Các phương tiện kẹt cứng trong lúc chờ qua biên giới Mỹ - Mexico tại thành phố Laredo, bang Texas vào ngày 3/2/2025. Ảnh: AFP

Chưa rõ lịch đàm phán

Canada và Mexico đều đã thực hiện các biện pháp tăng cường an ninh biên giới, điều giúp họ nhận được cái gật đầu của Tổng thống Trump về việc hoãn áp dụng thuế quan trong khoảng một tháng đến ngày 4/3. Thuế quan 25% mà Tổng thống Trump trước đó tuyên bố áp dụng đối với hai nước láng giềng Bắc Mỹ được cho là có thể tàn phá cho kinh tế khu vực Bắc Mỹ vốn có độ mở cao.

Các cuộc đàm phán trong tuần này, cùng với các báo cáo cập nhật tình hình từ Bộ An ninh Nội địa Mỹ sẽ giúp xác định liệu chính quyền Tổng thống Trump có gia hạn lệnh hoãn áp dụng thuế quan hay không, theo ông Dan Ujczo, một luật sư chuyên về các vấn đề thương mại Mỹ - Canada.

Ngay cả khi thuế quan tiếp tục được trì hoãn, luật sư Ujczo cho rằng Tổng thống Trump có khả năng sẽ duy trì mối đe dọa về thuế quan ít nhất cho đến khi có bằng chứng rõ ràng cho thấy các biện pháp biên giới đang ngăn chặn dòng người di cư và chất gây nghiện Fentanyl.

"Đã có tiến triển trên mặt trận an ninh", ông Ujczo, cố vấn cấp cao tại công ty luật kinh tế Thompson Hine, cho biết. Tuy nhiên, vị luật sư này lưu ý: "Thật quá lạc quan khi nghĩ rằng những mức thuế quan đó sẽ bị hủy bỏ hoàn toàn".

Nhà Trắng, văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ và Bộ Thương mại nước này chưa đưa ra thông tin về cuộc đàm phán dự kiến giữa Canada và Mexico trong tuần này, trong khi thời hạn áp dụng thuế quan ngày 4/3 đối với hai nước Bắc Mỹ đang đến gần.

Theo công bố trước đó của chính quyền Tổng thống Trump, Mỹ dự kiến đánh thuế 25% đối với hơn 918 tỷ USD hàng nhập khẩu từ hai nước láng giềng Bắc Mỹ, bao gồm nhiều mặt hàng từ ô tô đến năng lượng.

Thêm các mối đe dọa thuế quan

Kể từ sau khi đe dọa áp thuế quan 25% đối với Canada và Mexico cùng mức thuế quan bổ sung 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Tổng thống Trump đã ám chỉ thêm nhiều hành động áp thuế quan có thể làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán.

Đáng chú ý, ông chủ Nhà Trắng đã tuyên bố sẽ tăng đáng kể thuế quan đối với thép và nhôm nhập khẩu lên mức cố định là 25%, hủy bỏ các miễn trừ lâu nay đối với Canada và Mexico - hai quốc gia cung cấp nhiều kim loại nhất cho Mỹ.

Động thái thuế quan mạnh mẽ trên còn đi kèm việc mở rộng các mặt hàng đánh thuế sang hàng trăm sản phẩm thép hạ nguồn, dự kiến có hiệu lực vào ngày 12/3.

Tổng thống Trump cũng cho biết ông muốn áp thuế 25% đối với ô tô, dược phẩm và chất bán dẫn nhập khẩu, cùng với đó là yêu cầu giới chức Mỹ nghiên cứu đánh thuế "có đi có lại" sao cho phù hợp với thuế suất và rào cản thương mại mà các quốc gia khác áp lên đối với hàng hóa Mỹ.

Luật sư Ujczo cho rằng các mối đe dọa thuế kể trên có thể khởi động sớm việc đàm phán lại thỏa thuận thương mại Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) dự kiến có hiệu lực vào năm 2026.

Bởi lẽ, Tổng thống Trump, người đã ký ban hành USMCA thành luật vào năm 2020 sau khi đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ năm 1994, nhưng ngày càng không hài lòng với hoạt động nhập khẩu ô tô từ Mexico và Canada.

Bộ trưởng Kinh tế Mexico Marcelo Ebrard tuần trước cho biết ông đã có một "cuộc đối thoại mang tính xây dựng" trong cuộc họp với các quan chức thương mại hàng đầu của Tổng thống Trump, bao gồm Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick, cố vấn kinh tế Nhà Trắng Kevin Hassett và ứng viên cho vị trí Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer.

Trong một bài đăng mới đây trên mạng xã hội X, Bộ trưởng Ebrard cho biết, "công việc chung" về các vấn đề thương mại của Mỹ sẽ bắt đầu vào ngày 24/2.

Mexico đã bắt đầu triển khai tới 10.000 quân vệ binh quốc gia đến biên giới phía Bắc, theo một thỏa thuận mà Tổng thống Claudia Sheinbaum cho biết họ cũng đã kêu gọi Mỹ hành động để ngăn chặn dòng chảy vũ khí tuồn vào Mexico.

Trong khi đó, Canada đã bổ nhiệm quan chức tình báo cấp cao Kevin Brosseau làm chỉ huy chống nạn buôn bán Fentanyl vào đầu tháng này.

Ottawa cũng đã liệt các băng đảng ma túy là các thực thể khủng bố và đã triển khai máy bay không người lái, trực thăng và các công nghệ giám sát khác trên biên giới rộng lớn phía Bắc Mỹ.

Vào tháng 12 năm ngoái, chính phủ Canada đã công bố mức 1,3 tỷ đô la Canada (tương đương 913 triệu đô la Mỹ) cho chi tiêu an ninh biên giới để ứng phó với mối đe dọa thuế quan của ông Trump.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã giữ liên lạc chặt chẽ với Tổng thống Trump về các vấn đề biên giới trong những ngày gần đây, bao gồm cả cuộc điện đàm ngày 22/2 để thảo luận về các nỗ lực chung nhằm hạn chế buôn bán Fentanyl.

Thủ tướng Trudeau trước đó đe dọa áp thuế trả đũa đối với 155 tỷ đô la Canada (tương đương 107 tỷ đô la Mỹ) hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm bia, rượu vang, rượu whisky Bourbon của Mỹ và nước cam Florida. Tuy nhiên, tuần trước ông đã thông tin lại rằng Canada "sẽ thực hiện công việc" để đảm bảo rằng thuế quan không được áp dụng.

Các quan chức Nhà Trắng cáo buộc Canada, Mexico và Trung Quốc là những trung gian vận chuyển Fentanyl và các hóa chất tiền chất của nó vào Mỹ dưới dạng các gói hàng nhỏ không thường xuyên được kiểm tra.

Cho nên, việc Tổng thống Trump đột ngột cho dừng miễn trừ thuế quan tối thiểu "de minimis" đối với gói hàng nhập khẩu trị giá dưới 800 USD từ ba đối tác thương mại lớn kể trên, đã khiến việc sàng lọc hàng triệu gói hàng nhỏ chuyển phát nhanh đến các sân bay của Mỹ mỗi ngày bị bế tắc.

Không rõ khi nào Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ có thể xử lý lỗ hổng thủ tục miễn trừ thuế quan "de minimis". Còn theo sắc lệnh ban đầu về chống nạn buôn bán fentanyl và thuế quan biên giới của Tổng thống Trump, Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem có trách nhiệm báo cáo tình hình thường xuyên cho cho ông Trump và Quốc hội.