Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tài nguyên suy giảm và các tiêu chuẩn phát triển bền vững ngày càng trở thành “giấy thông hành” của nền kinh tế toàn cầu, chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mang tính khuyến khích, mà đang trở thành yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp. 

Tại TP.HCM - đầu tàu kinh tế của cả nước, hành trình này đang dần chuyển từ nhận thức sang hành động cụ thể, với sự đồng hành của chính quyền, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp.

Trao đổi với phóng viên Báo Tài chính - Đầu tư, ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA) chia sẻ về những chuyển động mới trong quá trình chuyển đổi xanh của doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA).

Ở góc nhìn của ông, doanh nghiệp TP.HCM hiện đang đứng ở đâu trong hành trình chuyển đổi xanh thưa ông? Những rào cản lớn nhất là gì và đâu là động lực then chốt khiến doanh nghiệp quyết định bước vào cuộc chuyển đổi này?

Cần nhìn nhận một cách thẳng thắn rằng doanh nghiệp hiện vẫn đang đối mặt với không ít thách thức trong quá trình chuyển đổi xanh, từ chi phí đầu tư lớn, yêu cầu đổi mới công nghệ, thay đổi tư duy quản trị, cho đến việc thị trường tiêu dùng xanh trong nước chưa thực sự tạo ra áp lực đủ mạnh.

Tuy nhiên, điều tích cực là hành trình này không còn là con đường đơn độc của doanh nghiệp. Động lực tự thân từ phía doanh nghiệp, cùng với sự phối hợp ngày càng rõ nét của chính quyền và cộng đồng, đang tạo nên một hệ sinh thái hỗ trợ chuyển đổi xanh ngày càng hoàn chỉnh hơn.

Khi môi trường được xem là giá trị chung, thì mỗi hành động của doanh nghiệp không chỉ phục vụ lợi ích riêng, mà còn trở thành đóng góp trực tiếp cho sự phát triển bền vững của TP.HCM và của cả nền kinh tế.

Trong bối cảnh đó, tôi kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp và doanh nhân TP.HCM tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm xã hội, tiên phong ứng dụng công nghệ xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và thúc đẩy các mô hình sản xuất, kinh doanh bền vững, coi đây là yêu cầu tất yếu chứ không còn là sự lựa chọn.

Nếu so sánh cách doanh nghiệp tiếp cận chuyển đổi xanh vài năm trước với hiện nay, ông nhìn thấy sự thay đổi căn bản nào trong tư duy và cách làm? Liệu có thể nói rằng doanh nghiệp TP.HCM đang dịch chuyển từ “xanh hóa từng công đoạn” sang tái cấu trúc toàn bộ chuỗi sản xuất, kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn và quản trị xanh hay chưa thưa ông?

Nếu như trước đây nhiều doanh nghiệp mới chỉ tiếp cận chuyển đổi xanh theo từng công đoạn riêng lẻ, thì hiện nay tư duy này đã có sự thay đổi rõ rệt.

Có giai đoạn, doanh nghiệp tập trung xanh hóa ở khâu đầu ra, như xử lý nước thải, chất thải. Một số khác lại ưu tiên xanh hóa ở khâu đầu vào, thông qua việc sử dụng vật tư, nguyên liệu thân thiện môi trường hoặc các giải pháp giảm phát thải.

Tuy nhiên, điểm khác biệt của giai đoạn hiện nay là doanh nghiệp đã quan tâm đến xanh hóa cả một quy trình sản xuất, kinh doanh, thay vì chỉ làm xanh ở từng khâu riêng biệt.

Đáng chú ý, yếu tố kinh tế tuần hoàn đã bắt đầu được đặt vào toàn bộ chuỗi sản xuất, với việc sử dụng tuần hoàn vật tư, nguyên liệu, song song với việc đưa tiêu chí quản trị xanh vào công tác điều hành doanh nghiệp. Đây chính là sự thay đổi mang tính “về chất” so với các năm trước.

