Mặc dù mảng bán chéo bảo hiểm giảm mạnh, nhưng thu ngoài lãi của các ngân hàng đang được bù đắp bởi vàng, ngoại hối. Theo nhận định của FiinRatings, từ nay đến cuối năm, ROA của các ngân hàng quốc doanh dự kiến tiếp tục cải thiện nhờ lợi thế quy mô, với giao dịch ngoại hối và vàng trở thành các động lực chính.

Trước đó, nửa đầu năm nay, thu nhập ngoài lãi toàn ngành tăng lên khoảng 23% tổng thu nhập hoạt động, chủ yếu nhờ giao dịch ngoại hối và vàng tăng mạnh, trong khi thu nhập từ phí dịch vụ duy trì ổn định. 

Tính từ năm 2024 đến nay, thu nhập từ ngoại hối và vàng của các ngân hàng tăng 18% so với 2023 và 42% so với cùng kỳ, nhờ biến động tỷ giá VND và chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới mở rộng, kéo theo can thiệp của Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng quốc doanh có thương hiệu và vị thế vững chắc hưởng lợi nhiều nhất. 

Theo chuyên gia phân tích Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), giá trị giao dịch vàng miếng năm 2024 trên thị trường chính thức ước đạt 4 tỷ USD theo số liệu khối lượng của Hội đồng vàng thế giới. Do đó, quy định giao dịch vàng từ trên 20 triệu đồng phải qua tài khoản sẽ giúp các ngân hàng thương mại được bổ sung hàng tỷ USD tiền gửi CASA (không kỳ hạn) vào hệ thống ngân hàng để thực hiện các giao dịch vàng. 

Các ngân hàng dẫn đầu về thị phần tiền gửi như nhóm ngân hàng quốc doanh (chiếm 54% thị phần năm 2024), và 4 ngân hàng (MB, VPBank, Techcombank, ACB chiếm 22% thị phần 2024) sẽ được hưởng lợi từ việc gia tăng nguồn tiền CASA này.

Theo Thông tư 34/2025 hướng dẫn thi hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP (hiệu lực từ 10/10/2025), Ngân hàng Nhà nước sẽ mở rộng quyền sản xuất và nhập khẩu vàng miếng cho các ngân hàng và doanh nghiệp được cấp phép dưới sự giám sát của Ngân hàng Nhà nước. Theo đó, một trong những điều kiện để cấp phép sản xuất và nhập khẩu vàng miếng của ngân hàng thương mại là có vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng.

Trên thị trường có 8 ngân hàng đáp ứng tiêu chí này gồm: Vietcombank, VPBank, Techcombank, BIDV, MB, VietinBank, Agribank và ACB. Hiện tại đã có Techcombank và ACB cho biết đang tiến hành thủ tục xin cấp phép từ Ngân hàng Nhà nước và con số chắc chắn không dừng lại ở đây.

Theo nhóm chuyên gia VDSC, nhập khẩu và sản xuất vàng có thể không thực sự hấp dẫn đối với các ngân hàng, chủ yếu vì biên lợi nhuận thấp (biên gộp bình quân dưới 5%), rủi ro thị trường cao và không phù hợp với mô hình kinh doanh cốt lõi của NHTM.

Tuy vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, vàng nhận được sự quan tâm của đông đảo nhà đầu tư. Vì vậy, biên lợi nhuận vàng có thể không cao, nhưng vàng có mặt trong hệ sinh thái có thể làm tăng sức cạnh tranh của ngân hàng, vì vậy sẽ không bất ngờ nếu tất cả các ngân hàng thỏa mãn điều kiện cấp phép sẽ đều tham gia sân chơi này.

Trong báo cáo vừa gửi Quốc hội, Ngân hàng Nhà nước cho biết đang nghiên cứu thành lập sàn giao dịch vàng.

VDSC cho rằng, nhiều khả năng sàn vàng tại Việt Nam sẽ hoạt động theo mô hình tập trung dưới sự quản lý của cơ quan Nhà nước (gần giống mô hình của Trung Quốc).

Trong mô hình này, các ngân hàng thương mại có thể đóng vai trò là trung gian giao dịch, nhà cung cấp dịch vụ tài chính liên quan đến vàng (như tài khoản vàng, nền tảng giao dịch trực tuyến, sản phẩm phái sinh).

VDSC kỳ vọng việc thành lập sàn vàng tập trung sẽ giúp huy động được lượng vàng lớn trong dân vào lưu thông trong hệ thống ngân hàng, thay vì giao dịch phi tập trung qua các công ty vàng, bạc đá quý như hiện nay, từ đó, cho phép các ngân hàng mở rộng cho vay sản xuất và đầu tư, góp phần thúc đẩy GDP.

"Rõ ràng, điều này sẽ giúp làm gia tăng CASA và phí dịch vụ liên quan giao dịch vàng", VDSC nhận định.

Nhóm phân tích kỳ vọng 8 ngân hàng thương mại đủ điều kiện nhập khẩu nguyên liệu vàng, sản xuất vàng miếng nói trên có lợi thế hơn trong việc sớm được triển khai nền tảng giao dịch trung gian nhờ khả năng tự chủ về nguồn vàng vật chất để hỗ trợ thanh toán hoặc lưu ký vàng trên sàn giao dịch vàng tập trung.

Hôm nay (14/10), giá vàng tăng dữ dội vượt 146 triệu đồng/lượng, người dân xếp hạng nhưng các tiệm vàng đều sớm thông báo hết hàng. Giá vàng đã tăng đến 2,3 triệu đồng/lượng chỉ sau một đêm. Giá vàng trong nước tăng nóng theo giá vàng thế giới. Trưa nay, giá vàng thế giới đang ở mức 4.163 USD/ounce và vẫn chưa dừng lại đà tăng. Nguyên nhân giá vàng thế giới tăng mạnh là do căng thẳng Mỹ - Trung Quốc leo thang trở lại và nhà đầu tư kỳ vọng Mỹ giảm lãi suất. Cuối tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo áp thêm thuế nhập khẩu 100% lên hàng Trung Quốc, sau khi nước này siết xuất khẩu đất hiếm.

Ngân hàng Nhà nước thừa nhận, thị trường vàng vẫn chưa thực sự ổn định bền vững, giá tăng ngoài tác động của giá thế giới thì một phần do yếu tố tâm lý, kỳ vọng. Do vậy, bên cạnh các giải pháp từ phía Ngân hàng Nhà nước, để ổn định thị trường vàng một cách bền vững cần có sự vào cuộc đồng bộ của các Bộ, ngành, địa phương theo chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ.