Hưng nhấn mạnh.

Ông giải thích, tinh bột vẫn phải chiếm khoảng 50% năng lượng khẩu phần. Ngay cả bệnh nhân đái tháo đường chưa có biến chứng cũng cần duy trì mức tối thiểu này. Một người trưởng thành trung bình cần 1.600-2.000 kcal mỗi ngày, vì vậy, mỗi bữa cần tối thiểu 1-1,5 bát cơm để đảm bảo năng lượng.

Ăn quá ít cơm khiến cơ thể nhanh đói, buộc phải “bù” bằng thịt hoặc thực phẩm giàu béo, từ đó khiến khẩu phần trở nên méo mó. Việc lạm dụng khoai, ngô, sắn hay trái cây thay cơm để giảm cân cũng bị đánh giá là không bền vững.

Một thói quen khác được cảnh báo là sử dụng nước ép mỗi ngày. “Một cốc nước ép dùng tới 300-500g trái cây. Nếu vừa uống nước ép, vừa ăn trái cây thì tổng lượng đường vượt xa khuyến nghị. Thỉnh thoảng uống thì không sao, nhưng uống hàng ngày chắc chắn không hợp lý,” PGS Hưng nói.

Ở góc độ hoạch định chính sách, PGS-TS.Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nhấn mạnh việc xây dựng 7 tháp dinh dưỡng cho từng nhóm tuổi và đối tượng nhằm cải thiện tầm vóc và phòng ngừa bệnh không lây nhiễm. Các tháp này được thiết kế trực quan, quy đổi thành đơn vị ăn cụ thể bằng thìa, bát, lát bánh, giúp người dân dễ áp dụng trong bữa ăn hàng ngày.

Mục tiêu đến năm 2030 là nâng chiều cao trung bình của trẻ em và thanh thiếu niên thêm tối thiểu 1,5 cm; nâng tuổi thọ trung bình lên 75,5 tuổi, trong đó tối thiểu 68 năm sống khỏe mạnh. Hiện tuổi thọ trung bình của người Việt là 74,7 tuổi, nhưng số năm sống khỏe còn thấp; người cao tuổi thường mắc khoảng 3 bệnh mạn tính, phần lớn bắt nguồn từ chế độ ăn thiếu hợp lý.

Các chuyên gia thống nhất rằng Việt Nam cần tăng cường giáo dục dinh dưỡng, xây dựng chế độ ăn phù hợp từng vùng miền, phát triển hạ tầng vận động và mạnh dạn học hỏi mô hình chính sách dinh dưỡng của Nhật Bản. Mục tiêu là cải thiện tầm vóc, giảm gánh nặng bệnh không lây nhiễm và tăng tuổi thọ khỏe mạnh trong giai đoạn 2025–2030.

Lối sống căng thẳng, thức khuya… khiến nhiều người trẻ bị ù tai kéo dài

Ù tai là tình trạng nghe thấy tiếng ù ù, vo ve, huýt gió hoặc tiếng mạch đập trong tai hoặc đầu, ngay cả khi môi trường xung quanh hoàn toàn yên tĩnh. Ở nhiều trường hợp, không tìm ra nguyên nhân rõ ràng từ tai mũi họng, thần kinh, tim mạch hay các bệnh lý chuyển hóa.

Theo các chuyên gia, hiện nay ngày càng nhiều người trẻ gặp tình trạng ù tai không rõ nguyên nhân, và đó không phải là “chuyện vặt”. Áp lực học tập, công việc, căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, lạm dụng tai nghe, tiếp xúc tiếng ồn lớn hay thậm chí trầm cảm đều được xem là các yếu tố nguy cơ.

Một nữ sinh viên tại Hà Nội chia sẻ, nhiều tháng nay em liên tục nghe tiếng ù ù, vo ve, mức độ không quá dữ dội nhưng dai dẳng, đặc biệt rõ vào buổi tối và khi tập trung học tập.

