Cân bằng giữa an toàn tài khóa và đầu tư phát triển

Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính sáng nay, đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) đặt câu hỏi về giải pháp hài hòa giữa mục tiêu của Bộ Tài chính với Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước sáp nhập).

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM).

Cụ thể, theo đại biểu, trước khi sáp nhập, Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư do mục tiêu khác nhau nên thường có quan điểm khác nhau. Bộ Kế hoạch và Đầu tư lúc nào cũng muốn ưu tiên tăng trưởng cao, triển khai nhiều dự án, tổng mức đầu tư lớn; “thích” chính sách ưu đãi thuế, giảm thuế để thu hút đầu tư, kích cầu. Trong khi đó, Bộ Tài chính lại muốn ưu tiên kiểm soát nợ công, đảm bảo cân đối vốn, kiểm soát chi thận trọng và tập trung vào các giải pháp chống thất thu thuế, tăng thu ngân sách, giảm chi ngân sách.

"Với tư cách là Bộ trưởng sau sáp nhập, Bộ trưởng có giải pháp gì để đất nước tăng trưởng cao nhưng vẫn ổn định kinh tế vĩ mô", ông Ngân chất vấn.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, Đảng, Nhà nước và các cơ quan có thẩm quyền quyết định sáp nhập Bộ Kế hoạch Đầu tư và Bộ Tài chính là xuất phát từ nhu cầu thực tiễn.

Trước đây, khi cả hai Bộ hoạt động độc lập vẫn có sự phối hợp hiệu quả để giữ vững kỷ luật tài khóa, an ninh tài chính quốc gia. Bởi chỉ khi ổn định, kiểm soát chặt chẽ nợ công, đầu tư có trọng tâm trọng điểm thì mới có thể tiếp tục đẩy mạnh cải thiện đầu tư.

Dù ở bất cứ giai đoạn nào, đảm bảo tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô đều là mục tiêu xuyên suốt của cả 2 Bộ trước sáp nhập và Bộ hiện tại sau sáp nhập.

Minh chứng là các chỉ tiêu về an toàn nợ công Việt Nam được kiểm soát chặt chẽ, đến cuối 2024, nợ công Việt Nam chỉ còn 34,7% GDP, thấp hơn mức trần cho phép của Quốc hội.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc hợp nhất, sáp nhập hai Bộ là hoàn toàn đúng đắn. Nếu như trước đây, việc cân bằng giữa đầu tư phát triển và an toàn tài khóa đòi hỏi phải phối hợp giữa hai Bộ thì hiện nay giải quyết trong một thể thống nhất. Bộ Tài chính mới có tầm nhìn đồng bộ hơn về chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, tài chính ngân sách, tham mưu phân bổ nguồn lực đầu tư được thực hiện thống nhất, đồng bộ, giúp quyết sách được đưa ra nhanh gọn, chính xác, không có độ trễ.

Đặc biệt, việc hợp nhất hai Bộ giúp ưu hóa việc sử dụng nguồn lực tài chính quốc gia, hướng dòng vốn đầu tư công một cách tập trung, có trọng tâm, trọng điểm.

Việc hợp nhất hai bộ còn giúp Bộ Tài chính chủ động hơn khi huy động nguồn lực phát triển. Đơn cử là việc vay và kế hoạch trả nợ công sẽ được Bộ chủ động, linh hoạt hơn, đáp ứng yêu cầu các dự án và an toàn nợ công trong dài hạn.

Ngoài ra, sự thống nhất giữa hai Bộ cũng tạo tư duy điều hành mới hiệu quả hơn: tăng trưởng nhanh nhưng phải bền vững, đầu tư phải có hiệu quả, kỷ luật tài khóa là nền tảng vững chắc cho sự phát triển thịnh vượng.

Quyết tâm giải ngân 100% vốn đầu tư công  

Năm nay, Chính phủ đặt mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công song kết quả giải ngân quý I/2025 khá thấp. Đại biểu Trần Kim Yến, Ủy viên Ban thường vụ Thành ủy TP.HCM chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính về các giải pháp của Chính phủ để đạt mục tiêu này.

Trả lời, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng thừa nhận giải ngân 100% vốn đầu tư công năm nay là mục tiêu "rất thách thức". Bộ Tài chính đã phân tích rõ các nguyên nhân trọng yếu để đưa ra giải pháp phù hợp.

Về nguyên nhân, Bộ trưởng cho rằng, nguyên nhân khách quan là chủ yếu: đặc thù giải ngân đầu tư công thường thấp đầu năm; quy trình đầu tư công gồm nhiều giai đoạn, chỉ mắc một khâu là "tắc" cả dây chuyền; nguồn cung nguyên vật liệu còn thiếu; năng lực tổ chức thực hiện - đặc biệt của một số địa phương- chưa đạt yêu cầu… Những khó khăn này đã được Chính phủ, Thủ tưởng Chính phủ nhận diện và đã có nhiều công điện, cuộc họp để đốc thúc, tháo gỡ.

