Việc huy động vốn thành công từ quỹ đầu tư và hợp tác chiến lược với ngân hàng giúp BuyMed có nguồn lực để đẩy mạnh phát triển

Chờ ngôi sao mới gia nhập “câu lạc bộ tỷ USD”

Tại Venture Forum 2025 diễn ra tuần qua, bà Lê Hàn Tuệ Lâm, Giám đốc điều hành Quỹ đầu tư VinVentures đưa ra nhận định, đến năm 2030, Việt Nam sẽ có thêm ít nhất 6 “kỳ lân” (start-up được định giá 1 tỷ USD trở lên), đồng thời bày tỏ hy vọng, đó sẽ là một giai đoạn mới - khi các công ty tỷ USD liên tục xuất hiện.

Dữ liệu từ VinVentures cho thấy, từ sau năm 1986 đến năm 1999, Việt Nam chứng kiến 29 công ty tỷ USD xuất hiện; giai đoạn tiếp theo có 10 công ty, rồi con số này giảm một nửa. Giai đoạn 2020 - 2024, không có thêm công ty tỷ USD nào mới.

Đại diện VinVentures cho rằng, việc hầu hết công ty tỷ USD là ngân hàng, doanh nghiệp bất động sản… phản ánh một thực tế là, hầu hết các ngành công nghiệp truyền thống đã trưởng thành với số lượng doanh nghiệp ổn định.

“Khi một ngành đã định hình rõ ràng, rất khó để có thêm ngôi sao mới gia nhập câu lạc bộ tỷ USD”, bà Lê Hàn Tuệ Lâm nói. Tuy nhiên, vẫn còn một lĩnh vực đang nóng lên và trở thành “mặt trận” mới, đó là công nghệ. Với lĩnh vực này, Việt Nam đang cạnh tranh sát sao với các quốc gia Đông Nam Á khác. Giám đốc điều hành VinVentures tự tin rằng, đến năm 2030, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có nền kinh tế số lớn thứ hai trong khu vực.

Lĩnh vực công nghệ đang “nóng” lên rõ rệt không chỉ ở tốc độ tăng trưởng, mà còn ở các thương vụ đầu tư, như BuyMed (nền tảng khởi nghiệp trong lĩnh vực y tế tại Việt Nam với website Thuocsi.vn) huy động hơn 50 triệu USD từ UOB Ventures, Cocoon Capital, SmileGate Investment, DFC; hay các thương vụ huy động từ Home Credit, Be Group…

Các quỹ đầu tư mạo hiểm gọi những công ty nói trên là “Sunicorns” - những start-up sắp trở thành kỳ lân. Họ đại diện cho làn sóng các nhà vô địch công nghệ tiếp theo của Việt Nam. Theo bà Lâm, khi các start-up đạt đến ngưỡng này, họ mở ra rất nhiều cánh cửa mới, có thể IPO và gia nhập thị trường chứng khoán, để trở thành công ty tỷ USD.

Bà Lâm cũng nhắc đến thương vụ Qualcomm mua lại bộ phận AI tạo sinh của VinAI và thương vụ Nvidia mua lại VinBrain (công ty trí tuệ nhân tạo của Vingroup), đồng thời nhấn mạnh, tất cả những điều này gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: Việt Nam có thể tạo ra các công ty công nghệ cạnh tranh toàn cầu.

Việc huy động vốn thành công từ quỹ đầu tư và hợp tác chiến lược với ngân hàng giúp BuyMed có nguồn lực để đẩy mạnh phát triển

Cánh cửa vốn cho kỳ lân

Để có thêm nhiều câu chuyện thành công của start-up Việt, cần nhiều vốn hơn và sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa khu vực tư nhân - Chính phủ và các bên liên quan. Mô hình này đã được chứng minh hiệu quả ở Mỹ, Trung Quốc, Singapore và giờ đây, Việt Nam bắt đầu theo kịp.

Ngoài hình thức huy động vốn khởi nghiệp phổ biến là huy động vốn chủ sở hữu thông qua chào bán cổ phần (equity funding), còn có hình thức vốn vay mạo hiểm (venture debt) và vay vốn ngân hàng dành cho start-up. Tuy nhiên, trên thực tế, 2 hình thức này ít được nhắc tới, vì tính phổ biến còn thấp trong hệ sinh thái start-up.