Cô đã đi khám nhiều chuyên khoa (Thần kinh, Tai mũi họng, Tâm lý) với các xét nghiệm từ cơ bản đến chuyên sâu nhưng không phát hiện bất thường. Dù đã dùng thuốc y học hiện đại kéo dài nhiều tháng, triệu chứng gần như không cải thiện, tinh thần suy giảm, giấc ngủ chập chờn, lo lắng tăng lên.

Sau khi được giới thiệu đến Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Bạch Mai, cô được xây dựng phác đồ điều trị không dùng thuốc, kết hợp các phương pháp như ôn châm.

Sau hai tuần điều trị, tình trạng ù tai cải thiện rõ rệt như tần suất và mức độ giảm, giấc ngủ tốt hơn, tinh thần nhẹ nhõm, khả năng tập trung học tập hồi phục. “Đêm nào em cũng nghe tiếng vo ve trong tai, càng yên tĩnh càng rõ. Sau hơn 2 tuần điều trị, tình trạng đã cải thiện rất nhiều,” cô chia sẻ.

Ù tai kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn âm ỉ bào mòn chất lượng cuộc sống, khiến người bệnh mệt mỏi, cáu gắt, giảm tập trung, ảnh hưởng học tập và hiệu quả công việc.

Bác sỹ chuyên khoa II Nguyễn Mậu Thực, Phó trưởng Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Bạch Mai, nhấn mạnh, ù tai không rõ nguyên nhân ở người trẻ là tiếng chuông cảnh báo lối sống căng thẳng.

Nếu đã khám nhiều nơi, kết quả cận lâm sàng bình thường nhưng triệu chứng vẫn dai dẳng, người bệnh nên cân nhắc tiếp cận toàn diện hơn, bao gồm điều chỉnh lối sống, cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng, kết hợp các phương pháp y học cổ truyền hoặc hỗ trợ tâm lý.

Theo y học cổ truyền, ù tai kéo dài không chỉ là vấn đề ở “cái tai” mà còn liên quan đến rối loạn khí huyết, chức năng tạng phủ, tình chí và lối sống. Vì vậy, điều trị không chỉ dừng ở việc “làm hết tiếng ù” mà còn hướng tới cân bằng tổng thể cơ thể, cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất.

Khi gặp những “âm thanh vô hình” làm phiền bạn mỗi ngày, đặc biệt ở độ tuổi trẻ, đừng bỏ qua. Hãy thăm khám sớm để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị kịp thời, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Mặt mất cân đối, bất ngờ phát hiện ung thư tuyến mang tai

Chị Dương, 38 tuổi, phát hiện hàm trái sưng to, khám tại Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 và được chẩn đoán u tuyến mang tai phức tạp. Sinh thiết lạnh ngay trong mổ xác định khối u là ung thư giai đoạn muộn, nhưng may mắn ca đại phẫu diễn ra thành công.

GS-TS.Trần Phan Chung Thủy, Chủ tịch Hội Ung thư Đầu Cổ Châu Á và Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam cho biết, trường hợp của chị Dương khá “lạ”.

Khối u ác tính đã ở giai đoạn muộn, bám chặt và xâm lấn sâu vào dây thần kinh số 7 chi phối các cơ vận động của mặt nhưng bệnh nhân vẫn chưa liệt mặt và chưa đau nhiều. Trong khi đó, u ác tính tuyến mang tai thường phát triển nhanh, gây đau và liệt dây thần kinh mặt. Bệnh này cũng ít gặp, phổ biến hơn ở trẻ em và người lớn tuổi.

Trước đó một năm, chị Dương từng nổi một u nhỏ ở góc hàm trái nhưng không đau, không tăng kích thước nên không đi khám. Gần đây, mặt chị mất cân đối, hàm trái hơi to hơn hàm phải, nên chị quyết định khám.