Dù trong điều kiện của Việt Nam, mức độ đầu tư cho chuyển đổi xanh vẫn còn khiêm tốn, nhưng điều quan trọng là nhận thức và ý thức của doanh nghiệp đã hình thành rõ ràng, tạo nền tảng cho những bước đi dài hạn hơn.

Trước đây, chuyển đổi xanh chủ yếu diễn ra ở các doanh nghiệp xuất khẩu do áp lực từ thị trường quốc tế. Tuy nhiên, hiện nay ông đánh giá như thế nào về sự lan tỏa của xu hướng này sang thị trường nội địa? Liệu người tiêu dùng trong nước đã bắt đầu trở thành một “áp lực mềm” buộc doanh nghiệp phải thay đổi, hay doanh nghiệp đang chủ động đi trước để định vị thương hiệu dài hạn?

Trong giai đoạn đầu, chuyển đổi xanh phát triển mạnh chủ yếu ở các doanh nghiệp xuất khẩu, do chịu áp lực từ yêu cầu của người mua hàng và các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế.

Trong khi đó, thị trường nội địa trước đây chưa đặt ra yêu cầu tương tự. Tuy nhiên, hiện nay, doanh nghiệp đã có ý thức nâng cao hơn, chủ động giới thiệu tới người tiêu dùng trong nước một hình ảnh mới, hình ảnh của doanh nghiệp quan tâm và đầu tư nghiêm túc cho phát triển bền vững.

Một điểm nổi bật khác là xanh hóa đang diễn ra song song với chuyển đổi số, tạo thành một quá trình kép. Ngoài đầu tư công nghệ, vật tư đầu vào, đầu ra, doanh nghiệp ngày càng chú trọng đến yếu tố con người, thông qua đào tạo và nâng cao nhận thức cho đội ngũ tham gia trong chuỗi sản xuất cũng như công tác quản trị, điều hành.

Muốn xanh hóa toàn bộ quy trình thì không chỉ cần máy móc hay công nghệ, mà con người trong doanh nghiệp cũng phải thay đổi tư duy và cách làm.

Chuyển đổi số cũng góp phần trực tiếp vào mục tiêu xanh hóa, thông qua việc cắt giảm thủ tục, giảm giấy tờ, từ đó giảm lượng rác thải phát sinh trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Một trong những rào cản lớn nhất của chuyển đổi xanh là chi phí đầu tư. Trong bối cảnh TP.HCM đang triển khai các cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98 và Nghị quyết 09, ông đánh giá như thế nào về vai trò của các chính sách hỗ trợ lãi suất trong việc biến cam kết xanh thành hành động cụ thể của doanh nghiệp?

Hiện nay tất cả các doanh nghiệp có nhu cầu đầu tư chuyển đổi xanh đều có thể tham gia chương trình kích cầu, hỗ trợ lãi suất theo Nghị quyết 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho TP.HCM và Nghị quyết 09 của HĐND TP.HCM.

Theo đó, doanh nghiệp có thể vay vốn thông qua Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP.HCM (HFIC) và được ngân sách thành phố hỗ trợ lãi suất. Tùy theo lĩnh vực đầu tư, mức hỗ trợ có thể là 100% hoặc 50% lãi suất trong thời gian tối đa 7 năm.

Cụ thể, các dự án đầu tư điện mặt trời áp mái được hỗ trợ 100% lãi suất; các dự án xanh hóa logistics, xây dựng kho bãi đạt chuẩn xanh được hỗ trợ 50% lãi suất. Mỗi dự án có thể vay tối đa 200 tỷ đồng, không phân biệt thành phần kinh tế.

Về tổng nguồn vốn, hiện nay không có giới hạn, bởi HFIC đã ký kết hợp tác chiến lược với 9 ngân hàng thương mại lớn, bảo đảm khả năng đáp ứng nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh và chuyển đổi số.

Xin cảm ơn ông!