Thừa nhận kết quả giải ngân quý I/2025 thấp so với cùng kỳ, song Bộ trưởng cũng thông tin, kết quả giải ngân vốn đầu tư công 5 tháng đầu năm đã tích cực hơn (gần 200.000 tỷ đồng, đạt khoảng 24,1% kế hoạch). Mức giải ngân này cao hơn cùng kỳ năm ngoái (22% kế hoạch năm). Đặc biệt, tất cả dự án trọng điểm quốc gia đều đạt và vượt tiến độ.

Về giải pháp đạt kết quả giải ngân 100% vốn đầu tư công năm nay để đóng góp cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% (năm 2024 giải ngân vốn đầu tư công đạt 92%), Bộ trưởng cho biết Chính phủ sẽ tập trung vào nhiều giải pháp.

Thứ nhất, tháo gỡ những vướng mắc pháp lý trong triển khai đầu tư công về đất đai, xây dựng quy hoạch, thủ tục hành chính. Chính phủ đã trình Quốc hội sửa đổi Luật Đầu tư công để theo hướng phân cấp, phân quyền nhiều hơn, Thủ tướng giao trách nhiệm cụ thể cho từng bộ, địa phương để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Thứ hai, xác định kết quả giải ngân là căn cứ quan trọng khi đánh giá xếp loại mức độ hoàn thành nhiệm vụ năm 2025 đối với các tập thể cá nhân.

Thứ ba, lập các tổ công tác, đoàn kiểm tra làm việc với các địa phương để tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, nhất là với các dự án trọng điểm.

Cởi mở hơn với các dự án PPP để thu hút vốn đầu tư hạ tầng từ doanh nghiệp  

Cũng quan tâm đến đầu tư công, đại biểu Đào Chí Nghĩa (TP. Cần Thơ) cho rằng, Đảng và Nhà nước đang chủ trương thúc đẩy kinh tế tư nhân, thu hút kinh tế tư nhân tham gia vào các dự án lớn của đất nước. Đại biểu chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính về các giải pháp tham mưu cho Chính phủ về khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia vào phát triển hạ tầng và dịch vụ công thời gian tới.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (TP. Cần Thơ).

Về nội dung này, Bộ trưởng cho biết, để thúc đẩy đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) và thu hút doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công, dự án trọng điểm hạ tầng, cung cấp dịch vụ công, Bộ Tài chính đã tham mưu cho Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi các quy định của Luật Đầu tư về đầu tư theo hình thức đối tác công tư (trong 1 luật sửa 8 luật về đầu tư vừa trình Quốc hội vừa qua).

Theo đó, thời gian tới sẽ rút ngắn thời gian lập, thẩm định các dự án, rút ngắn thủ tục đối với một số nhóm dự án. Đồng thời, trao quyền chủ động cho cơ quan có thẩm quyền quyết định các dự án, chủ động quyết định thành lập hay không thành lập hội đồng thẩm định.  

Ngoài ra, sẽ mở rộng các trường hợp chỉ định thầu khi triển khai các dự án trọng điểm, cấp bách. Thực tế vừa qua có các dự án Quốc hội đã duyệt, cũng đã xác định được nhà đầu tư nhưng vẫn phải quay lại làm các thủ tục đấu thầu. Điều này gây mất rất nhiều thời gian, thậm chí mất hàng năm.  

Chính sách mới cũng giản lược yêu cầu, tiêu chí đánh giá với nhà đầu tư; đa dạng hóa các hình thức hợp tác đầu tư công, phát huy mô hình đầu tư tư - sử dụng công; đầu tư công - quản trị tư; lãnh đạo công - quản trị tư.

Bộ trưởng cũng cho biết sẽ ưu tiên sử dụng ngân sách Nhà nước cho giải phóng mặt bằng, chia sẻ rủi ro và cân đối nguồn lực với các dự án PPP trọng điểm, ví dụ như cao tốc Bắc Nam, sân bay Long Thành.

"Trước đây các dự án PPP, doanh nghiệp phải tự bỏ 100% ra để làm, hiện nay nhiều dự án Nhà nước tham gia 50-60%", Bộ trưởng cho biết.

Đối với các dự án PPP  đang gặp khó khăn do những yếu tố khách quan, bất khả kháng, Bộ đang tập trung tháo gỡ để tạo niềm tin cho DN.

Riêng trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, Bộ Tài chính đang xây dựng một nghị định về đầu tư theo hình thức PPP. Dự kiến trình ban hành trong tháng 6 này với nhiều nội dung mới, điều kiện cởi mở hơn nhằm thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư trong lĩnh vực này.