Tháng 7 năm ngoái, vợ chồng chị Bích ở Bắc Ninh quyết định mua căn hộ chung cư cho con học tại Hà Nội. Chị chọn một dự án đến giai đoạn hoàn thiện tại huyện Hoài Đức, Hà Nội với giá 1 tỷ đồng. Chị chốt vay ngân hàng 70% giá trị căn nhà trong 10 năm, tương đương 700 triệu, khi thấy lãi suất 7,3%/năm. 

Ban đầu, mỗi tháng chị chỉ phải trả 6,5 triệu đồng cả gốc và lãi, do ngân hàng mới giải ngân một phần. Sau khi giải ngân hết 700 triệu, chị đóng gần 10 triệu mỗi tháng, trong đó có 4 triệu tiền lãi. Nhưng cuối tháng 11 vừa qua, tin nhắn báo tổng khoản phải nộp là hơn 13 triệu, riêng tiền lãi là 6,2 triệu.

"Tôi thấy hoảng quá vì tới thời điểm đó mình đã trả gốc được gần 100 triệu thì lãi phải ngày càng giảm chứ, sao lại vọt lên", chị Bích nói. 

Chị gọi điện cho nhân viên tư vấn thì họ cho biết, từ tháng 8, chị hết hưởng lãi suất ưu đãi. Sau thời điểm đó, lãi vay được tính bằng lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 13 tháng cộng với biên độ 3,9%. Từ cuối tháng 11, lãi suất tiết kiệm tăng lên 8,3% nên lãi suất chị phải chịu hiện nay là 12,2%. 

Chị Bích cho biết, để trả góp mua nhà, vợ chồng đã phải làm thêm đủ việc, thắt chặt mọi khoản chi tiêu. Nay khoản phải trả mỗi tháng đội lên, chị không biết xoay xở thế nào. Cuối cùng, họ đành rao bán mảnh đất ở quê để tất toán khoản vay.

Nếu ngôi nhà bạn mua giá một tỷ, vay mặc định lãi suất 12% năm, thì mỗi tháng bạn phải trả một khoản lãi từ 6 đến 8,4 triệu đồng, tương ứng với 3 mức vay là 50% - 60% - 70% giá trị nhà

Mặc dù đã nghiên cứu kỹ hợp đồng vay mua nhà và biết lãi suất sẽ tăng sau khi hết ưu đãi một năm, anh Thạch ở Phúc Thọ, Hà Nội vẫn lao đao khi mọi dự tính không như dự đoán.

Cuối năm 2016, anh Thạch mua một căn hộ nằm trên trục đường 32 với giá gần một tỷ đồng khi mới có 200 triệu. Do lương vợ chồng cộng lại chưa tròn 18 triệu, anh chỉ vay được 500 triệu từ ngân hàng, số thiếu vay của họ hàng, bạn bè.  

Trước khi ký hợp đồng với bên ngân hàng, anh khá hoảng khi nhìn con số trả lãi sau 15 năm gần bằng số tiền mình vay. Dù vậy, khát mua nhà, đồng thời nghĩ hai vợ chồng sẽ tích cực làm thêm để trả trước hạn, còn người quen trả sau, anh vẫn ký. 

Tuy nhiên, năm đầu tiên, một vài người quen cho anh vay 20-40 triệu... lần lượt đòi. Vợ chồng anh phải mượn tạm chỗ nọ trả chỗ kia. Tìm việc làm thêm cũng không dễ, anh chị không kiếm được khoản ngoài nào.

"Bây giờ mỗi tháng trả ngân hàng 6 triệu, góp chơi họ 3 triệu để dồn trả cho người quen, thêm lo có ai đòi bất ngờ thì không biết lấy đâu để trả...", anh Thạch kể. 

Anh Nguyễn Đức Thịnh, chuyên viên tư vấn bất động sản ở Từ Liêm, Hà Nội, cho biết, số người mua chọn vay 70% giá trị căn hộ khá nhiều. Để hút khách, chủ đầu tư thường đưa ra các gói hỗ trợ lãi suất 0% trong năm đầu hoặc tới lúc nhận nhà, hay các ngân hàng liên kết ưu đãi lãi suất trong 12-18 tháng đầu, sau đó sẽ tính theo lãi tiết kiệm 13 tháng cộng 3-4%/năm.

