Mạch máu não như “làn khói thuốc lá”

Trước đó, từ tháng 2/2025, bệnh nhân thường xuyên bị đau nửa đầu từng cơn, lúc bên phải, lúc bên trái hoặc ở hai thái dương. Cơn đau có tính chất giật theo nhịp mạch, tăng lên khi mất ngủ hoặc khi thời tiết thay đổi, kèm theo cảm giác sợ tiếng ồn và run tay chân.

Ảnh minh họa.

Bệnh nhân đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Medlatec, nơi các bác sĩ tiến hành khám lâm sàng và không phát hiện dấu hiệu thần kinh khu trú hay tăng áp lực nội sọ. Tuy nhiên, để xác định nguyên nhân, bệnh nhân được chỉ định chụp MRI sọ não.

Kết quả cho thấy động mạch cảnh trong hai bên và các nhánh thuộc đa giác Willis bị hẹp tắc, đồng thời hình thành hệ thống tuần hoàn bàng hệ với rất nhiều mạch máu nhỏ bất thường. Trên phim chụp mạch não, các mạch máu này tạo thành một đám mờ giống như “làn khói thuốc lá”, dấu hiệu điển hình của bệnh Moyamoya.

Thêm vào đó, hình ảnh chuỗi xung FLAIR còn cho thấy những dải tín hiệu sáng chạy dọc theo rãnh cuộn não, giống như dây thường xuân bám trên bề mặt não, phản ánh hiện tượng cơ thể tự tạo ra tuần hoàn bù để đáp ứng với tình trạng thiếu máu não kéo dài. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng phát hiện một tổn thương cũ ở vùng trán trái, được xác định là hậu quả của nhồi máu não đã từng xảy ra trước đó.

Dựa vào các bằng chứng hình ảnh và lâm sàng, bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh Moyamoya kèm theo tổn thương nhồi máu não cũ và đã được kê đơn điều trị nội khoa nhằm kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Theo bác sỹ nội trú Phạm Thị Yến, chuyên khoa Chẩn đoán hình ảnh tại Hệ thống Y tế Medlatec thì Moyamoya là một bệnh lý mạch máu não tiến triển, hiếm gặp, không do viêm và không liên quan đến xơ vữa động mạch.

Bệnh gây ra tình trạng hẹp dần các động mạch nội sọ chính, đặc biệt là đoạn cuối của động mạch cảnh trong và các nhánh thuộc đa giác Willis, từ đó hình thành hệ thống tuần hoàn bàng hệ với các mạch máu bất thường.

Tên gọi “Moyamoya” có nguồn gốc từ tiếng Nhật, mang nghĩa là “làn khói thuốc lá”, mô tả hình ảnh các mạch máu nhỏ tỏa ra như khói khi quan sát trên phim chụp mạch não. Bệnh chủ yếu gặp ở người châu Á, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên, chiếm khoảng 2/3 số ca mắc, còn lại là ở người trưởng thành trung niên.

Hiện tại, nguyên nhân chính xác của bệnh vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng các nghiên cứu chỉ ra rằng đột biến gene RNF213 có liên quan mật thiết đến khả năng mắc bệnh. Khoảng 12,5% số ca bệnh có yếu tố di truyền trong gia đình.

Trong chẩn đoán bệnh Moyamoya, vai trò của chẩn đoán hình ảnh là cực kỳ quan trọng, giúp phân biệt bệnh với các bệnh lý khác như xơ vữa động mạch, viêm mạch máu hay chấn thương sọ não. Đặc điểm hình ảnh nổi bật là sự hẹp hoặc tắc của động mạch cảnh trong và các nhánh não, kèm theo mạng lưới mạch máu bất thường ở vùng lân cận chính là “làn khói” đặc trưng.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh Moyamoya có thể gây ra đột quỵ, để lại di chứng tàn phế suốt đời hoặc thậm chí tử vong.

Vì vậy, các bác sỹ khuyến cáo người dân nên cảnh giác với những triệu chứng bất thường như đau đầu kéo dài không rõ nguyên nhân, cơn yếu liệt thoáng qua, co giật hoặc xuất hiện cơn đột quỵ tái phát. Khi gặp các dấu hiệu này, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và chẩn đoán chính xác, từ đó có phương án điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Ca ho gà đầu tiên trong năm tại TP.HCM

TP.HCM vừa ghi nhận một trường hợp mắc bệnh ho gà ở trẻ 3 tháng tuổi tại phường Tân Sơn, quận Tân Phú là ca bệnh đầu tiên được báo cáo trong năm 2025.

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC), vào ngày 24/9, Trạm Y tế phường Tân Sơn tiếp nhận thông tin từ khu phố 17 về một trẻ sơ sinh có biểu hiện nghi ngờ mắc ho gà. Ngay sau đó, đơn vị y tế địa phương đã phối hợp cùng cộng tác viên sức khỏe cộng đồng và ban điều hành khu phố tiến hành điều tra dịch tễ và giám sát ca bệnh.

Kết quả ghi nhận bệnh nhi đã được tiêm một mũi vaccine phòng bệnh ho gà. Trước đó, vào ngày 19/9, trẻ được đưa vào điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng 2 và hiện tại sức khỏe đã ổn định.

Ho gà là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng của người bệnh khi ho, hắt hơi hoặc gián tiếp qua các bề mặt, vật dụng bị nhiễm khuẩn.

