Áp lực chuyển đổi xanh

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang dịch chuyển mạnh sang mô hình tăng trưởng xanh và carbon thấp, phát triển bền vững trong xây dựng không còn là một xu hướng mang tính lựa chọn, mà đã trở thành chuẩn mực bắt buộc. Cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 đặt Việt Nam trước yêu cầu phải chuyển đổi sâu rộng, đặc biệt với những ngành phát thải lớn như xây dựng.

Ông Bùi Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND TP.HCM chia sẻ tại diễn đàn.

Chia sẻ tại Diễn đàn Phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam - VSCF 2025 (Vietnam Sustainable Construction Forum) do Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP.HCM (SACA) tổ chức ngày 19/12, ông Bùi Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND TP.HCM cho hay, với vai trò là đô thị đặc biệt, trung tâm kinh tế - tài chính của cả nước, TP.HCM nhận thức rõ trách nhiệm tiên phong trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. 

Thành phố hiện đóng góp hơn 23% GDP cả nước, đồng thời có tốc độ đô thị hóa nhanh, nhu cầu phát triển hạ tầng rất lớn. Vì vậy, phát triển bền vững ngành xây dựng không chỉ là yêu cầu khách quan, mà là lựa chọn chiến lược nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng sống và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, bài toán chuyển đổi xanh của ngành xây dựng đang chịu áp lực rất lớn từ chính quy mô phát thải. Theo ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP.HCM (SACA), trong toàn bộ hệ sinh thái xây dựng bao gồm xây dựng, vật liệu xây dựng, thi công hạ tầng và bất động sản, tỷ lệ phát thải hiện chiếm khoảng 37-38% tổng lượng phát thải của nền kinh tế. Với con số này, nếu ngành xây dựng không chuyển đổi thành công, mục tiêu Net Zero của Việt Nam vào năm 2050 sẽ khó có thể đạt được.

Áp lực không chỉ đến từ cam kết quốc gia, mà ngày càng rõ nét từ thị trường. Trên thực tế, nhiều tập đoàn và doanh nghiệp trong và ngoài nước sẵn sàng trả giá thuê văn phòng cao hơn từ 30-40% đối với các công trình đạt chứng chỉ xanh. Điều này buộc các chủ đầu tư, đặc biệt trong phân khúc văn phòng cho thuê, phải thay đổi nếu không muốn bị tụt lại phía sau.

Ngược lại, những tòa nhà hạng A, B nhưng không đáp ứng tiêu chí xanh đang đứng trước nguy cơ giá thuê giảm, tỷ lệ trống tăng cao, thậm chí khó tìm được khách thuê trong tương lai. Thị trường đang trở thành “bộ lọc” buộc các chủ đầu tư phải tái cấu trúc theo mô hình xanh nếu muốn tồn tại.

Dù vậy, theo ông Đinh Hồng Kỳ, quá trình chuyển đổi vẫn đối mặt với không ít rào cản. Trước hết, khái niệm “chuyển đổi xanh” hiện vẫn chưa được lượng hóa rõ ràng bằng các ngưỡng và tiêu chí cụ thể cho từng ngành, khiến việc đo lường và thống kê gặp nhiều khó khăn, kể cả với cơ quan quản lý nhà nước.

Bên cạnh đó là tâm lý ngại thay đổi của doanh nghiệp. Việc cải tạo nhà máy, thay đổi quy trình sản xuất hay nâng cấp công trình đang vận hành đòi hỏi chi phí rất lớn. Theo kinh nghiệm quốc tế, chi phí cải tạo một công trình hiện hữu để đạt tiêu chí xanh có thể lên tới khoảng 50% tổng mức đầu tư xây mới. Nếu không thay đổi tư duy từ đầu, xã hội sẽ phải trả giá bằng sự lãng phí nguồn lực trong tương lai.

VSCF 2025 vinh danh 17 doanh nghiệp tiên phong phát triển bền vững trong ngành xây dựng Việt Nam.

Cần những bước chân đầu tiên

Dẫu còn nhiều thách thức, chuyển đổi xanh trong xây dựng không phải là con đường chưa có dấu chân. Thực tế cho thấy, phát triển bền vững và công trình xanh đã được nhiều tập đoàn lớn theo đuổi từ rất sớm, như một chiến lược dài hạn chứ không phải giải pháp tình thế.

Theo bà Nguyễn Thanh Thanh, Giám đốc Truyền thông Công ty cổ phần Flamingo Holdings Group, việc lựa chọn vật liệu thân thiện môi trường, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong xây dựng và vận hành tất yếu khiến chi phí đầu tư ban đầu tăng lên, đồng thời làm giảm biên lợi nhuận. Điều này đòi hỏi chủ đầu tư phải chấp nhận “đánh đổi” lợi ích ngắn hạn để hướng tới giá trị bền vững trong dài hạn, một bài toán không dễ, nhưng không thể né tránh.

Chính vì vậy, việc ngày càng nhiều dự án tại Việt Nam, từ nhà máy, khu công nghiệp đến bất động sản thương mại và nhà ở được trao các chứng nhận xanh quốc tế cho thấy đã có những doanh nghiệp chủ động đi trước. Đây là nhóm sẵn sàng đầu tư bài bản, chấp nhận tiêu chuẩn khắt khe về tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường và giảm phát thải để tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Một ví dụ cụ thể là dự án căn hộ thông minh The Aspira của Công ty cổ phần Đầu tư Sai Gon High Rise. Theo ông Bùi Bá Nghiệp, Tổng giám đốc doanh nghiệp, dự án vừa chính thức được trao chứng chỉ EDGE - hệ thống chứng nhận công trình xanh do Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) sáng lập và được đánh giá độc lập bởi SGS.

“Ngay từ giai đoạn thiết kế, dự án đã chứng minh hiệu quả kỹ thuật bằng các con số cụ thể. Nhờ thiết kế thông minh, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường và thiết bị phù hợp, dự án của chúng tôi đạt mức tiết kiệm năng lượng, nước và giảm carbon hàm chứa vượt xa yêu cầu tối thiểu của EDGE. Đặc biệt, lượng carbon hàm chứa trong vật liệu xây dựng tại cả hai khối tháp A và B giảm hơn 40%”, ông Bùi Bá Nghiệp chia sẻ.

Những dự án như vậy cho thấy, chuyển đổi xanh không chỉ là câu chuyện chi phí, mà còn là bài toán về tầm nhìn và năng lực thực thi. Khi những “bước chân đầu tiên” được đặt đúng hướng, phát triển bền vững sẽ không còn là gánh nặng, mà trở thành nền tảng cho tăng trưởng dài hạn của ngành xây dựng Việt Nam.