Nếu như mâm ngũ quả của người miền Bắc không thể thiếu nải chuối, quả cam quýt… thì phong tục của người miền Nam lại tránh những thứ này.

Mâm ngũ quả miền Bắc

Các loại quả không thể thiếu khi bày mâm ngũ quả miền Bắc bao gồm chuối, bưởi (hoặc quả phật thủ), cam, quất, đào, hồng, táo, lựu…

- Nải chuối hoặc quả phật thủ: có ý nghĩa thể hiện sự che chở của trời phật cho con người

- Bưởi, cam: thể hiện sự tròn vẹn, hứa hẹn năm mới tốt lành phúc lộc viên mãn

- Quất: thể hiện sự sung túc, đa lộc

- Đào, hồng: thể hiện sự hồng hào, thăng tiến và thành đạt

- Táo: có ý nghĩa là phú quý

- Lựu: có ý nghĩa tượng trưng cho con đàn cháu đống

Cách trình bày truyền thống thường gặp là nải chuối đặt ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ những loại quả khác. Chính giữa nải chuối xanh thẫm là quả bưởi tròn căng mọng hoặc quả phật thủ có màu vàng đẹp mắt. Những quả nhỏ hơn như cam, quất, hồng…sẽ xếp xen kẽ xung quanh. Sự sắp xếp hợp lý giữa màu sắc và kích thước của các loại quả sẽ mang lại sự hài hòa đẹp mắt và hợp phong thủy cho mâm ngũ quả.

Mâm ngũ quả miền Nam

Các loại quả chủ yếu để bày mâm ngũ quả bao gồm: Mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung. Những trái này đọc lái đi sẽ thành “cầu- vừa- đủ- xài- sung”, thể hiện mong muốn vừa đủ cho sự đủ đầy sung túc.

Cũng theo cách đọc lái này mà người miền Nam không dùng chuối hoặc cam quýt để bày mâm ngũ quả như người miền Bắc. Bởi từ chuối có phát âm giống với “chúi” (có nghĩa không ngẩng đầu lên được, làm ăn không may mắn), với quả cam, quýt thì có câu “quýt làm cam chịu”.

Ngoài ra mâm ngũ quả miền Nam còn có thêm một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng tượng trưng cho sự may mắn và trái thơm (quả dứa) để tượng trưng cho con cái đủ đầy.

Cách bày đơn giản là chọn những trái lớn như đu đủ, dừa, mãng cầu đặt lên mâm trước để lấy thế. Sau đó bày những quả nhỏ hơn lên trên, sắp xếp hợp lý để mâm ngũ quả có hình thù giống như một ngọn tháp. Riêng cặp dưa hấu thì được dùng để đặt hai bên sau khi mâm ngũ quả đã hoàn thành.

Mâm ngũ quả miền Trung

Nếu mâm ngũ quả hai miền Nam Bắc có sự khác biệt thì ở vị trí nằm giữa, mâm ngũ quả miền Trung lại có sự giao thoa của hai vùng miền này.

Các loại quả thường được bày rất đa dạng phong phú, bao gồm: chuối, bưởi, xoài, dưa hấu, cam, táo, nho, sung, dứa, mãng cầu …

Cách bày cũng đơn giản theo hình thức quả to và nặng đặt ở dưới làm đế, tiếp đó là những quả có trọng lượng nhỏ hơn được chèn bên trên hoặc xen kẽ vào chỗ trống. Nhiều gia đình còn cài xen kẽ những bông hoa cúc vàng tươi vào mâm ngũ quả để cho đẹp mắt hơn.

* Lưu ý khi chọn quả:

- Đối với chuối nên chọn nải còn tươi xanh tránh hiện tượng chuối chín sớm khi chưa hết tết. Quả chuối có dáng hơi cong, số lượng quả từ 12-16 quả.

- Với các loại quả khác cần xem xét kĩ độ tươi ở cuống (chọn quả còn nguyên cuống lá), không có vết dập.

- Không rửa quả để tránh quả bị hỏng, chỉ nên dùng khăn khô sạch để lau bụi bẩn.

Tên gọi là mâm ngũ quả (5 loại quả) nhưng ngày nay mâm ngũ quả rất đa dạng không quá câu nệ hình thức. Ngoài các loại quả truyền thống thì các loại quả khác như na, thanh long, ớt… cũng được dùng phổ biến mà vẫn không làm mất đi ý nghĩa của mâm ngũ quả.