Nhiều ca sốt rét ác tính nguy kịch sau khi trở về từ Châu Phi

Tất cả đều được chẩn đoán mắc sốt rét ác tính, một thể bệnh nguy hiểm do ký sinh trùng Plasmodium falciparum gây ra, thường xuất hiện ở các quốc gia khu vực Châu Phi.

Bệnh nhân đang điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Điều đáng chú ý là toàn bộ các bệnh nhân này đều có yếu tố dịch tễ rõ ràng là từng đi du lịch, làm việc hoặc sinh sống tại các quốc gia châu Phi trong thời gian gần đây.

Trường hợp đầu tiên là chị V.T.P (38 tuổi, Hải Phòng), vừa trở về Việt Nam sau thời gian làm việc tại Nigeria. Ngay sau đó, chị có biểu hiện sốt, mệt mỏi và nhanh chóng rơi vào trạng thái hôn mê. Bệnh nhân được đặt ống nội khí quản, chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, và được chẩn đoán mắc sốt rét ác tính thể não, kèm theo suy đa tạng và sốc – nguy cơ tử vong rất cao.

Một bệnh nhân khác là chị L.T.M (33 tuổi, Lào Cai), từng đi du lịch châu Phi 3 tháng trước. Sau khi trở về, chị bị sốt cao liên tục lên tới 40°C, kèm đau đầu, buồn nôn, da xanh xao và mệt mỏi.

Chị từng điều trị tại một số bệnh viện tuyến dưới với chẩn đoán hội chứng thực bào máu nhưng không cải thiện. Tình trạng ngày càng nặng hơn, chị sốt kéo dài, giảm cả ba dòng máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu), co giật và rối loạn ý thức.

Khi được chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, bệnh nhân hôn mê, kết quả xét nghiệm máu ghi nhận dương tính với ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum với mật độ rất cao: 1,9 triệu ký sinh trùng/mm³.

Đây là một trường hợp sốt rét ác tính thể não rất nặng. Sau khi được điều trị tích cực bằng thuốc chống ký sinh trùng đặc hiệu, phối hợp hồi sức và chống phù não, tình trạng của chị M đã dần cải thiện. Ý thức bệnh nhân đang phục hồi, các chỉ số máu tiến triển tốt, dù chưa trở về ngưỡng bình thường và vẫn cần tiếp tục theo dõi sát.

Trường hợp tiếp theo là anh N.V.K (45 tuổi, Hưng Yên), công nhân lao động tại Mali (Châu Phi). Sau khi về nước, anh xuất hiện các triệu chứng sốt cao từng cơn (39°C), rét run, đau tức vùng hạ sườn phải, mệt mỏi, ăn uống kém, tiêu chảy nhiều lần.

Khi nhập viện, anh trong tình trạng sốc nhiễm khuẩn, suy gan cấp, suy đa tạng. Xét nghiệm máu xác định bệnh nhân dương tính với Plasmodium falciparum, mật độ ký sinh trùng là 48.000/mm³. Sau hơn một tuần điều trị tại Trung tâm Hồi sức tích cực, tình trạng bệnh nhân cải thiện rõ rệt, không còn ký sinh trùng trong máu và đã được xuất viện.

Ths.Nguyễn Đức Minh, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles, thường gặp tại các quốc gia nhiệt đới như khu vực Châu Phi. Triệu chứng điển hình là sốt, rét run, vã mồ hôi.

Tuy nhiên, nếu không khai thác kỹ lịch sử đi lại, rất dễ chẩn đoán nhầm sang các bệnh lý khác như sốt virus, sốt xuất huyết, nhiễm khuẩn huyết… Điều này đặc biệt nguy hiểm vì các thể sốt rét ác tính như thể não, thể sốc, suy gan, suy thận… có thể diễn tiến nhanh, gây tử vong trong vòng 24 đến 48 giờ nếu không được điều trị kịp thời.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo người dân sau khi trở về từ các vùng có dịch sốt rét, đặc biệt là châu Phi, nếu có triệu chứng sốt cấp tính cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Những người có kế hoạch đến các vùng lưu hành sốt rét cần được tư vấn và sử dụng thuốc dự phòng đúng phác đồ để phòng bệnh và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Tầm soát bệnh đái tháo đường nhằm bảo vệ sức khỏe từ những dấu hiệu sớm

Đái tháo đường là một trong những bệnh mạn tính phổ biến nhất hiện nay, âm thầm phát triển và thường chỉ được phát hiện khi đã xuất hiện biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, tầm soát đái tháo đường là biện pháp đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả để phát hiện bệnh sớm, can thiệp kịp thời và ngăn ngừa những hậu quả đáng tiếc.