Ở Đông Nam Á, vốn vay mạo hiểm là một bước đệm bắt buộc đối với start-up trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech) trước khi có thể hợp tác với ngân hàng hoặc tổ chức tài chính phi ngân hàng. Nhưng điều đó không hẳn đúng với thị trường Việt Nam.

Việt Nam có thể tạo ra các công ty công nghệ cạnh tranh toàn cầu.

- Bà Lê Hàn Tuệ Lâm, Giám đốc điều hành Quỹ đầu tư VinVentures

Theo thống kê của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chỉ khoảng 30% start-up tiếp cận được nguồn vốn của ngân hàng. Nguyên nhân chính nằm ở những rủi ro tiềm ẩn khi cho start-up vay. Hầu hết công ty khởi nghiệp không có tài sản đảm bảo và chưa có lợi nhuận tích cực, nên các ngân hàng cũng không muốn “mạo hiểm” cho start-up vay.

Ngoài ra, thông thường, ở giai đoạn sau series A tiến tới series B, khi đã mở rộng quy mô kinh doanh, có doanh thu và giao dịch vừa đủ lớn, cộng thêm áp lực dòng vốn tăng trưởng lớn, không còn cách nào khác, lúc này, start-up mới buộc phải tiếp cận ngân hàng.

Là người gắn bó nhiều năm với giới khởi nghiệp, bà Hoàng Thị Kim Dung, Giám đốc quốc gia Genesia Ventures Việt Nam luôn đau đáu làm thế nào để các start-up ở giai đoạn trước series A có thể bắt đầu xây dựng mối quan hệ ý nghĩa, win-win (cùng thắng) với ngân hàng, mà không phụ thuộc vào phương thức cho vay truyền thống (bắt buộc phải có tài sản đảm bảo).

Theo ông Nguyễn Ảnh Cường, Giám đốc điều hành Fundiin (start-up trong lĩnh vực fintech theo mô hình mua trước, trả sau), vấn đề mà nguồn vốn vay mạo hiểm giải quyết cho fintech trong khu vực là giúp các doanh nghiệp này đạt được quy mô lớn hơn, với hy vọng là đủ lớn để ngân hàng quan tâm hợp tác. Tuy nhiên, sản phẩm từ nguồn vốn vay mạo hiểm có thể chưa thực sự khớp với nhu cầu của fintech, như lãi suất rất cao (từ 2 chữ số) và theo đồng ngoại tệ...

Ngoài ra, còn một vấn đề không nhỏ là tính pháp lý của các fintech tại Việt Nam khi chưa có cơ chế sandbox. Do đó, các fintech tại Việt Nam có thể phải chấp nhận huy động từ nguồn vốn vay mạo hiểm với các điều khoản bất lợi.

“May mắn là, các tổ chức tài chính Việt Nam bắt đầu cởi mở hơn trong việc hợp tác với fintech để mở rộng kênh bán trong một vài năm vừa qua, nên fintech Việt Nam có cơ hội bỏ qua bước huy động nguồn vốn vay mạo hiểm”, ông Cường cho hay.

Nhờ xây dựng được kênh bán rộng lớn, nền tảng công nghệ vững mạnh và mô hình được chấm điểm tín dụng tốt với khả năng kiểm soát rủi ro vượt trội, Fundiin có thể hợp tác thẳng với các tổ chức tín dụng uy tín tại Việt Nam.

Cũng theo ông Cường, vốn từ các quỹ đầu tư mạo hiểm đã giúp Fundiin có thời gian xây dựng lợi thế cạnh tranh mang tính nền tảng, có mô hình chấm điểm tín dụng chính xác, trải nghiệm khách hàng vượt trội và kênh bán mạnh. Nhờ đó, đến thời điểm này, Fundiin có thể bước sang một giai đoạn mới là hợp tác với các tổ chức tín dụng uy tín để mở rộng quy mô mạnh mẽ hơn nữa.

Ông Cường cho rằng, fintech cần xác định mình mang lại giá trị gì mà tổ chức tài chính truyền thống cần và chưa thể tự làm được, hoặc tốn rất nhiều thời gian và nguồn lực để tự làm. Hiện Fundiin chưa có nhu cầu vốn thông qua chào bán cổ phần, mà đang tập trung mở rộng quy mô sau khi hợp tác với các tổ chức tài chính.