Kết quả chụp CT và siêu âm cho thấy khối u dài hơn 4 cm, chiếm gần hết mô tuyến mang tai trái, phát triển vào trong và xâm lấn tĩnh mạch sau hàm. Cạnh trước khối u có một hạch gần 1 cm và hai hạch hơn 1 cm vùng cổ. Sinh thiết cho thấy u tuyến mang tai hóa bọc, tiên lượng khả năng cao là u ác tính và đã di căn hạch cổ.

Chị Dương được chuyển về Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM để điều trị chuyên sâu. Sau hội chẩn, GS.Chung Thủy lập phương án phẫu thuật phức tạp nhất là loại bỏ khối u ác tính xâm lấn sâu vào dây thần kinh số 7, đồng thời bảo tồn tối đa chức năng sống, mạch máu, dây thần kinh, vận động và thẩm mỹ.

Ca mổ được tiến hành theo các bước tỉ mỉ. Khởi đầu, tuyến mang tai được mở, khối u bóc tách và gửi 2 mẫu bệnh phẩm sinh thiết lạnh khẩn cấp. Trong khi chờ kết quả, ekip đã cắt thùy nông tuyến mang tai trái, bảo tồn dây thần kinh số 7.

Kết quả sau 30 phút xác định khối u ác tính, và ngay lập tức, ca mổ tiếp tục với bóc tách dây thần kinh số 7, cắt thùy sâu tuyến mang tai và nạo vét hạch cổ chức năng.

Ê kíp đã tìm từng nhánh dây thần kinh số 7, bóc tách khối u bám chặt, đồng thời bảo vệ động mạch cảnh và các mạch máu quan trọng.

Bác sỹ cắt toàn bộ tuyến mang tai bằng dao siêu âm để cầm máu tức thì, nạo vét hạch cổ chức năng, đảm bảo kiểm soát an toàn vùng phẫu trường. GS.Chung Thủy nhận định, ranh giới giữa khối u và dây thần kinh số 7 mờ nhạt, cả hai dính chặt vào nhau, khối u không chỉ chèn ép mà còn đi sâu và phình to trong dây thần kinh số 7.

Hậu phẫu, sức khỏe chị Dương ổn định, ăn thức ăn mềm, nhai bên phải, xuất viện sau 5 ngày. Kết quả giải phẫu bệnh xác định ung thư tuyến mang tai Carcinom nhầy bì, độ 3, di căn hạch, xâm nhập dây thần kinh, giai đoạn T3N1M0.

Hai tuần sau, vết mổ lành thương tốt, dây thần kinh mặt được bảo tồn. Bệnh nhân cần duy trì tái khám, tập vật lý trị liệu phục hồi cơ mặt và thực hiện xạ trị theo hướng dẫn của Khoa Xạ trị, Trung tâm Ung bướu.

GS.Chung Thủy giải thích, tuyến mang tai là tuyến nước bọt lớn nhất cơ thể, nằm hai bên mặt, gần xương hàm và phía trước tai, có vai trò chủ đạo sản xuất nước bọt hỗ trợ tiêu hóa. Trong điều trị ung thư tuyến mang tai, mục tiêu không chỉ là loại bỏ khối u mà còn bảo tồn chức năng và thẩm mỹ, mang lại chất lượng sống tốt nhất cho bệnh nhân.

Khoảng 80% u tuyến mang tai lành tính, 20% ác tính, thường gặp ở trẻ em và người từ 60 tuổi trở lên. Tỷ lệ mắc toàn cầu ước tính 0,5–3/100.000 người/năm, chiếm khoảng 5% tổng số ca ung thư đầu-cổ. Tỷ lệ sống sau 5 năm trung bình khoảng 70%. Nguyên nhân chưa rõ, nhưng yếu tố nguy cơ gồm thay đổi gen, tiếp xúc tia xạ, thuốc lá.

Khám sức khỏe tổng quát hàng năm là cách quan trọng để phát hiện sớm bất thường. Bên cạnh đó, hạn chế thuốc lá, rượu bia, giảm tiếp xúc với tia xạ hoặc sử dụng biện pháp bảo hộ cũng giúp giảm nguy cơ mắc ung thư tuyến mang tai.