Theo anh Thịnh, thông thường, khi khao khát có nhà riêng, nhiều người tặc lưỡi thôi cứ mua, xong cố gắng cày cuốc trả sớm.

"Nhưng thực sự một năm hưởng ưu đãi trôi đi rất nhanh, tới khi phải trả lãi hoàn toàn, với phần tiền bằng tới 1/2 thu nhập thì nhiều người mới thực sự cảm nhận áp lực nặng nề và có người quay ra cho rằng mình bị 'lừa", anh Thịnh nói.

Nếu vay trả góp mua nhà với lãi suất cố định 12%/năm, khoản lãi bạn phải trả khi vay kỳ hạn 15 năm lớn gấp gần 3 lần số tiền lãi khi vay kỳ hạn 5 năm

Là nhân viên một ngân hàng ngoài quốc doanh tại TP HCM, chị Minh Thu, cho biết, chị vẫn đang ở nhà thuê và quyết không vay để mua. "Tôi sẽ mua khi có đủ tiền, còn khi thiếu, thay vì vay rồi trả lãi 'nuôi ngân hàng' thì lấy khoản đó đầu tư sẽ có lợi hơn nhiều", chị nói.

Theo chị Thu, mặc dù ngân hàng hiện nay sẵn sàng cho vay tới 70% giá trị căn nhà, nhưng tốt hơn, chỉ nên mua khi có trong tay ít nhất 50%. Ngoài ra, khi mua nên chú ý chọn khu vực dễ bán lại và có khả năng tăng giá.

"Nếu khoản dự trữ của bạn ít, cần phải lo xa rằng trong tình huống xấu nhất, khi không thể duy trì việc trả góp thì có thể nhanh chóng bán nhà chứ không rơi vào cảnh bị xiết nợ", chuyên gia ngân hàng khuyên. 

Ngoài ra, thời hạn vay càng dài thì khoản trả gốc mỗi tháng càng ít và số lãi phải trả cuối kỳ càng cao. Vay thời hạn ngắn thì sẽ bớt được phần lãi nhưng chịu áp lực trả số tiền lớn mỗi tháng. Do vậy người mua cần cân đối kỹ hai khoản này. 

Từng vay 700 triệu để mua đất xây nhà và đã trả hết khoản nợ này sau 3 năm, dù hạn vay tới 10 năm, anh Gia Hoàng (Đà Lạt, Lâm Đồng), cho biết, vợ chồng anh cũng từng lao đao khi có thời điểm lãi suất vay vọt lên 18%. Vì thế, cả hai đã quyết tâm trả hết nợ càng nhanh càng tốt. Anh thực hiện triệt để 2 hướng: 

1. Giảm chi tiêu tối đa, chỉ tiêu 20% lương, để 80% trả nợ. 

2. Tăng thu nhập hết mức: Lúc vay ngân hàng, thu nhập hai vợ chồng là 15 triệu nhưng sau 3 năm tổng lương lên 50 triệu vì cả hai đều cố làm thêm. 

"Cuộc sống có thể xảy ra nhiều biến cố, như trong nhà có người đau ốm, việc làm ăn khó khăn... Hơn nữa, thường người ta khó duy trì cuộc sống kham khổ lâu dài. Vì thế, nên nghĩ kỹ trước khi vay khoản tiền lớn và nếu lỡ vay rồi thì cố trả dứt nợ càng sớm càng tốt", anh Hoàng chia sẻ.

Theo chuyên gia tư vấn tài chính cá nhân, gia đình Bội Lê (TP HCM), trước khi quyết định mua nhà trả góp, cần nhờ nhân viên ngân hàng tư vấn kỹ các thời hạn vay, biến động lãi suất, khoản phải trả mỗi tháng ở từng thời điểm... Cần tính sao cho số tiền phải trả nợ hằng tháng ít hơn khoản thu nhập còn lại sau khi đã chi tiêu cố định, gửi tiết kiệm dự phòng và chi cho bảo hiểm. Chính khoản dự phòng này bạn có thể dùng cho trường hợp lãi suất tăng hơn dự trù.