“Không có cách nào tốt hơn là phải tạo dựng được sản phẩm tạo ra giá trị vượt trội, có hiệu quả kinh tế bền vững và có lợi thế cạnh tranh khó bị sao chép”, ông Cường khẳng định.

Từ góc độ quỹ đầu tư, bà Hoàng Thị Kim Dung cho rằng, về bản chất, ngân hàng cần phải tuân theo nguyên tắc đảm bảo an toàn trong hoạt động tín dụng, thiết lập, xây dựng các khung tiêu chuẩn chung quyết định cho vay và nguyên tắc quản lý khoản vay phù hợp. Nguyên tắc này được dựa trên tài sản (đảm bảo tín dụng) hoặc/và dòng tiền (tính chắc chắn của nguồn tiền trả nợ gốc và lãi).

Bà Dung cho biết thêm, đã có rất nhiều ngân hàng có tư duy đổi mới, thay đổi cách tiếp cận và điểm nhìn với start-up. Cụ thể, thay vì chỉ tập trung nhìn vào tài sản đảm bảo, lợi nhuận, tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu để thẩm định cho vay doanh nghiệp, các ngân hàng đã nhìn vào dòng tiền và tiềm năng phát triển lâu dài, khả năng tạo ra dòng tiền lớn trong tương lai của start-up.

Với lợi thế hoạt động đầu tư ở 4 thị trường (Nhật Bản, Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam), Genesia Ventures có cơ hội quan sát và hợp tác với nhiều ngân hàng để tìm hiểu các giải pháp tài chính đột phá dành cho start-up. Trong nhiều giải pháp tài chính đột phá của ngân hàng với nỗ lực “mạo hiểm” cùng start-up, có 2 giải pháp khiến Genesia Ventures vô cùng hào hứng, vì các giải pháp này sẽ thúc đẩy mối quan hệ hợp tác cùng thắng giữa đối tác ngân hàng và các start-up do Quỹ đầu tư.

Thứ nhất, là giải pháp vốn vay lưu động với hạn mức dựa trên các khoản phải thu. Đây là giải pháp dành cho các khoản vay ngắn hạn dưới một năm. Theo bà Dung, đây là một trong những hướng đi đột phá, có ý nghĩa dành cho start-up. Đỉnh cao đột phá hơn nữa của giải pháp vốn vay lưu động với hạn mức dựa trên các khoản phải thu này là giải pháp tài trợ chuỗi cung ứng. Điển hình, BuyMed và Ngân hàng TMCP An Bình (ABBANK) đã công bố hợp tác chiến lược nhằm triển khai tài trợ chuỗi cung ứng trong ngành dược phẩm và mở đường cho các giải pháp phát triển bền vững.

Thứ hai, là giải pháp vốn vay lưu động với hạn mức dựa trên doanh thu định kỳ của khách hàng đăng ký sử dụng dịch vụ. Đây là giải pháp dành cho các khoản vay vốn lưu động, ngắn hạn dưới 1 năm, giúp start-up có thêm nguồn lực đầu tư phát triển sản phẩm và kiện toàn đội ngũ bán hàng để thu hút thêm nhiều khách hàng.

Cách tiếp cận hiệu quả để đối tác ngân hàng có thể đi cùng start-up, dù ở giai đoạn sớm, là start-up từng bước xây dựng lịch sử tín dụng với ngân hàng, bắt đầu từ những giao dịch tiền gửi, dù nhỏ, xây dựng được những “điểm chạm” hình thành dữ liệu lịch sử giao dịch với ngân hàng. Ngoài ra, start-up cần quản trị tốt, từ cá nhân tới doanh nghiệp, từ những việc nhỏ nhất ở giai đoạn sớm, để có tâm thế tốt khi tiếp xúc với ngân hàng.

Bà Dung cho rằng, việc mở rộng thị trường cho vay vốn với start-up có thể giúp ngân hàng có cơ hội tiếp cận thị trường mới, đa dạng hóa các hình thức cho vay tài chính, xây dựng được mối quan hệ lâu dài cùng phát triển với khách hàng. Còn với start-up, việc tiếp cận vốn vay từ ngân hàng có thể giúp họ tối ưu chu kỳ vốn lưu động, tối ưu chi phí vốn, thúc đẩy đầu tư hiệu quả vào hạ tầng phục vụ hoạt động mở rộng phát triển kinh doanh của start-up, đồng thời, giúp start-up được tôi luyện khả năng quản trị doanh nghiệp hiệu quả.