Hơn 20 nghìn thanh ray và cả tấn bu lông, ốc vit với trị giá trên 300 tỷ đồng vẫn đang được phủ bạt sau gần 10 năm mua sắm. (Ảnh: Bá Đô - Vnexpress).

Văn phòng Chính phủ vừa có công văn số 1173/VPCP – CN thông báo ý kiến chỉ đạo Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng liên quan đến Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân.

Theo đó, Phó Thủ tướng giao Bộ GTVT nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Bộ Tài chính liên quan đến phương án sử dụng vật tư, thiết bị đã mua sắm nhưng chưa sử dụng vào công trình thuộc Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân; đồng thời khẩn trương báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định phương án triển khai Dự án theo hướng tiếp tục, dừng hoặc kết thúc.

Cuối tháng 1/2020, Bộ Tài chính đã có văn bản số 06/TTr-BTC ngày 31/1 về phương án sử dụng vật tư, thiết bị đã mua sắm nhưng chưa sử dụng vào công trình thuộc Dự án.

Tại công văn số 06/TTr–BTC, Bộ Tài chính kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ GTVT trên cơ sở đánh giá các yếu tố hiệu quả, báo cáo cấp thẩm quyền quyết định phương án tiếp tục triển khai hay dừng hoặc kết thúc Dự án tuyến đường sắt Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân.

Trường hợp, Dự án được cấp có thẩm quyền cho phép kết thúc thực hiện Dự án, Bộ Tài chính đề nghị Bộ GTVT triển khai các thủ tục dừng, kết thúc dự án. Đồng thời, căn cứ quy định về xử lý tài sản dự án sau khi kết thúc dự án tại Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và các văn bản hướng dẫn để xử lý vật tư, thiết bị đã mua sắm nhưng chưa sử dụng vào công trình theo thẩm quyền, trường hợp vượt thẩm quyền báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân dài 131 km với tổng mức đầu tư 7.663 tỷ đồng từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ, dự kiến hoàn thành vào năm 2011 để nâng cao năng lực vận tải đường sắt từ Hà Nội đến Quảng Ninh.

Theo thiết kế, tuyến đường sắt mới này sử dụng đường lồng (gồm đường khổ 1,435m và 1m) sử dụng ray hàn liền, có hệ thống thông tin tín hiệu hiện đại và các nút giao cắt khác mức với các quốc lộ để đạt tốc độ 120 km/h cho tàu khách và 80 km/h cho tàu hàng. Nếu tuyến đường này hoàn thành, tàu không phải chạy ngược từ ga Yên Viên lên Kép và hành trình chạy từ Hạ Long về Yên Viên còn 1,5-2 giờ (với tàu khách), 3-4 giờ (với tàu hàng).

Tuy nhiên, do bị đưa vào danh sách các dự án phải tạm đình hoãn theo chủ trương cắt giảm đầu tư công tại Nghị quyết số 11/2011/NQ-CP của Chính phủ, công trình rơi vào tình trạng “lê liệt” suốt hơn 5 năm trở lại đây. Ngoài tiểu dự án Hạ Long - cảng Cái Lân (tổng mức đầu tư 1.510 tỷ đồng) được hoàn thành, 3 tiểu dự án còn lại đang thực hiện dở dang, nhiều hạng mục phải “đắp chiếu” bảo quản.

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai, chủ đầu tư trước đây của Dự án (Cục Đường sắt Việt Nam) đã ký hợp đồng với các nhà thầu để cung cấp vật tư thiết bị (ray, ghi, tà vẹt, các phụ kiện liên kết đồng bộ) từ năm 2007-2009. Tuy nhiên, đến năm 2011 Dự án bị dừng, giãn tiến độ do thiếu vốn và chưa xác định cụ thể thời điểm triển khai thực hiện trở lại nên các vật tư thiết bị đã mua sắm (khoảng 13.200 thanh ray và phụ kiện đồng bộ, tương ứng với giá trị khoảng 375 tỷ đồng) chưa được sử dụng, lắp đặt hết vào công trình (đến nay vẫn phải trông coi bảo quản).

Theo Bộ Tài chính, Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân là công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Vì vậy, các vật tư, thiết bị (bao gồm ray, ghi, tà vẹt, các loại phụ kiện liên kết đồng bộ) được mua sắm để lắp đặt vào công trình này phải được thực hiện theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14 và các quy định của pháp luật khác có liên quan (Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng,...).

Luật Quản lý, sử dụng tài sản công chỉ quy định xử lý tài sản sau khi dự án kết thúc. Đồng thời, việc bán chỉ định giá theo quy định tại Nghị định số 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ cũng chỉ áp dụng đối với tài sản có nguyên giá kế toán dưới 250 triệu đồng/1 đơn vị tài sản.

Trên thực tế, Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân bị đình hoãn, giãn tiến độ  từ năm 2011 nhưng đến nay vẫn chưa có bất kỳ văn bản của cơ quan có thẩm quyền quyết định việc kết thúc dự án và công trình này cũng mới chỉ đưa vào khai thác đoạn Hạ Long - Cái Lân.

Vì vậy, Bộ Tài chính cho rằng, việc bán chỉ định nếu thực hiện để sử dụng trong dự án khác sẽ tránh lãng phí vật tư, thiết bị đã đầu tư. Tuy nhiên, việc triển khai sẽ vướng mắc vì thiếu căn cứ pháp lý và có thể xảy ra thất thoát nếu không thu hồi được theo giá trị ngân sách đã bỏ ra để mua vật tư, thiết bị của Dự án (375 tỷ đồng).

Liên quan đến số phận của Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân, Bộ GTVT cho biết đã được bố trí 4.536 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư 7.663 tỷ đồng được phê duyệt nhưng để tiếp tục hoàn thành Dự án cần phải bố trí thêm 6.000 tỷ đồng để làm xong 3 tiểu dự án còn lại do thay đổi tỷ giá về nguyên vật liệu, đơn giá nhân công, kinh phí giải phóng mặt bằng...Điều đáng nói là việc dừng hẳn hay tiếp tục bơm vốn đầu tư tiếp lại nằm ngoài thẩm quyền của Bộ GTVT.

Hiện vẫn chưa có bất kỳ nhà đầu tư tư nhân nào chấp nhận tham gia “giải cứu” Dự án theo hình thức PPP dù các cơ quan giúp việc của Bộ GTVT đã tổ chức nhiều đợt xúc tiến kêu gọi đầu tư. Trong khi đó, dù rất muốn khởi động lại Dự án để có thêm 1 phương thức vận tải hàng hóa hữu hiệu từ Hà Nội về cảng Cái Lân nhưng UBND tỉnh Quảng Ninh – địa phương được hưởng lợi nhiều nhất từ công trình lại chưa đưa ra bất kỳ cam kết hỗ trợ tài chính nào.