Đái tháo đường, hay còn gọi là tiểu đường, là tình trạng rối loạn chuyển hóa mạn tính khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả, dẫn đến tăng lượng đường trong máu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm và tàn tật, cũng là một trong những gánh nặng lớn của ngành y tế toàn cầu.

Tại Việt Nam, số người mắc đái tháo đường đang gia tăng nhanh chóng, không chỉ ở khu vực thành thị mà còn lan rộng đến cả nông thôn, miền núi và vùng sâu vùng xa. Hiện có khoảng 7 triệu người mắc bệnh, trong đó hơn 55% đã có biến chứng như tim mạch (34%), mắt và thần kinh (39,5%), thận (24%), gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và chi phí y tế.

Điều đáng lo ngại là bệnh diễn tiến âm thầm, ít triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Nhiều người vẫn sinh hoạt, làm việc bình thường mà không biết đường huyết đang ở mức nguy hiểm. Chỉ đến khi xuất hiện các dấu hiệu như mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân, tiểu nhiều, khát nước liên tục, tầm nhìn mờ… thì mới đi khám và phát hiện bệnh. Lúc này, tổn thương đến tim, thận, mắt hoặc hệ thần kinh thường đã xảy ra.

Thực tế cho thấy, nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện mình mắc đái tháo đường một cách tình cờ khi đi khám sức khỏe định kỳ, hoặc đến bệnh viện vì các vấn đề tưởng không liên quan. Có người đến khám mắt vì mờ mắt, được chẩn đoán đục thủy tinh thể nhưng xét nghiệm lại phát hiện đường huyết cao.

Có người bị tê bì tay chân tưởng là do cột sống nhưng hóa ra là biến chứng thần kinh do đái tháo đường. Nguy hiểm hơn, có trường hợp nhập viện cấp cứu vì đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim, khi xét nghiệm mới phát hiện đã mắc đái tháo đường nhiều năm mà không hề hay biết.

Một số dấu hiệu cảnh báo sớm bệnh đái tháo đường có thể kể đến là: khát nước nhiều, đi tiểu thường xuyên – đặc biệt vào ban đêm; cảm giác đói liên tục dù vừa ăn xong; sụt cân không rõ nguyên nhân; mệt mỏi kéo dài; mờ mắt; vết thương lâu lành, dễ nhiễm trùng; tê bì, châm chích hoặc nóng rát ở tay chân; nhiễm nấm tái phát nhiều lần, nhất là ở phụ nữ. Đây đều là những biểu hiện ban đầu dễ bị bỏ qua nếu người bệnh không chú ý.

Theo các chuyên gia nội tiết, nếu được tầm soát sớm, nhiều trường hợp có thể phát hiện đái tháo đường ở giai đoạn tiền bệnh, tức là đường huyết đã cao nhưng chưa đến mức cần điều trị thuốc. Lúc này, chỉ cần thay đổi lối sống như ăn uống khoa học, tăng cường vận động và kiểm soát cân nặng là có thể ngăn ngừa bệnh tiến triển.

Các đối tượng nên thực hiện tầm soát bao gồm: người từ 40 tuổi trở lên; người thừa cân, béo phì; có vòng eo lớn; ít vận động thể chất; người có người thân ruột thịt mắc bệnh đái tháo đường; phụ nữ từng bị đái tháo đường thai kỳ hoặc từng sinh con nặng trên 4kg. Việc tầm soát nên tiến hành định kỳ 6–12 tháng/lần, ngay cả khi không có triệu chứng.

Các xét nghiệm tầm soát đái tháo đường phổ biến bao gồm xét nghiệm đường huyết lúc đói, nghiệm pháp dung nạp glucose (uống 75g đường và đo lại đường huyết sau 2 giờ), đo chỉ số HbA1c. Đây đều là những xét nghiệm đơn giản, an toàn và có thể thực hiện nhanh chóng tại các cơ sở y tế.

Đái tháo đường gồm ba thể chính: type 1 thường xuất hiện sớm ở trẻ em hoặc người trẻ tuổi do cơ thể không sản xuất insulin; type 2 phổ biến hơn, gặp chủ yếu ở người trưởng thành, liên quan đến lối sống và yếu tố di truyền; đái tháo đường thai kỳ xảy ra trong quá trình mang thai, có thể gây ảnh hưởng đến cả mẹ và bé nếu không được kiểm soát tốt.

