Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo giải trình.

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, sáng 18/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một sổ điều của Luật Quản lý nợ công (dự thảo)

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) bày tỏ sự tán thành cao đối với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý nợ công.

“Việc hoàn thiện pháp luật lần này phù hợp với yêu cầu siết chặt kỷ luật tài chính - ngân sách, kiểm soát chặt chẽ nợ công, nâng cao trách nhiệm giải trình và đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Dự thảo thể hiện nỗ lực lớn của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ công; đồng thời làm rõ thẩm quyền của các cơ quan trong đàm phán, ký kết và quản lý các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài”, đại biểu Hùng nhận xét.

Đồng quan điểm với một số vị đại biểu khác về việc bổ sung quy định “mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”, tuy nhiên, vị đại biểu TP.HCM đề nghị cân nhắc quy định cụ thể hơn phạm vi “bình đẳng”. Vì trên thực tế, có những khoản nợ mang tính chất bắt buộc, có điều kiện ưu đãi, hoặc có bảo lãnh của Chính phủ, nên việc xếp ngang về mức độ ưu tiên thanh toán cần có phân loại rõ ràng. Việc bổ sung hướng dẫn chi tiết sẽ tránh xung đột khi xử lý các khoản nợ đến hạn trong điều kiện thị trường biến động.

Với những nội dung cụ thể, một trong những vấn đề được đại biểu quan tâm là điểm mới về phương thức cho vay.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), việc “cho phép cho ngân hàng chính sách hoặc ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại đối với đơn vị sự nghiệp công lập theo phương thức cơ quan cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng”, là cần thiết. Song, đại biểu Hòa còn băn khoăn và đề nghị nghiên cứu, cân nhắc vì “cho vay lại mà không chịu rủi ro” là chưa xác định trách nhiệm của các tổ chức tín dụng.

Vị đại biểu Đồng Tháp cho rằng, việc phải chịu rủi ro khi cho vay lại là thể hiện trách nhiệm của của ngân hàng để có kiểm tra, giám sát, quản lý được nguồn cho vay.

“Không thể cho vay mà không giám sát được. Bình thường, một ngân hàng thương mại cho người dân vay sản xuất kinh doanh, họ cũng thường xuyên theo dõi hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân, xem lời lỗ ra sao. Đằng này, việc cho vay lại với số tiền rất lớn, số tiền này lại vay của Chính phủ thì việc không chịu rủi ro tín dụng là không hợp lý”, đại biểu Phạm Văn Hòa nêu quan điểm và đề nghị có mức giới hạn cho vay lại.

Cũng tán thành tách bạch nguồn vốn ủy thác của Nhà nước với hoạt động cấp tín dụng thương mại, song đại biểu Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) cho rằng, khi ngân hàng không chịu hoặc chịu rất ít rủi ro tín dụng thì động lực thẩm định, giám sát khoản vay giảm, rủi ro mất vốn thực chất lại chuyển chủ yếu về phía ngân sách nhà nước.

Ông Nhân đề nghị nếu giữ cơ chế này thì dự thảo cần phải quy định rõ tỷ lệ rủi ro tín dụng tối thiểu mà các tổ chức cho vay lại phải chịu. Đồng thời, giao cho Chính phủ hướng dẫn chi tiết nguyên tắc phân bổ rủi ro giữa ngân sách, tổ chức cho vay lại, bên vay để tránh xung đột với Luật Tổ chức tín dụng, tránh tạo ra rủi ro.

Báo cáo giải trình, thay mặt Ban soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cảm ơn các góp ý xác đáng của đại biểu.

Hồi âm quan tâm của đại biểu về phương thức cho vay lại, Bộ trưởng cho biết, việc bổ sung các ngân hàng thương mại, bên cạnh ngân hàng chính sách theo Luật cũ, khi cho vay lại các đơn vị sự nghiệp công lập nhằm bãi bỏ cơ chế độc quyền cho vay lại đơn vị sự nghiệp công lập của Ngân hàng Phát triển và tăng cường cơ chế cạnh tranh lành mạnh khi thẩm định vay lại, đảm bảo uy tín và chuyên nghiệp hơn. Qua đó, chất lượng thẩm định và quản lý cho vay lại được nâng cao, giúp hạn chế rủi ro tín dụng cho ngân sách.

Đồng thời, Luật cũng bổ sung cơ chế chia sẻ rủi ro tín dụng giữa Chính phủ và cơ quan cho vay lại khi thực hiện cho vay lại các dự án lớn, dự án thuộc danh mục ưu tiên đầu tư của Nhà nước.