Bệnh có triệu chứng khởi phát giống cảm cúm thông thường như sốt, sổ mũi, ho nhẹ, hắt hơi và mệt mỏi, nhưng sau đó nhanh chóng chuyển sang các cơn ho dữ dội, kéo dài, gây khó thở, tím tái, thậm chí nôn ói sau ho. Đặc điểm nhận biết đặc trưng là tiếng thở rít như tiếng gà gáy sau mỗi cơn ho, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Trước tình hình này, ngành Y tế khuyến cáo người dân cần nâng cao ý thức phòng bệnh thông qua các biện pháp như vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, che miệng khi ho hoặc hắt hơi, giữ môi trường sống thông thoáng và hạn chế để trẻ tiếp xúc với người có biểu hiện ho kéo dài.

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vaccine đúng lịch và đầy đủ. Các đối tượng cần tiêm bao gồm trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ với các mũi cơ bản lúc 2, 3, 4 tháng tuổi và mũi nhắc lại lúc 18 tháng; trẻ vị thành niên nên tiêm nhắc lại khi 11-12 tuổi hoặc 10 năm sau liều cuối; phụ nữ mang thai nên tiêm trong tam cá nguyệt thứ ba; ngoài ra, người cao tuổi và người có bệnh mạn tính cũng được khuyến cáo tiêm phòng để giảm nguy cơ biến chứng nặng.

Ngành y tế cũng nhấn mạnh, khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh ho gà, cần cho trẻ nghỉ học, thực hiện cách ly tạm thời và nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế để được chẩn đoán, điều trị kịp thời, từ đó hạn chế nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

Tỷ lệ tử vong mẹ ở miền núi cao gấp 2-3 lần so với đồng bằng

Tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong mẹ ở miền núi, vùng sâu, vùng xa vẫn ở mức đáng báo động khi cao gấp 2-3 lần so với các khu vực đồng bằng. Đặc biệt, phụ nữ dân tộc H’Mông có tỷ lệ tử vong mẹ cao hơn gấp 7 lần so với phụ nữ thuộc các dân tộc Kinh và Tày.

Bộ Y tế vừa phối hợp với UBND tỉnh Lào Cai và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại Việt Nam tổ chức Lễ phát động Tuần lễ “Làm mẹ an toàn năm 2025” với chủ đề “Chăm sóc sau sinh toàn diện - Sức khỏe cho mẹ, tương lai cho bé”.

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh rằng, Tuần lễ “Làm mẹ an toàn” là hoạt động thiết thực nhằm nâng cao nhận thức và thúc đẩy thay đổi hành vi trong cộng đồng về chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Ông cho biết đây là dịp để huy động sự chung tay từ gia đình, chính quyền, đoàn thể và đội ngũ y tế trong việc đồng hành cùng bà mẹ và trẻ em, góp phần giảm tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ em, đặc biệt tại các vùng còn nhiều khó khăn như miền núi và vùng sâu, vùng xa.

Trong gần 30 năm qua, Việt Nam đã đạt nhiều kết quả ấn tượng trong công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Tỷ lệ tử vong mẹ giảm mạnh từ 233 ca trên 100.000 trẻ đẻ sống vào năm 1990 xuống còn hơn 44 ca trên 100.000 trẻ đẻ sống vào năm 2024.

Tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi cũng giảm từ 44‰ xuống còn 11,6‰, và tỷ lệ tử vong trẻ dưới 5 tuổi giảm từ 58‰ còn 18,2‰. Những tiến bộ này đã đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có thành tích nổi bật trong khu vực Đông Nam Á về giảm tử vong mẹ và trẻ em.

Tuy nhiên, khoảng cách về chăm sóc sức khỏe giữa các vùng miền vẫn còn lớn. Theo các chuyên gia, phụ nữ ở vùng dân tộc thiểu số, đặc biệt là dân tộc H’Mông, vẫn gặp nhiều rào cản trong tiếp cận dịch vụ y tế.

Tỷ lệ chăm sóc bà mẹ trong tuần đầu sau sinh hiện mới đạt khoảng 76%, thấp hơn so với trung bình cả nước, và đặc biệt thấp tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Những nguyên nhân chính là do điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế, chất lượng chăm sóc chưa đồng đều, một số phong tục tập quán lạc hậu vẫn còn tồn tại, và thiếu hụt cán bộ y tế có chuyên môn tại địa phương.

Tuần lễ “Làm mẹ an toàn năm 2025” sẽ diễn ra từ ngày 1 đến 7/10, tập trung vào giai đoạn chăm sóc sau sinh được coi là khoảng thời gian then chốt quyết định sức khỏe lâu dài của cả mẹ và trẻ.

Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức cho biết, đây cũng là dịp để ngành y tế tiếp tục đẩy mạnh triển khai Chương trình can thiệp giảm tử vong trẻ em dưới 5 tuổi đến năm 2030, với mục tiêu “không để một bà mẹ hay trẻ em nào bị bỏ lại phía sau”.

Việc phát động Tuần lễ trên phạm vi toàn quốc được kỳ vọng sẽ giúp nâng cao nhận thức trong cộng đồng, tăng cường sự quan tâm của chính quyền và các tổ chức đoàn thể, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân tại những khu vực khó khăn. Qua đó, từng bước thu hẹp khoảng cách về chăm sóc sức khỏe mẹ và trẻ em giữa các vùng miền, hướng tới việc thực hiện hiệu quả các Mục tiêu Phát triển bền vững đến năm 2030.