Thực trạng đáng ngại

Tại Hội thảo Ứng dụng công nghệ số trong chuỗi cung ứng thủy sản diễn ra trong khuôn khổ Hội chợ Triển lãm thủy sản quốc tế Vietfish 2022 do Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) được tổ chức mới đây tại TP.HCM, TS. Nguyễn Thanh Mỹ, Chủ tịch HĐQT MyLan Group, Tổng giám đốc RYNAN Holdings JSC hài hước chia sẻ: “Tôi hay nói vui với bạn bè, ngành tôm Việt Nam hiện chúng ta đang làm sai cách mà đứng thứ ba thế giới, vậy nếu làm đúng cách thì chúng ta sẽ đứng đầu thế giới mất”.

Việt Nam có khoảng 740.000 ha nuôi tôm, trong đó có 630.000 ha nuôi tôm sú và 110.000 ha nuôi tôm thẻ chân trắng. Ðồng bằng sông Cửu Long được khuyến khích nhiều phương pháp nuôi tôm như “nuôi tôm công nghiệp”, “quảng canh” hoặc “quảng canh cải tiến”. Gần đây, người nuôi “công nghệ cao” đầu tư “thâm canh ao nổi lót bạt HDPE”, “siêu thâm canh ao nổi lót bạt HDPE có mái che”.

Tuy nhiên theo TS. Nguyễn Thanh Mỹ, cách thâm canh công nghệ cao vẫn đối diện thách thức là chất lượng tôm giống kém, việc quản lý nước và mầm gây bệnh chưa tốt dễ dẫn đến bùng phát dịch bệnh, chi phí và lợi ích tréo ngoe. Đó là chưa nói, ngành tôm là ngành đối mặt với nhiều chuẩn mực xuất khẩu khắt khe nhất như Organic Aquaculture (EU), SELVA, NATURLAND, ASIC, BIO SUISSE, USDA NOP.

Không chỉ vậy và không phải chỉ bây giờ, mà đã từ lâu nhiều doanh nghiệp nuôi chế biến thủy hải sản đã muốn số hóa trong quản lý nuôi trồng, kinh doanh. Bởi theo bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Phó chủ tịch Vasep, Tổng giám đốc Công ty TNHH Hải Nam, thủy sản là mặt hàng đặc trưng, sự hao hụt của nó không thể tính được như các mặt hàng khác. Việc làm thế nào để lưu trữ lại mọi dữ liệu cần thiết và quản lý một cách hệ thống nhất có thể từng mặt hàng luôn là nỗi trăn trở của những người hoạt động trong ngành.

Thế nên, năm 2007, Hải Nam Seafood đã mua một phần mềm của Microsoft. Tuy nhiên, thời gian đó, thị trường tư vấn cũng chưa biết nhiều về công nghệ Hoạch định tài nguyên doanh nghiệp (ERP), nên dự  án này đã bị gãy đổ.

Tăng 140% lợi nhuận nhờ ứng dụng công nghệ số

TS. Nguyễn Thanh Mỹ cho hay, sau 18 tháng tìm hiểu và nghiên cứu, ông đã dần phát triển được mô thức nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh giàu oxy Tomgoxy (viết tắt cho chữ Tôm Giàu Oxy), cải thiện được nhiều vấn đề hiện nay. Mô thức này được phát triển dựa trên sự sáng tạo tích hợp các công nghệ vật lý, hoá học, sinh học và kỹ thuật số, giúp người nông dân, doanh nghiệp tăng cao năng suất. Mọi hoạt động, cơ chế của mô hình Tomgoxy đều được tự động hoá, vận hành với công nghệ số và trí tuệ nhân tạo thay vì làm thủ công so với các phương pháp truyền thống hiện nay. Thời gian chiếu sáng cũng được nâng cao từ dưới 12 tiếng tới 18 tiếng trở lên một ngày bằng cách sử dụng ánh sáng nhân tạo kết hợp với ánh sáng tự nhiên.

Hệ thống mới này giảm được 4,5 lần tiếng ồn so với hệ thống cũ, đồng thời giúp các doanh nghiệp, hộ nuôi tôm dễ dàng theo dõi mọi chỉ số của ao nuôi tôm cũng như sức khoẻ của từng cá thể tôm chỉ thông qua chiếc smartphone.

Khi cung cấp giải pháp đồng bộ về công nghệ số, lý hóa và sinh học, người nuôi tôm với mật độ hơn 500 con giống/m2 không cần tới kháng sinh như những mô hình hiện tại, chi phí giảm rõ rệt. Dễ thấy nhất là giảm lượng điện tiêu hao cho sục không khí bình thường từ 5.000 kwh còn 2.000 kwh cho mỗi tấn tôm, nhờ cách lọc nắng nên không phải đầu tư mái che, nhờ các thiết bị cảm biến siêu âm, cách xử lý nước tự động mà việc nuôi tôm, nuôi tảo, và cả cách đuổi chim kém ồn hơn các mô hình hiện tại…

Bên cạnh đó, hệ thống này cũng giúp theo dõi, truy xuất nguồn gốc của từng con tôm, đảm bảo mặt hàng rõ ràng nguồn gốc xuất xứ, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, đưa tôm Việt vươn xa hơn, gia tăng thị phần trên thị trường thế giới.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc cũng cho hay, sau hơn 10 năm tìm kiếm, thử nghiệm, Công ty TNHH Hải Nam đã tìm được lối đi phù hợp với công nghệ số ERP - SAP. Công nghệ này giúp doanh nghiệp quản lý hiệu quả thông tin mọi giai đoạn, mọi mặt hàng từ chế biến đến xuất khẩu: hệ thống hoá thông tin, sơ đồ kho hàng; quản lý barcode sản phẩm, tích hợp phần mềm quét mã vạch, máy PDA tại khâu thành phẩm, bán thành phẩm; tích hợp cân đầu vào mua nội địa, nhập khẩu (khay, sọt);…

Ngoài ra, công ty TNHH Hải Nam cũng từ đây phát triển phần mềm quét sản phẩm công đoạn, tính lương dựa trên mã thẻ từ và phát triển tính năng quản lý giấy tờ thuỷ sản IUU, SC, CC trên phần mềm SAP. Bà Sắc cho biết, với việc ứng dụng hiệu quả công nghệ số vào quá trình sản xuất, doanh số của công ty TNHH Hải Nam đã tăng lên 140%.

Công nghệ đã có, giải pháp đã có, tuy nhiên, làm thế nào để lan tỏa, truyền bá rộng rãi các giải pháp này cũng còn là một quá trình dài, khi mà theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan, ngành nông nghiệp nước ta còn đang vướng phải “ba lời nguyền” là: manh mún, nhỏ lẻ, tự phát. Làm được điều này, có lẽ vị trí dẫn đầu bản đồ thủy sản thế giới không còn là ước mơ của ngành thủy sản Việt Nam nữa.