Đáng lo ngại, phần lớn các ca suy thận nặng phải chạy thận nhân tạo lại bắt nguồn từ thói quen tự ý sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, đặc biệt là các loại thuốc đông y, thuốc nam được quảng cáo tràn lan trên mạng hoặc truyền miệng trong dân gian.

Tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh thận mạn ở mức 12,8% dân số trưởng thành, với hơn 8,7 triệu người mắc bệnh.

Theo thống kê từ Khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM), hiện có từ 400 đến 500 bệnh nhân đang điều trị chạy thận định kỳ.

Mỗi ngày, đơn vị tiếp nhận trung bình từ 60 đến 70 trường hợp phải chạy thận nhân tạo cấp cứu. TS.BS.CKII Nguyễn Minh Tuấn, Trưởng khoa Thận nhân tạo cho biết, số lượng bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối đang tăng nhanh và có dấu hiệu trẻ hóa rõ rệt.

Đặc biệt, ngày càng nhiều trường hợp đến bệnh viện trong tình trạng suy thận nặng, buộc phải lọc máu cấp cứu do dùng thuốc không rõ nguồn gốc, chủ yếu là các loại thuốc quảng cáo trên mạng với cam kết "làm giảm bệnh thận".

“Bệnh thận mạn có năm giai đoạn. Thay vì được điều trị đúng cách ở giai đoạn 3 hoặc 4, nhiều bệnh nhân lại tin vào lời quảng cáo sai lệch, tự mua thuốc nam hoặc thuốc đông y sử dụng. Hậu quả là bệnh nhanh chóng chuyển sang giai đoạn cuối, thậm chí nguy kịch đến tính mạng,” bác sỹ Tuấn cảnh báo.

Chung quan điểm, ThS.BS.CKII Châu Thị Kim Liên, Chủ tịch Hội Nội thận học TP.HCM nhấn mạnh, bệnh thận mạn đang trở thành vấn đề sức khỏe toàn cầu, ảnh hưởng đến khoảng 10-13% dân số thế giới, tương đương 800-850 triệu người.

Tại Việt Nam, tỷ lệ này ở mức 12,8% dân số trưởng thành, với hơn 8,7 triệu người mắc bệnh. Bác sỹ Liên cho biết, nguyên nhân của bệnh thận mạn rất đa dạng, bao gồm nhiễm trùng, tiếp xúc hóa chất độc hại, bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, và đặc biệt là do lạm dụng thuốc.

Có những người chỉ vì đau nhức thông thường mà thường xuyên sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn, hoặc tự ý uống thuốc Nam, thuốc bắc.

Những thói quen này, lặp đi lặp lại trong thời gian dài, có thể gây độc cho thận, dẫn đến suy giảm chức năng thận không thể phục hồi. Bà cũng cho biết, trong hơn 30 năm hành nghề, bà đã gặp rất nhiều trường hợp suy thận nặng do dùng thuốc không rõ nguồn gốc, gây tổn thương nghiêm trọng mà không thể can thiệp kịp thời.

Một trong những thách thức lớn nhất trong điều trị suy thận mạn là việc lựa chọn và sử dụng thuốc an toàn cho bệnh nhân có chức năng thận bị suy giảm.

Tại Hội nghị cảnh giác dược khu vực phía Nam năm 2025, do Trung tâm Thông tin thuốc và phản ứng có hại TP.HCM phối hợp Bệnh viện Chợ Rẫy tổ chức, TS.Nguyễn Quốc Bình, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy nhấn mạnh, vai trò then chốt của cảnh giác dược và dược lâm sàng trong điều trị bệnh thận mạn. Ông cho biết, trong điều trị bệnh thận, đặc biệt là ở những bệnh nhân phải dùng nhiều loại thuốc, việc theo dõi phản ứng bất lợi là cực kỳ quan trọng để giảm thiểu rủi ro.

Trong bối cảnh đó, việc lựa chọn phương pháp điều trị thay thế thận hiệu quả, an toàn cũng là yếu tố sống còn. Với bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, khi chức năng lọc của thận đã mất hoàn toàn, các lựa chọn bao gồm chạy thận nhân tạo, thẩm phân phúc mạc hoặc ghép thận. Trong đó, chạy thận nhân tạo là phương pháp phổ biến nhất tại Việt Nam do tính khả thi và chi phí phù hợp.

Tuy nhiên, để chạy thận nhân tạo hiệu quả, người bệnh cần có một "đường vào mạch máu" ổn định. Nếu không có đường dẫn lưu lượng máu đủ lớn và an toàn, quá trình lọc máu sẽ không thể diễn ra, thậm chí đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Hiện nay, có ba nhóm đường vào mạch máu chính gồm: catheter tĩnh mạch trung tâm (CVC), cầu nối động - tĩnh mạch tự thân (AVF) và cầu nối bằng ống ghép nhân tạo (AVG). Trong đó, AVF được xem là lựa chọn ưu tiên vì ít biến chứng, tỷ lệ nhiễm trùng thấp, chi phí điều trị lâu dài thấp và hiệu quả cao.

Còn tại Hội nghị Khoa học Toàn quốc lần thứ IV của Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, vấn đề “đường vào mạch máu” lần đầu tiên được đưa ra bàn thảo chuyên sâu ở quy mô quốc tế. TTND.PGS.TS.BS.CKII Nguyễn Hữu Ước, Chủ tịch Hội cho rằng, việc tạo AVF sớm là chiến lược điều trị được khuyến nghị hàng đầu trong các hướng dẫn quốc tế.

Nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Medicina cho thấy, bệnh nhân sử dụng AVF có tỷ lệ sống sau 7 năm đạt 65,5%, trong khi nhóm dùng catheter thể vùi là 26,4% và catheter thường chỉ 11%. Nguy cơ tử vong cao gấp 2,8 lần với catheter thể vùi và gấp 5 lần nếu dùng catheter thường so với AVF.

Thực tế lâm sàng cho thấy, hơn 80% bệnh nhân ở Việt Nam bắt đầu lọc máu khi chưa có đường vào mạch máu dài hạn, phải dùng catheter tạm thời.

Các chuyên gia nhấn mạnh, để nâng cao chất lượng sống và hiệu quả điều trị, Việt Nam cần đầu tư bài bản vào hệ thống chăm sóc người bệnh suy thận, đặc biệt là hạ tầng kỹ thuật tạo và duy trì đường vào mạch máu. Cùng với đó là việc đẩy mạnh đào tạo nhân lực, tiêu chuẩn hóa quy trình chọc kim, sử dụng thuốc an toàn và tăng cường hợp tác nghiên cứu quốc tế.

Để ứng phó với thực trạng này, cần một chiến lược toàn diện, từ nâng cao nhận thức cộng đồng, cảnh báo tác hại của thuốc không rõ nguồn gốc, đến việc đầu tư hạ tầng y tế và cá thể hóa điều trị. Điều quan trọng nhất vẫn là người bệnh cần tin tưởng và tuân thủ theo chỉ định của bác sỹ, tránh những lựa chọn mang tính rủi ro mà hậu quả có thể là không thể cứu vãn.