Đến với Hội thảo “Gỡ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN” do Báo Tài chính - Đầu tư phối hợp với Đại sứ quán New Zealand sáng ngày 27/6, đại diện các Hiệp hội ngành, các doanh nghiệp đã trải lòng về những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động kinh doanh khi đối mặt với nhiều yêu cầu từ các thị trường nhập khẩu trọng điểm. 

Gánh nặng chi phí phi thuế quan

Chia sẻ tại Hội thảo, bà Lê Hằng - Phó tổng thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho biết, trong hoạt động của các doanh nghiệp thuỷ sản, nhiều sản phẩm cần thời gian vận chuyển nhanh, nên những bất cập trong thủ tục chồng chéo sẽ gây tốn kém cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm. 

Các rào cản phi thuế quan ảnh hưởng đáng kể đến xuất khẩu thuỷ sản sang các thị trường ASEAN, với một số trở ngại chính được xác định từ nhiều nguồn khác nhau. Những rào cản này thường liên quan đến các biện pháp quy định, yêu cầu chứng nhận và tiêu chuẩn kỹ thuật làm phức tạp việc tiếp cận thị trường. 

Bà Lê Hằng - Phó tổng thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP). Ảnh: Chí Cường

Thị trường ASEAN rất quan trọng đối với các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản bởi vị trí địa lý và những tương thích về nhu cầu thực phẩm, tuy nhiên Phó Tổng thư ký VASEP cũng cho biết, ở một số thị trường trọng điểm (như Thái Lan, Malaysia) đều có những rào cản về kỹ thuật với các tiêu chuẩn ngặt nghèo với sản phẩm nhập khẩu.

Ví dụ một số quốc gia ASEAN áp dụng các yêu cầu ghi nhãn cụ thể, như mô tả sản phẩm chi tiết, thông tin dinh dưỡng, xuất xứ và yêu cầu ngôn ngữ (ví dụ: tiếng Bahasa Malaysia ở Malaysia hoặc tiếng Thái ở Thái Lan). Việc điều chỉnh nhãn để đáp ứng yêu cầu cụ thể của từng quốc gia có thể tốn 5.000-20.000 USD cho mỗi dòng sản phẩm, tùy thuộc vào độ phức tạp của thiết kế lại và dịch thuật, điều này gây ra khó khăn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. 

Đồng thời, những nước này cũng có rào cản khác để bảo hộ sản phẩm nội địa của họ, do đó những yêu cầu đặc thù về giấy phép nhập khẩu, phải đăng ký danh dách các nhà xuất khẩu… tạo nên rào cản, gây nên khó khăn cho doanh nghiệp. 

Các quy định nội địa ở các quốc gia ASEAN, như yêu cầu kiểm dịch, tiêu chuẩn ghi nhãn và chứng nhận Halal, có tác động đáng kể đến chi phí và thời gian xuất khẩu của các doanh nghiệp thủy sản.

Đại diện doanh nghiệp trong ngành logistics, bà Chu Kiều Liên, Giám đốc Công ty T&M Forwarding, Chi nhánh Hà Nội cũng bày tỏ sự đồng cảm với khó khăn chung của các doanh nghiệp hiện nay. 

Bà Chu Kiều Liên cho biết, phần lớn các vấn đề tại các quốc gia đều tương đồng nhau. Hệ thống rườm rà thiếu đồng bộ, một số quốc gia chưa áp dụng số hoá vào quy trình thủ tục khiến quá trình xin giấy phép khó khăn, trong khi đó các doanh nghiệp vừa và nhỏ không có vốn đầu tư nhiều. 

Bà Chu Kiều Liên, Giám đốc Công ty T&M Forwarding, Chi nhánh Hà Nội. Ảnh: Chí Cường

Trong hoạt động logistics, vận tải biển và cảng biển, đại diện Công ty T&M Forwarding chỉ ra 3 tác động của hàng rào phi thuế quan. 

Thứ nhất, rào cản phi thuế quan làm gia tăng đáng kể chi phí vận hành. Các yêu cầu về kiểm định chất lượng, ghi nhãn phức tạp hoặc không nhất quán giữa các thị trường khiến doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn vào hệ thống kiểm soát nội bộ, nhân sự và chứng từ.

