Gian lận ngày càng tinh vi

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Y tế, công tác phòng chống hàng giả, hàng kém chất lượng trong lĩnh vực y tế thời gian qua đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tỷ lệ thuốc giả tại Việt Nam duy trì dưới 0,1% và thuốc kém chất lượng dưới 1% trên tổng số mẫu kiểm tra, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu.

Lực lượng Công an triệt phá nhiều vụ sản xuất, kinh doanh thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Tuy nhiên, hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả tiếp tục diễn biến phức tạp. Sau các vụ án lớn bị triệt phá cuối năm 2024 và đầu năm 2025, các đối tượng gian lận thay đổi thủ đoạn theo hướng tinh vi hơn: sử dụng công nghệ in ấn hiện đại khiến bao bì giả khó phân biệt; dùng máy ép, khuôn ép vỉ cùng nguyên liệu trôi nổi để sản xuất thuốc đông - tây y giả; phân phối chủ yếu qua mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, gây khó khăn lớn cho quản lý và truy xuất nguồn gốc.

Trong tháng cao điểm vừa qua, Cục Quản lý Dược triển khai 3 tổ kiểm tra hậu mại tại 40 cơ sở sản xuất, kinh doanh thuốc, nguyên liệu thuốc, thuốc cổ truyền, dược liệu và mỹ phẩm ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Long An, An Giang, Nam Định, Phú Thọ và Bắc Ninh.

Kết quả phát hiện 17 cơ sở vi phạm, trong đó 7 cơ sở dược, 9 cơ sở mỹ phẩm; một cơ sở chuyển Công an để xác minh. Các thủ tục xử lý vi phạm đang được triển khai.

Từ 15/5 đến 15/11/2025, Cục Quản lý Dược đã ban hành 14 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền gần 1,5 tỷ đồng, gồm hơn 400 triệu đồng trong lĩnh vực dược và hơn 1 tỷ đồng trong lĩnh vực mỹ phẩm.

Ở lĩnh vực an toàn thực phẩm, từ đầu năm đến 18/11/2025, Cục An toàn thực phẩm đã xử phạt 18 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng với tổng số tiền gần 1,4 tỷ đồng.

Các vi phạm chủ yếu gồm quảng cáo sai sự thật, không công bố sản phẩm theo quy định, vi phạm ghi nhãn, sản phẩm không bảo đảm chất lượng và vi phạm điều kiện an toàn thực phẩm. 2 vụ việc nghiêm trọng được chuyển cơ quan Cảnh sát điều tra, gồm một vụ liên quan chất cấm và một vụ hàng giả.

Bộ Y tế đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào phòng chống hàng giả như truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, blockchain, kiểm nghiệm hiện đại, giám sát quảng cáo trực tuyến bằng AI.

Nhưng quá trình này vẫn gặp nhiều vướng mắc: dữ liệu giữa các cơ quan chưa được liên thông; rào cản kỹ thuật và bảo mật trong chia sẻ dữ liệu; chi phí đầu tư lớn cho hệ thống phân tích dữ liệu, AI, blockchain; và nhận thức về lợi ích chống hàng giả bằng công nghệ của một bộ phận doanh nghiệp còn hạn chế.

Từ các vụ án lớn bị triệt phá gần đây, Bộ Y tế nhận định hành vi phạm pháp có tính tổ chức cao hơn, các đối tượng chia nhỏ công đoạn sản xuất, in ấn, vận chuyển và tập kết hàng hóa tại nhiều điểm khác nhau, đặc biệt ở khu vực giáp ranh và vùng ít dân cư. Nhiều đường dây lợi dụng mạng xã hội như Zalo, Facebook, YouTube và thậm chí dùng máy chủ đặt ở nước ngoài nhằm né tránh giám sát.

Bộ Y tế cho rằng để kiểm soát hàng giả hiệu quả cần sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người tiêu dùng; đồng thời đầu tư dài hạn vào công nghệ và nâng cao nhận thức cộng đồng để bảo đảm an toàn cho người dân.

Ứng dụng công nghệ để bảo vệ người tiêu dùng

Dự báo trong thời gian tới, đặc biệt là thời điểm trước, trong và sau Tết Nguyên đán, tình trạng gian lận thương mại và hàng giả sẽ gia tăng mạnh với thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Các đối tượng khai thác tối đa ưu thế của thương mại điện tử, sử dụng AI để tạo nội dung quảng cáo sai lệch, deepfake giả danh bác sĩ, chuyên gia; làm giả tem nhãn và giấy tờ bằng công nghệ cao, khiến việc phát hiện và xử lý ngày càng khó.

Buổi làm việc giữa Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia với Ban Chỉ đạo 389 Bộ Y tế. Ảnh: Thu Hằng.

Trước diễn biến này, ông Trần Đức Đông - Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia đề nghị Ban Chỉ đạo 389 Bộ Y tế tiếp tục thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Trung ương, Chính phủ và Trưởng Ban Chỉ đạo 389 quốc gia; chủ động nhận diện các vấn đề nổi cộm, kịp thời phát hiện kẽ hở trong quản lý chuyên ngành để xử lý ngay từ sớm, từ xa.

Ông nhấn mạnh ứng dụng công nghệ thông tin cần trở thành trụ cột trong quản lý: truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, giám sát quảng cáo trực tuyến, phát hiện giao dịch bất thường, xử lý vi phạm trên môi trường số…

Việc phối hợp liên ngành giữa Công an, Hải quan, Quản lý thị trường và chính quyền địa phương phải được tăng cường để chia sẻ thông tin và triển khai đồng bộ.

Tại buổi làm việc với Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, ông Nguyễn Trí Thức - Thứ trưởng Bộ Y tế, Trưởng Ban Chỉ đạo 389 Bộ Y tế khẳng định công tác phòng chống gian lận thương mại và hàng giả là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục và không ngừng nghỉ.

Bộ Y tế sẽ tiếp tục triển khai nghiêm các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đồng thời tham mưu sửa đổi, hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật để không tạo khoảng trống cho vi phạm.

Thứ trưởng Nguyễn Trí Thức cho biết Bộ sẽ tăng cường kiểm tra, giám sát hậu mại; xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý để ngăn ngừa từ sớm các hành vi gian lận. Cùng với đó, công tác tuyên truyền phải giúp người dân nhận biết sản phẩm thật - giả và tránh bị đánh lừa bởi các quảng cáo sai sự thật trên mạng xã hội.

Theo Bộ Y tế, trong bối cảnh thủ đoạn gian lận ngày càng tinh vi, sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe và quyền lợi người tiêu dùng.