Có tới 1/4 thanh thiếu niên có thể mang vi khuẩn não mô cầu

Tại Hội thảo Khoa học về bệnh não mô cầu xâm lấn do Hội Y học Dự phòng Việt Nam phối hợp với Tập đoàn dược phẩm toàn cầu GlaxoSmithKline (GSK) Việt Nam tổ chức mới đây, các chuyên gia y tế và nhà khoa học đã cung cấp thông tin về chủng ngừa dành cho hai nhóm đối tượng có nguy cơ cao là trẻ nhỏ dưới 5 tuổi và thanh thiếu niên. Đây là hai nhóm tuổi có hệ miễn dịch dễ bị tổn thương hoặc thường xuyên tiếp xúc gần, làm tăng khả năng lây lan vi khuẩn não mô cầu.

Theo PGS-TS.Phạm Quang Thái, Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, bệnh do não mô cầu xâm lấn vẫn là gánh nặng y tế cộng đồng toàn cầu.

Theo Hội Y học Dự phòng Việt Nam, bệnh não mô cầu xâm lấn (Invasive meningococcal disease - IMD) tuy không phổ biến nhưng vô cùng nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong lên tới 50% nếu không được điều trị kịp thời, thậm chí người bệnh có thể tử vong chỉ sau 24 giờ khởi phát. Ngay cả khi được điều trị tích cực, khoảng 20% người sống sót vẫn phải đối mặt với các di chứng lâu dài như liệt, mất thính lực hoặc tàn tật vĩnh viễn.

PGS-TS.Phạm Quang Thái, Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết, bệnh do não mô cầu xâm lấn vẫn là gánh nặng y tế cộng đồng toàn cầu.

Những người sống sót thường mang di chứng suốt đời, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bản thân và gia đình. Dữ liệu từ hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm cho thấy, từ tháng 7/2016 đến tháng 9/2025, số ca bệnh não mô cầu đang có xu hướng tăng rõ rệt. Tính đến ngày 15/9/2025, cả nước đã ghi nhận 38 ca, trong đó khu vực miền Bắc tăng 45% và miền Nam tăng 83% so với cùng kỳ năm 2024.

Tại Việt Nam, bệnh não mô cầu lưu hành tại nhiều địa phương, thường xuất hiện vào mùa đông – xuân, đặc biệt ở các khu vực đông người như trường học, ký túc xá, nhà trẻ, doanh trại quân đội hoặc nơi có thói quen sinh hoạt tập trung. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm hút thuốc lá, tiếp xúc gần với người bệnh hoặc môi trường thông khí kém.

Còn theo PGS-TS.Trần Đắc Phu, Phó Chủ tịch Hội Y học Dự phòng Việt Nam, để phòng ngừa toàn diện bệnh não mô cầu, cần chủng ngừa đầy đủ các nhóm huyết thanh gây bệnh phổ biến.

Theo nghiên cứu tại Việt Nam, hơn 90% ca mắc não mô cầu xâm lấn do nhóm huyết thanh B (MenB) gây ra. Vì vậy, việc chủ động tiêm vắc xin, đặc biệt cho nhóm thanh thiếu niên, là hết sức cần thiết nhằm ngăn ngừa sự lây lan âm thầm trong cộng đồng.

Biến chứng hiếm gặp sau hơn 10 năm nâng ngực

Hơn 10 năm sau khi phẫu thuật nâng ngực, hai phụ nữ bất ngờ nhập viện trong tình trạng sưng đau, tụ máu quanh túi độn, biến chứng hiếm gặp, dễ bị nhầm lẫn với u lympho liên quan túi ngực. Đầu tháng 8, chị Thành (50 tuổi, Quảng Ngãi) đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM vì vú trái sưng to gấp đôi vú phải, kèm đau nhức, chèn ép và khó thở.

Bệnh nhân cho biết đã nâng ngực cách đây 15 năm, không mắc bệnh lý mạch máu, không dùng thuốc chống đông và không gặp chấn thương trước khi xuất hiện triệu chứng.

Kết quả chụp MRI cho thấy túi ngực hai bên còn nguyên vẹn, nhưng vùng ngực trái có tụ dịch không thuần nhất quanh túi. Xét nghiệm tế bào học khẳng định dịch viêm, loại trừ u lympho tế bào lớn thoái sản liên quan túi ngực (BIA-ALCL), một dạng ung thư hiếm gặp có thể xuất hiện muộn sau phẫu thuật.

Sau hội chẩn đa chuyên khoa, bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật lấy bỏ túi ngực hai bên, cắt trọn bao xơ vú trái và sinh thiết bao xơ vú phải.