Thứ hai, chuỗi cung ứng bị gián đoạn do thủ tục kiểm tra kéo dài, từ kiểm dịch thực vật, động vật, cho đến yêu cầu về an ninh hàng hóa tại cảng hoặc quy trình thông quan kéo dài ở một số quốc gia. Hàng hóa bị chậm giải phóng ảnh hưởng trực tiếp đến lịch trình tàu, năng suất khai thác cảng và độ tin cậy của dịch vụ logistics.

Thứ ba, các quy định về môi trường và phát thải khí nhà kính đang tạo thêm một tầng rào cản, buộc các doanh nghiệp vận tải biển phải đầu tư nâng cấp đội tàu, chuyển đổi nhiên liệu hoặc mua tín chỉ carbon - trong khi không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ năng lực tài chính hoặc công nghệ để đáp ứng. 

Sống chung với hàng rào 

Tuy mỗi ngành nghề, mỗi thị trường đều chịu những biện pháp khác nhau, ảnh hưởng đến chi phí doanh nghiệp, bà Lê Hằng - Phó Tổng thư ký VASEP cho rằng, những biện pháp hiện nay mà khu vực ASEAN đang áp dụng đều là tất yếu của thị trường, và doanh nghiệp cần phải thích ứng. 

Nhưng bên cạnh việc đối diện, doanh nghiệp còn kỳ vọng vào cải thiện chính sách và năng lực thương lượng ở nhiều khía cạnh nhằm giảm thiểu rủi ro từ các rào cản phi thuế quan. 

Bà Lê Hằng lấy ví dụ, với giấy chứng nhận Halal (chứng nhận bắt buộc ở các thị trường lớn như Indonesia và Malaysia), Việt Nam còn thiếu cơ quan chứng nhận được công nhận rộng rãi trong ASEAN. 

“Một trong những từ khoá mà VASEP muốn truyền đạt với hội viên và cộng đồng doanh nghiệp thuỷ sản là Chủ động và Thích ứng. Để được thừa nhận nhiều hơn, cộng đồng doanh nghiệp phải chủ động trước biến động của thị trường, biến động về quy định, cung cầu, từ đó thay đổi kinh thời các chiến lược thị trường, cập nhật và nâng cao năng lực, chủ động để ứng dụng khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo trong dây chuyền sản xuất, tạo ra những sản phẩm phù hợp với những phân khúc khác nhau, của các thị trường khác nhau”, Phó tổng thư ký VASEP nhấn mạnh. 

Ở phía Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, ông Ngô Sỹ Hoài - Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội cho biết, Việt Nam đứng thứ hai về chế biến và suất khẩu sản phẩm gỗ chỉ đứng sau Trung Quốc và đây chính là lúc các doanh nghiệp cần nhìn lại thị trường nội khối ASEAN. Trước sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ, khi các nước ASEAN cùng nhau cùng phối hợp và hài hoà hóa một số các chính sách, chúng ta có thể tăng cường thương mại nội khối với các sản phẩm khác. 

Ông Ngô Sỹ Hoài - Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam. Ảnh: Chí Cường

Ông Ngô Sỹ Hoài cho biết, gỗ là ngành hàng cồng kềnh, chi phí vận tải rất lớn, nếu tận dụng được chi phí vận tải và quy trình logistics tốt hơn thì chúng ta sẽ có thể đạt được những lợi thế trao đổi hàng hoá trên sân chơi nội khối. Hiện các hiệp hội chủ yếu tăng cường quan hệ song phương như Hiệp hội gỗ Indonesia - Việt Nam - Malaysia nhưng trong ngành gỗ, hiện chưa có một hiệp hội chung trong khu vực ASEAN, và các ngành nghề khác cũng tương tự. 

Phó chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam tin rằng, nếu các doanh nghiệp cùng đứng cạnh nhau và tăng cường hỗ trợ chính sách, các nước ASEAN cùng ngồi lại với nhau thì gánh nặng về các rào cản phi thuế quan sẽ nhẹ gánh đi đáng kể.