“Bộ Tài chính dự kiến báo cáo Chính phủ quy định tại Nghị định nguyên tắc ngân hàng thương mại chịu 10%, Chính phủ vẫn chịu phần lớn là 90%, thay vì ngân hàng thương mại không chịu rủi ro như hiện nay. Qua đó chất lượng thẩm định và hiệu quả quản lý khoản vay được đảm bảo hơn”, Bộ trưởng cho hay.

Ngoài vấn đề nêu trên, băn khoăn của đại biểu về quản lý nợ chính quyền địa phương, cấp bảo lãnh của Chính phủ… cũng được Bộ trưởng hồi âm.

Theo Bộ trưởng, các trụ cột về cải cách trong giai đoạn tới đều đã được thể hiện trong Dự thảo. Bao gồm, bổ sung, sửa đổi các quy định để thực hiện phân cấp, phân quyền đối với quy trình phê duyệt các kế hoạch vay, trả nợ; hoạt động vay, trả nợ nước ngoài của Chính phủ, vay của chính quyền địa phương đảm bảo đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công sửa đổi.

Cùng đó, Dự thảo điều chỉnh các quy định về huy động, sử dụng vốn vay nước ngoài của Chính phủ để đẩy nhanh tiến độ triển khai các Dự án sử dụng vốn vay nước ngoài; hoàn thiện cơ chế để mở rộng kênh thu hút vốn mới đáp ứng nhu cầu vốn rất lớn phục vụ mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn mới.

Dự thảo cũng mở rộng thêm nhiều cơ hội và khả năng tiếp cận các Dự án sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi đối với các địa phương, doanh nghiệp, các đơn vị sự nghiệp công lập và cả các doanh nghiệp tư nhân được giao nhiệm vụ đầu tư công theo quy định của Luật Đầu tư công.

Giải thích thêm về vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm là việc triển khai các dự án vay vốn ODA kéo dài, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay, đây cũng là vấn đề cá nhân ông cũng như Bộ Tài chính và Chính phủ rất trăn trở. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo và việc sửa Luật lần này cũng là một bước hoàn thiện thể chế để tháo gỡ. 

Về nguyên nhân, theo Bộ trưởng là do cả hai phía. Quy định trong nước trước đây còn rườm rà, nhiều tầng nấc, trong khi yêu cầu của nhà tài trợ có những khác biệt lớn với chính sách trong nước, chẳng hạn trong vấn đề bồi thường giải phóng mặt bằng. Ông cũng dẫn thông tin từ World Bank cho biết bình quân ở các nước chỉ mất 12 - 15 tháng để thực hiện một khoản vay, trong khi Việt Nam có thể mất vài năm. 

Từ thực tế này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết đã chỉ đạo trực tiếp để chỉnh sửa, trình cấp có thẩm quyền điều chỉnh các quy định, nhằm đảm bảo một khoản vay ODA của Việt Nam cũng chỉ mất từ 12 - 15 tháng. Đây là nỗ lực rất lớn của Chính phủ, Bộ Tài chính để điều chỉnh quy trình, đồng thời đưa vào luật những cải cách cần thiết.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh thêm, ngoài thể chế, khó khăn lớn nằm ở khâu tổ chức thực hiện tại địa phương - đặc biệt là giải phóng mặt bằng, khiến nhiều dự án không thể giải ngân đúng hạn và phải bị thu hồi vốn. Ông bày tỏ kỳ vọng việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công cùng với Luật Đầu tư công lần này sẽ đẩy nhanh tiến độ thu xếp và thực hiện các khoản vay ODA. 

Bên cạnh đó, Bộ trưởng một lần nữa khẳng định điều kiện quan trọng là mọi dự án ODA phải bảo đảm hiệu quả tài chính.

“Chỉ khi chúng ta đảm bảo hiệu quả tài chính thì mới không lo đến lạm phát, không lo đến gánh nặng nợ quốc gia. Đây là điều kiện tiên quyết khi xem xét vay chứ không phải chúng ta vay bằng mọi giá. Vay lợi ích gì cũng tốt nhưng lợi ích tài chính phải đảm bảo”, Bộ trưởng nêu quan điểm.

Theo nghị trình, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công sẽ được Quốc hội bấm nút vào sáng 11/12, ngày cuối cùng của Kỳ họp này.