Khôi phục thị phần và bài toán kết nối

Không dưới 20 lần, cụm từ “bài toán” được lãnh đạo cấp cao nhất của Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect nhắc đến tại cuộc họp đại hội đồng cổ đông thường niên  2025 vừa tổ chức. Một phần có thể xuất phát từ thói quen trong phát ngôn, nhưng không thể phủ nhận năm 2024 là quãng thời gian mà công ty chứng khoán này đối diện với nhiều bài toán đầy thử thách. Một trong những bài toán đó mà VNDirect chưa tìm được lời giải là câu chuyện thị phần.

Dù nắm giữ khối tài sản trên 50.000 tỷ đồng, cùng quy mô vốn điều lệ ở nhóm dẫn đầu, song VNDirect chỉ ở vị trí thứ 6 trong bảng xếp hạng thị phần môi giới cổ phiếu và chứng chỉ quỹ trên sàn chứng khoán TP.HCM, sau nhiều năm vững chân ở Top 3. Thị phần môi từ mức trên 7%, giảm còn 5,87% trong cả năm 2024.

Ở quý đầu năm 2025, VNDirect đã tăng 1 hạng, nhưng tiếp tục giảm thị phần về 5,26%. Giá trị giao dịch cổ phiếu thực hiện cho các nhà đầu tư trong quý giảm gần 35%. Doanh thu nghiệp vụ môi giới quý I/2025 giảm 41% so với cùng kỳ. Cùng với đó, tỷ trọng đóng góp trong tổng doanh thu từ mảng kinh doanh này giảm từ 16,5%, xuống còn 10,7%.

Việc đối mặt với một sự cố hệ thống công nghệ của Công ty bị hacker tấn công là một trong những thách thức lớn nhất mà VNDirect từng trải qua trong suốt hơn 17 năm phát triển. Theo Ban Điều hành Công ty, sự cố này không chỉ gây ra gián đoạn tạm thời trong hoạt động, mà còn thử thách niềm tin của khách hàng và đối tác.

Khi nhìn lại con đường đã đi của Công ty, bà Hoàng Thúy Nga, nguyên Trưởng ban Kiểm soát, đã gắn bó với VNDirect từ những ngày đầu thành lập (năm 2007) cho rằng, Công ty từng vươn lên dẫn đầu nhờ lợi thế công nghệ khác biệt, đi trước thị trường. VNDirect tiên phong với các sản phẩm như web trading trong những năm 2009 - 2010, nền tảng giao dịch điện tử năm 2013 hay sau này là sớm ứng dụng eKYC để mở tài khoản ở giai đoạn dịch Covid-19. Do đó, theo bà Nga, thị phần giảm sâu còn do VNDirect không ra sản phẩm mới trong bối cảnh công ty chứng khoán khác tái cấu trúc, đưa ra nhiều chiến dịch cạnh tranh…

Tuy nhiên, theo chia sẻ của Chủ tịch HĐQT Phạm Minh Hương, VNDirect đang thúc đẩy ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ công việc, rút ngắn thời gian đào tạo nhân sự cũng như sử dụng AI trong định vị hành vi khách hàng, nhất là khi những hành vi này thay đổi nhiều khi AI ra đời.

Tổng giám đốc Nguyễn Vũ Long cũng cho biết, Công ty sẽ dành nguồn lực để tái đầu tư vào công nghệ, ứng dụng AI vào các nền tảng, tăng tốc độ xử lý trên nền tảng. Về dài hạn, đây là điều cần thiết đối với khách hàng tổ chức - nhóm khách hàng được cho là sẽ tham gia nhiều hơn, nhất là sau khi thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng, đón thêm dòng vốn nhà đầu tư tổ chức nước ngoài.

Nói về câu chuyện cạnh tranh thị phần, theo quan điểm của Chủ tịch HĐQT Phạm Minh Hương, cạnh tranh là một phần tất yếu trong kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính - chứng khoán. Cũng theo bà Hương, từ thời điểm quay lại điều hành, thị phần không được coi là ưu tiên tốp đầu của công ty chứng khoán này.

Ý thức rõ các công ty chứng khoán thuộc hệ sinh thái ngân hàng lớn có lợi thế vượt trội về vốn, mạng lưới khách hàng và khả năng tích hợp sản phẩm tài chính. Dù vậy, bà Hương cũng nhấn mạnh, độc lập chính là lợi thế cạnh tranh cốt lõi.

Bài toán mà Công ty đang tập trung giải quyết là kết nối thị trường, như việc đấu nối với hệ sinh thái khác của ngân hàng hay kết nối với các trung tâm tư vấn nhỏ… Đầu tư cho công nghệ và phát triển sản phẩm đột phá là điều công ty này nhắm đến. “Dù có thể không phải trong Top đầu thị phần, song VNDirect sẽ vững vàng trong mọi điều kiện”, bà Hương cho hay.

Thận trọng trong giải ngân vốn

Năm 2024, VNDirect gần như không mở rộng quy mô dư nợ cho vay ký quỹ. Tổng giám đốc Nguyễn Vũ Long cũng cho biết, sau các sự cố, Công ty hiện có cách tiếp cận thận trọng hơn, với ưu tiên mục tiêu số 1 là thanh khoản. Trong đó, tập trung tăng trưởng hoạt động cho vay margin với khách hàng đại chúng, hạn chế khách hàng lớn.

Sự thận trọng còn được thấy trong hoạt động phân bổ tài sản. Theo lãnh đạo Công ty, bên cạnh bài toán thị phần, một thách thức tiếp tục đặt ra trong năm 2025 là tìm nơi giải ngân vốn. Khó khăn giải ngân vốn thậm chí lớn hơn việc huy động vốn. Theo lãnh đạo VNDirect, không riêng công ty chứng khoán, mà cả ngành ngân hàng cũng đang tìm cơ hội đầu tư tốt. Thế giới thay đổi, doanh nghiệp phải thay đổi.

Như trong việc phân bổ danh mục đầu tư, với tình hình lãi suất huy động giảm về mức đáy trong nửa đầu năm 2024, VNDirect chủ động hạ quy mô hợp đồng tiền gửi và chứng chỉ tiền gửi để chuyển sang đầu tư trái phiếu để cải thiện lợi nhuận. Tuy nhiên, trái phiếu doanh nghiệp đầu tư mới phần lớn là trái phiếu do ngân hàng quốc doanh phát hành, có tính an toàn và tính thanh khoản cao, nên ít gia tăng mức độ rủi ro của danh mục tài sản tài chính tổng thể. Doanh thu ròng thị trường vốn từ tài sản tài chính giảm 31,8% so với cùng kỳ, nhưng nhờ chi phí tài chính cho hoạt động thị trường vốn giảm mạnh hơn (54,2%), nên lợi nhuận mảng này vẫn tăng trưởng tốt.

Việc tham gia sâu vào các đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ trước đây, như hoạt động bảo lãnh, đã ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh năm 2024. Các khoản chi phí trích lập dự phòng tăng lên cũng là một trong các nguyên nhân khiến Công ty lỡ hẹn mục tiêu lợi nhuận cả năm, do VNDirect đã phải ghi nhận khoảng 200 tỷ đồng các chi phí dự phòng trong cả năm 2024. Dẫu vậy, đây cũng là bài học giúp Công ty không chỉ tham gia hoạt động ngân hàng đầu tư ở phần ngọn.