Trong quá trình mổ, các bác sỹ phát hiện khoảng 100 ml dịch máu tụ quanh túi ngực trái. Kết quả sinh thiết lạnh cho thấy không có tế bào ác tính. Ca phẫu thuật kéo dài ba giờ do ThS.BS.CKI Huỳnh Bá Tấn, Khoa Ngoại Vú  Đầu Mặt Cổ, trực tiếp thực hiện. Sau mổ, chị Thành hồi phục tốt, sức khỏe ổn định.

Một trường hợp khác là chị Thắm (51 tuổi, Đồng Nai) đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đầu tháng 9 do vú phải đau kéo dài, biến dạng. Bệnh nhân đã đặt túi ngực 10 năm trước. Kết quả thăm khám và chụp MRI cho thấy túi ngực hai bên bị vỡ, tụ máu quanh túi, silicone rò ra mô xung quanh.

Trong quá trình phẫu thuật, ê-kíp bác sỹ hút ra khoảng 200 ml hỗn hợp máu và silicone, xử lý bao xơ và thay túi mới. Sau mổ, chị Thắm hồi phục nhanh, sức khỏe ổn định, hình thể được bảo tồn. “Tôi từng lo sợ mất ngực vì nghi ung thư, nay được phẫu thuật kịp thời nên rất nhẹ nhõm”, chị chia sẻ.

Bác sỹ Huỳnh Bá Tấn cho biết đây là hai trong số ít trường hợp tụ dịch, tụ máu muộn quanh túi ngực mà bệnh viện tiếp nhận trong quý III/2025. Thông thường, tụ máu hoặc tụ dịch chỉ xảy ra ngay sau phẫu thuật nâng ngực.

Việc xuất hiện triệu chứng sau hơn 10 năm là biến chứng hiếm, cơ chế chưa được xác định rõ, có thể liên quan đến tổn thương vi mạch, co thắt bao xơ hoặc phản ứng viêm mạn tính quanh túi. Một số nghiên cứu trên thế giới cũng ghi nhận nguyên nhân có thể do viêm mạn tính hoặc tổn thương mạch máu trong quá trình lão hóa mô vú.

Theo y văn quốc tế, chỉ có khoảng 15-20 ca tụ máu muộn quanh túi ngực được ghi nhận toàn cầu, trong đó có trường hợp phát hiện sau hơn 40 năm phẫu thuật. Một báo cáo năm 2025 còn ghi nhận bệnh nhân 88 tuổi xuất hiện khối tụ máu mạn tính ở vú trái sau 70 năm đặt túi ngực, một trong những ca hiếm nhất từng được công bố.

Phẫu thuật nâng ngực bằng túi độn là một trong những thủ thuật phổ biến nhất hiện nay. Theo Hiệp hội Phẫu thuật Thẩm mỹ Hoa Kỳ (ASPS), mỗi năm có khoảng 400.000 phụ nữ tại Mỹ đặt túi ngực, trong đó 300.000 ca thẩm mỹ và 100.000 ca tái tạo sau điều trị ung thư.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế thống kê TP.HCM có khoảng 5.000-6.500 ca phẫu thuật nâng ngực mỗi năm, phản ánh nhu cầu ngày càng cao của phụ nữ trong việc cải thiện hình thể.

Theo Ths.Trần Nguyễn Nhật Khánh, Khoa Ngoại Vú - Đầu Mặt Cổ, các loại túi ngực hiện đại, dù bằng silicone hay nước muối sinh lý, đều có độ bền cao nhưng không được thiết kế để tồn tại suốt đời.

Trước đây, nhiều bác sỹ khuyến cáo nên thay túi sau khoảng 10 năm, tuy nhiên hiện nay thời gian này không cố định, tùy thuộc vào loại túi, cơ địa, kỹ thuật phẫu thuật và chế độ chăm sóc sau mổ. Dù vậy, nếu có các biểu hiện như sưng, đau, ngực to bất thường hoặc biến dạng, người bệnh cần đi khám sớm để loại trừ biến chứng hoặc bệnh lý ác tính.

Bác sỹ Khánh nhấn mạnh, phẫu thuật nâng ngực là thủ thuật an toàn khi được thực hiện tại cơ sở uy tín, bởi bác sỹ được đào tạo chuyên sâu và có quy trình theo dõi định kỳ. Tuy nhiên, theo thời gian, da và mô vú có thể lão hóa, khiến hình dáng hoặc cảm giác thay đổi, làm tăng nguy cơ rách hoặc co thắt bao xơ. Do đó, phụ nữ đã đặt túi ngực cần được thăm khám định kỳ, kết hợp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm hoặc MRI để kiểm tra túi và mô xung quanh.

Theo thống kê toàn cầu năm 2024, có 1.380 ca biến chứng liên quan túi ngực được ghi nhận, trong đó 64 trường hợp tử vong, với thời gian tiềm ẩn trung bình 8-9 năm sau phẫu thuật.

Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ cần chú ý theo dõi những thay đổi bất thường ở ngực, đặc biệt là tình trạng sưng, đau hoặc to nhanh sau nhiều năm phẫu thuật. Nếu được phát hiện và xử trí kịp thời, tiên lượng thường tốt, giúp bảo tồn hình thể và tránh biến chứng nghiêm trọng.

Nhiều người nhập viện vì bị chó nhà tấn công

Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương vừa tiếp nhận cấp cứu một trường hợp bị chó nhà tấn công gây thương tích nặng. Cùng ngày, bệnh viện cũng ghi nhận thêm ba trường hợp khác đến tiêm phòng dại sau khi bị chó cắn.

Trước đó, chiều 22/10, bà N.T.T (63 tuổi, trú tại Hưng Yên) bị con chó nhà, giống Becgie Bỉ nặng khoảng 30kg, bất ngờ lao vào cắn khi đang cho ăn, trong lúc không có ai ở nhà. Bà T vùng vẫy thoát ra ngoài và được hàng xóm đưa đến trạm y tế sơ cứu, sau đó chuyển lên Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương lúc 20h20 cùng ngày.

Bác sỹ chuyên khoa I Nguyễn Anh Tuấn, Khoa Ngoại Chấn thương chỉnh hình và Thần kinh cột sống, cho biết bệnh nhân nhập viện trong tình trạng có nhiều vết thương sâu ở cả hai bàn tay. Bàn tay phải bị rách vùng gốc ngón cái, bàn tay trái tổn thương gân khiến các ngón tay hạn chế vận động.

Kết quả chụp X-quang cho thấy gãy đốt gần ngón thứ tư bàn tay trái. Bệnh nhân lập tức được đưa vào phòng mổ cấp cứu, làm sạch vết thương, tiêm phòng uốn ván, huyết thanh kháng dại và vắc xin phòng dại.

Sáng 23/10, Phòng tiêm chủng vắc-xin của bệnh viện tiếp nhận thêm hai trường hợp khác bị chó cắn. Bà N.T.M (54 tuổi, ở Hà Nội) bị chó nhà người quen tấn công khi đến mời đám cưới con trai.

Khi vừa gọi cửa, con chó bất ngờ lao ra cắn vào mu bàn tay phải, gây vết thương dài khoảng 1,5cm. Rất may, vết thương không sâu. Sau khi được sơ cứu tại trạm y tế, bà M đã đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương tiêm phòng uốn ván và vắc xin phòng dại.

Trường hợp thứ ba là anh T.X.T (42 tuổi, làm việc tại công trình ở Vĩnh Hưng, Hà Nội). Khi đang thi công, anh bị hai con chó cảnh chạy đùa ven đường lao vào cắn vùng bắp chân phải và ống đồng. Dù bị cắn qua lớp quần bảo hộ nên vết thương không sâu, chỉ bầm tím và rớm máu, anh T vẫn chủ động đến bệnh viện tiêm phòng uốn ván và vắc xin dại để phòng ngừa.

Theo bác sỹ chuyên khoa II Nguyễn Nguyên Huyền, Giám đốc Trung tâm Phòng chống dịch, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, mọi trường hợp bị chó, mèo hoặc động vật cắn đều cần được xử trí y tế ngay.

Người bị cắn cần rửa sạch vết thương bằng xà phòng dưới vòi nước chảy liên tục, sau đó nhanh chóng đến cơ sở y tế để được tiêm phòng uốn ván và vắc xin phòng dại. Bệnh dại đến nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, và nếu đã phát bệnh thì tỷ lệ tử vong gần như 100%.

Bác sỹ Huyền lưu ý, người nuôi chó mèo cần tiêm phòng dại đầy đủ cho vật nuôi và tiêm nhắc định kỳ theo hướng dẫn của cơ quan thú y. Không nên thả rông chó ở nơi công cộng; khi đưa chó ra ngoài phải đeo rọ mõm và có người dắt. Tuyệt đối không để trẻ nhỏ hoặc người già tiếp xúc gần với chó khi không có người trông giữ.

Nếu vật nuôi có biểu hiện bất thường như sùi bọt mép, trở nên hung dữ, bỏ ăn hoặc chết đột ngột, cần báo ngay cho cơ quan thú y và theo dõi tình trạng con vật để có hướng xử lý kịp thời cho người bị cắn. Người dân không nên chủ quan với chó nhà nuôi lâu năm, bởi ngay cả những con chó hiền lành, quen thuộc vẫn có thể mang virus dại nếu chưa được tiêm phòng hoặc từng tiếp xúc với nguồn bệnh.