Nếu không được điều trị kịp thời, đái tháo đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như mù lòa, suy thận, cắt cụt chi, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và thậm chí tử vong. Điều trị bệnh cần kết hợp giữa thay đổi lối sống, dùng thuốc theo chỉ định, theo dõi đường huyết thường xuyên và kiểm soát các yếu tố nguy cơ khác như mỡ máu, huyết áp.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo, hiểu rõ vai trò của việc tầm soát đái tháo đường là bước quan trọng giúp mỗi người chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe. Không nên đợi đến khi có triệu chứng mới đi khám, bởi với bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, phát hiện sớm chính là yếu tố quyết định để sống khỏe mạnh và lâu dài.

 Thận “hóa đá” do lao, người phụ nữ phải cắt bỏ hoàn toàn thận phải

Bà Mai (57 tuổi, Đà Nẵng) nhập viện trong tình trạng đau tức vùng hông phải. Sau khi kiểm tra tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, bác sỹ phát hiện thận phải của bà đã bị ứ nước độ 4, kèm theo tình trạng ứ mủ nghiêm trọng.

Hình ảnh chụp CT cho thấy toàn bộ thận phải bị vôi hóa nặng, trắng xóa và không bắt thuốc cản quang, dấu hiệu điển hình của hiện tượng “thận hóa đá”, đồng nghĩa với việc thận đã mất hoàn toàn chức năng.

Ths.Cao Vĩnh Duy, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, chúng tôi nghi ngờ nguyên nhân do lao thận mạn tính gây phá hủy cấu trúc và chức năng của thận, nên đã chỉ định phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ thận phải, đồng thời thực hiện giải phẫu bệnh để xác định chính xác nguyên nhân.

Ca phẫu thuật nội soi được thực hiện bởi ê-kip có kinh nghiệm. Trên màn hình nội soi, quả thận phải hiện rõ hình ảnh xù xì, có nhiều ổ mủ vàng. Động mạch thận đã bị teo nhỏ, không còn khả năng cung cấp đủ máu cho cơ quan này. Sau khi được lấy ra, thận được xẻ đôi để làm xét nghiệm mô bệnh học. Kết quả xác nhận thận đã bị hoại tử bã đậu, tổn thương đặc trưng của lao thận dẫn đến mất chức năng hoàn toàn.

Sau mổ, bà Mai tiếp tục được theo dõi tại bệnh viện và sẽ tái khám định kỳ để đánh giá chức năng thận còn lại. Đồng thời, người bệnh được kê đơn thuốc điều trị lao đặc hiệu nhằm loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn lao ra khỏi cơ thể và ngăn ngừa lây lan.

Theo bác sỹ Duy, lao thận là một thể lao ngoài phổi do vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) gây ra. Bệnh có thể ảnh hưởng đến thận và các cơ quan khác trong hệ tiết niệu như niệu quản, bàng quang, niệu đạo… Vi khuẩn lao sau khi xâm nhập có thể gây viêm kéo dài, dẫn đến hoại tử dạng bã đậu, hình thành sẹo xơ, vôi hóa, ứ nước, và cuối cùng phá hủy hoàn toàn nhu mô thận.

Đặc biệt, ở giai đoạn đầu, lao thận thường không có triệu chứng rõ ràng nên dễ bị bỏ sót. Khi bệnh tiến triển nặng, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như đau lưng âm ỉ, tiểu buốt, tiểu ra máu, tiểu đục, hoặc có biểu hiện viêm tiết niệu dai dẳng không rõ nguyên nhân. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, lao thận có thể dẫn đến suy thận không hồi phục.

Phác đồ điều trị lao thận bao gồm sử dụng phối hợp nhiều loại thuốc kháng lao theo liệu trình kéo dài, thường từ 6 đến 12 tháng. Tuy nhiên, trong các trường hợp thận đã bị tổn thương nặng, mất chức năng hoặc xuất hiện biến chứng như thận ứ mủ, thận hóa đá… bác sỹ sẽ cân nhắc can thiệp ngoại khoa như cắt bán phần hoặc toàn bộ thận bị tổn thương, nhằm kiểm soát nhiễm trùng và bảo vệ chức năng của thận còn lại.

Bác sỹ Duy nhấn mạnh, phòng ngừa lao phổi là biện pháp quan trọng hàng đầu để hạn chế nguy cơ vi khuẩn lao lan đến thận. Với những người có tiền sử lao hoặc có triệu chứng nghi ngờ, cần chủ động thăm khám sớm tại các cơ sở y tế. Bệnh có thể được chẩn đoán qua các xét nghiệm máu, nước tiểu, sinh thiết mô hoặc các kỹ thuật hình ảnh như siêu âm, X-quang, CT scan hoặc MRI.

Trường hợp của bà Mai là hồi chuông cảnh báo về một thể lao nguy hiểm nhưng ít người biết đến. Việc tầm soát sớm, chẩn đoán đúng nguyên nhân và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để bảo vệ chức năng thận và ngăn chặn biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong.