Tỷ giá USD năm nay được dự báo tăng khoảng 3%. Ảnh: Đức Thanh

Nhu cầu USD tăng mạnh, giá USD bán ra liên tục sát trần

Chỉ số USD Index tính tới đầu tuần này chỉ còn xoay quanh 99 điểm, giảm hơn 10% so với đầu năm. Mặc dù vậy, trong nước, giá USD bán ra tại các ngân hàng thương mại vẫn tăng 2,6 - 3% so với đầu năm. Tuần qua, tỷ giá trung tâm thậm chí đã thiết lập đỉnh mới, lần đầu tiên vượt 25.000 VND/USD. Trên thị trường, giá USD bán ra tại các ngân hàng thương mại cũng liên tục bám sát trần, cho thấy áp lực với tỷ giá chưa giảm.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế gia trưởng BIDV nhận định, dù giảm giá trên thế giới, song USD vẫn là đồng tiền chính trong thanh toán quốc tế, giữ vững sức mạnh trên thị trường tài chính quốc tế, nhất là khi các nền kinh tế lớn khác đang tăng trưởng chậm lại. Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế thế giới đầy rủi ro, bất ổn, USD vẫn được coi là đồng tiền trú ẩn an toàn, nhu cầu găm giữ tài sản với USD gia tăng. Đây là lý do khiến tỷ giá VND/USD tiếp tục tăng, dù USD hạ nhiệt trên thế giới.

Ngoài sức mạnh của USD, một nguyên nhân nữa khiến căng thẳng tỷ giá trong nước không giảm là cầu ngoại tệ trả nợ trong nước đang tăng mạnh.

Từ đầu năm đến cuối tháng 5/2025, Kho bạc Nhà nước đã có 9 đợt chào mua ngoại tệ với tổng quy mô gần 1,6 tỷ USD (mua để trả nợ nước ngoài). Như vậy, lượng chào mua ngoại tệ 5 tháng đầu năm nay của Kho bạc Nhà nước cao hơn cả lượng mua năm 2023 (hơn 1,2 tỷ USD) và bằng 86% lượng mua của cả năm 2024.

Nhiều khả năng, trong nửa cuối năm nay, Kho bạc Nhà nước sẽ tiếp tục mua ngoại tệ để trả nợ Chính phủ. Nếu giai đoạn 2015-2020, Chính phủ tăng cường vay ròng (nợ nước ngoài tăng từ mức 41,5% GDP năm 2015 lên mức 47,9% năm 2020), thì bắt đầu từ năm 2021, Chính phủ tăng cường trả nợ ròng. Nợ nước ngoài đã giảm từ mức đỉnh năm 2020 về mức 31,8% vào cuối năm 2024.

Về dài hạn, USD sẽ tiếp tục yếu đi. Tuy nhiên, tại Việt Nam, ngân hàng Nhà nước vẫn đang ở vị thế cực kỳ khó khi một mặt giữ ổn định kinh tế vĩ mô, mặt khác phải giảm lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

- Ông Phạm Hồng Hải, Tổng giám đốc Ngân hàng OCB

Theo ước tính của các chuyên gia, nếu như giai đoạn 2015-2020, thị trường trong nước mỗi năm có thêm vài tỷ USD ngoại tệ từ nguồn vay nợ nước ngoài của Chính phủ, thì ngược lại, trong 5 năm qua, Chính phủ phải chi 2-3 tỷ USD/năm để trả nợ nước ngoài.

Không chỉ Chính phủ, mà doanh nghiệp tư nhân cũng chuyển từ vay ròng sang trả nợ ròng trong những năm gần đây, do lãi vay nước ngoài cộng biến động tỷ giá còn cao hơn lãi vay trong nước. Điều này khiến áp lực đối với cầu ngoại tệ ngày càng gia tăng. Trong khi đó, cung ngoại tệ cơ bản ổn định.

Ông Trần Ngọc Báu, CEO Wigroup nhận định, giá bán USD liên tục chạm trần, có dấu hiệu “căng” từ tháng 4/2025 đến nay và không loại trừ khả năng Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã phải bán ngoại tệ can thiệp thị trường gần đây. Như vậy, dự trữ ngoại tệ hiện có thể chỉ còn 77 tỷ USD. Trong khi đó, theo khuyến nghị của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), dự trữ ngoại hối phải đạt tối thiểu 3 tháng nhập khẩu trở lên mới đảm bảo an toàn (khoảng 100 tỷ USD). Nói cách khác, dư địa can thiệp thị trường của NHNN không còn nhiều. Đây cũng là lý do NHNN chủ động “nới” tỷ giá ngay từ đầu năm nay.

Theo chuyên gia này, áp lực tỷ giá từ đầu năm đến nay không phải do giao thương, xuất nhập khẩu, mà chủ yếu do nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ và doanh nghiệp. Vì vậy, tỷ giá sẽ không tăng đột biến, mà từ từ đi lên.

Lãi suất là bài toán khó

Theo TS. Cấn Văn Lực, tỷ giá năm nay sẽ tăng khoảng 3% và NHNN vẫn có khả năng kiểm soát biến động tỷ giá trong biên độ cho phép, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Chuyên gia này cũng cho rằng, lãi suất trong nước sẽ tiếp tục ổn định ở mức hiện nay, đảm bảo hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo ngành ngân hàng không được tăng lãi suất cho vay.

Dù vậy, nhiều chuyên gia lo ngại, áp lực tỷ giá nếu gia tăng sẽ khiến các ngân hàng khó khăn trong duy trì mặt bằng lãi suất thấp.

Thực tế, tại Việt Nam, áp lực tỷ giá không chỉ đến từ cầu ngoại tệ trả nợ hay giao thương, mà còn do tâm lý găm giữ ngoại tệ. Nhiều năm nay, nhiều người dân luôn coi vàng, USD là tài sản tích trữ.

Thêm vào đó, tình trạng chênh lệch lãi suất giữa VND và USD vẫn tồn tại. Một khi lãi suất VND thấp hơn lãi suất USD (chưa kể mỗi năm VND mất giá 3-4%), các nhà đầu tư nước ngoài có thể rút vốn ra khỏi Việt Nam và chuyển đổi sang USD để đầu tư ở nước ngoài - nơi có lãi suất cao hơn, lại không phải chịu rủi ro tỷ giá.

Trên thị trường liên ngân hàng tuần qua, lãi suất VND cho vay qua đêm giao dịch ở mức 2,8%, trong khi lãi suất USD qua đêm tại Mỹ giao dịch ở mức trên 4%. Chênh lệch âm kích thích các nhà băng mua USD giao ngay, bán kỳ hạn để “ăn” chênh lệch, càng đẩy nhu cầu ngoại tệ tăng, gây áp lực lên tỷ giá.

Dù chỉ số USD Index giảm, song áp lực với tỷ giá lại đến từ nội tại (nguy cơ dòng tiền dịch chuyển ra, chênh lệch lãi suất, nhu cầu trả nợ nước ngoài tăng…) khiến NHNN khó khăn trong hạ nhiệt tỷ giá, giảm lãi suất. Chưa kể, rủi ro chính sách thuế quan vẫn hiện hữu, khiến xuất khẩu và thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thời gian tới thêm khó đoán.