Khá nhiều vấn đề phải giải quyết nếu dừng hoạt động Dự án Mỏ sắt Thạch Khê. Ảnh: Phạm Trường

Triển khai đúng chỉ đạo

Tại Hội thảo khoa học “Dự án mỏ sắt Thạch Khê Hà Tĩnh: Tiếp tục hay dừng khai thác” được Hội Kinh tế môi trường Việt Nam tổ chức mới đây tại Hà Nội, đã có nhiều ý kiến đa chiều được đưa ra.

Theo đại diện Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), cần phải khẳng định, TKV và Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê đã triển khai Dự án theo đúng chỉ đạo của Bộ Chính trị (tại Thông báo số 72/TB-TW, ngày 9/5/2007); chỉ đạo của Chính phủ (tại Thông báo số 136/TB-VPCP ngày 30/8/2006) cũng như sự kêu gọi đầu tư của tỉnh Hà Tĩnh khi quyết định đầu tư dự án này.

Bởi vậy, nếu dừng triển khai Dự án như tỉnh Hà Tĩnh mong đợi, là không có cơ sở pháp lý, không có cơ sở về kỹ thuật - kinh tế - môi trường, đồng thời không thực hiện đúng các chỉ đạo của Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ và gây thiệt hại lớn về kinh tế cho đất nước, cho các cổ đông tham gia Dự án cũng như làm mất vốn của Nhà nước.

Cụ thể, Dự án đã thực hiện đầy đủ các chỉ đạo của cấp thẩm quyền, đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định trong hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản

Dự án điều chỉnh cùng thiết kế kỹ thuật đã được Hội đồng Thẩm định Nhà nước do Bộ Công Thương chủ trì với sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương, các nhà khoa học đúng chuyên ngành thẩm định.

Đặc biệt, thiết kế kỹ thuật cũng được Công ty TNHH CBM về Tư vấn, Kinh doanh và Quản lý thuộc CHLB Đức thẩm định độc lập (theo chỉ đạo của Chính phủ), qua đó, đã khẳng định Dự án đảm bảo khả thi.

Dự án sau đó cũng được

Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp Giấy phép khai thác số 222/GP-BTNMT ngày 24/2/2009; phê duyệt Báo cáo Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) tại Quyết định số 1753/QĐ-BTNMT ngày 23/9/2013; cấp Giấy phép xả thải số 153/GP-BTNMT ngày 25/1/2014.

Phía UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đã cấp Giấy chứng nhận đầu tư số 28121000037 ngày 24/12/2008 và phê duyệt lộ trình đền bù, giải phóng mặt bằng tại Quyết định số 1358/QĐ-UBND ngày 15/5/2013.

Trong quá trình triển khai Dự án, Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê đã thực hiện đầy đủ các chỉ đạo của Chính phủ về tái cơ cấu cổ đông, đảm bảo đủ cơ sở triển khai thực hiện.

Đối với các quan ngại của địa phương phát sinh trong quá trình thực tế về công nghệ, kỹ thuật khai thác; phương thức vận chuyển quặng; thị trường tiêu thụ; năng lực tài chính; hiệu quả kinh tế, rủi ro về xã hội hay an toàn trong khai thác, ảnh hưởng đến môi trường, đời sống dân sinh… cũng đã được Bộ Công thương, TKV, Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê và các nhà khoa học đúng chuyên ngành của Hội Khoa học và Công nghệ Mỏ Việt Nam làm rõ, có đầy đủ cơ sở khoa học, thực tiễn.

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai Dự án, đơn vị đã thường xuyên báo cáo cấp thẩm quyền các vướng mắc liên quan và nhận được nhiều chỉ đạo.

Gần 2.000 tỷ đồng sẽ xử lý ra sao?

Ông Nguyễn Tiến Mạnh, Phó tổng giám đốc TKV đặt vấn đề, mời đầu tư cũng là UBND tỉnh Hà Tĩnh và bây giờ có ý kiến đề nghị dừng đầu tư cũng là UBND tỉnh Hà Tĩnh, nếu dự án phải dừng hoạt động, số tiền gần 2.000 tỷ đồng đã đầu tư, ai sẽ chịu trách nhiệm đền bù?

Trong thời gian qua, lý do được tỉnh Hà Tĩnh nêu ra để dừng Dự án Mỏ sắt Thạch Khê tập trung vào vấn đề môi trường. Tuy nhiên, nếu dừng Dự án, các cơ quan chức năng cũng phải đối mặt với nguy cơ làm mất hàng ngàn tỷ đồng đã bỏ ra cho các giai đoạn trước đó.

Theo thống kê, vốn đã đầu tư tại Dự án Mỏ sắt Thạch Khê là 1.984 tỷ đồng, trong đó, vốn được góp bởi các doanh nghiệp nhà nước là 1.529,6 tỷ đồng (riêng vốn góp của TKV là 1.076,33 tỷ đồng).

Đó là chưa kể lãng phí vốn nhà nước đầu tư xây dựng 2 tuyến đường ngoài hàng rào phục vụ Dự án, hay việc phải xử lý các khoản nợ nhà thầu trong nước và nước ngoài, đặc biệt là Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê đang có nguy cơ bị khởi kiện quốc tế.

Ông Phạm Lê Hùng, thành viên HĐQT Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê, đại diện doanh nghiệp tư nhân duy nhất tham gia Dự án cho hay, Công ty đã có văn bản gửi Văn phòng Chính phủ, Thường trực Chính phủ, trong đó nêu rõ, dừng Dự án Mỏ sắt Thạch Khê là vi hiến. “Giải pháp đề nghị là Dự án phải được làm và giám sát kỹ. Nếu để xảy ra các vi phạm, thì tùy từng mức độ có các quy định tương ứng để xử lý, nếu vi phạm nặng thì thu hồi giấy phép”, ông Hùng nói.

Chia sẻ với khó khăn của Dự án, ông Nguyễn Huy Mỹ (Viện Tháo khô mỏ Liên bang Nga tại Việt Nam) cho rằng, chủ đầu tư cần chứng minh hiệu quả đầu tư, hiệu quả kinh tế - xã hội bền vững qua báo cáo khả thi; bên phản biện cần chỉ rõ những sai sót trong các giải pháp kỹ thuật và giải pháp ngăn ngừa tác động môi trường.

“Nghị quyết của Bộ Chính trị có yêu cầu đánh giá hiệu quả đầu tư, hiệu quả kinh tế - xã hội bền vững để xem xét đầu tư các dự án khai thác, chế biến sắt Thạch Khê (Hà Tĩnh)… hoàn thành trước năm 2030. Chủ trương này rất đúng, vì đã hơn 5 năm qua, chưa có lời giải một cách khoa học cho việc dừng hay triển khai Dự án. Tuy vậy, nếu để đến năm 2030 là quá lâu, sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân và phương hướng phát triển kinh tế của doanh nghiệp, của tỉnh Hà Tĩnh”, ông Mỹ nhận xét.

Đề cập vấn đề trách nhiệm đối với gần 2.000 tỷ đồng mà các cổ đông đã đầu tư tại Dự án, ông Phạm Lê Hùng cho rằng, ai, cơ quan nào ký quyết định dừng, thì cơ quan đó phải chịu trách nhiệm.

Trong khi đó, phía Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê cho hay, với hiện trạng đã thăm dò và chuẩn bị đầu tư hiện nay, nếu được phép khai thác, Công ty có thể khai thác, tiêu thụ ngay hơn 2,2 triệu tấn quặng; sẽ có doanh thu và đóng góp ngay cho ngân sách hàng ngàn tỷ đồng.