Bác thông tin Việt Nam ghi nhận ca bệnh Chikungunya đầu tiên

Theo Cục Phòng chống bệnh, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã từng ghi nhận ca bệnh Chikungunya đầu tiên vào năm 1952 tại Tanzania, thuộc khu vực Đông Phi.

Đến ngày 22/7/2025, WHO đã ban hành cảnh báo về sự lây lan nhanh chóng của dịch bệnh này, đặc biệt tại các đảo Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte, và hiện đã lan sang nhiều khu vực ở châu Phi, Nam Á và châu Âu.

Chikungunya không phải là căn bệnh nguy hiểm nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách.

Theo ông Võ Hải Sơn, Phó cục trưởng Cục Phòng chống bệnh, Bộ Y tế, các triệu chứng của Chikungunya thường xuất hiện từ 4 đến 8 ngày sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt, có thể dao động trong khoảng 2 đến 12 ngày. Hầu hết các trường hợp sẽ tự khỏi trong vòng 2 đến 7 ngày.

Triệu chứng điển hình là sốt cao đột ngột trên 38,5 độ C kèm theo đau khớp hoặc viêm khớp nặng. Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể gặp phải các biểu hiện như cứng khớp, đau đầu, mệt mỏi, phát ban. Đau khớp thường kéo dài và gây suy nhược, ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hằng ngày.

Đáng chú ý, những người có triệu chứng bất thường ở đường tiêu hóa cũng cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn bao gồm trẻ sơ sinh bị lây từ mẹ trong quá trình sinh hoặc sau sinh vài tuần, người cao tuổi, người có bệnh lý nền. Sau khi khỏi bệnh, người bệnh có khả năng miễn dịch lâu dài với virus Chikungunya.

Hiện chưa có thuốc kháng virus đặc hiệu để điều trị Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu là giảm triệu chứng bằng cách sử dụng thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau, nghỉ ngơi và uống nhiều nước. WHO khuyến cáo công tác dự phòng cần tập trung vào các biện pháp kiểm soát môi trường như diệt loăng quăng/bọ gậy, vệ sinh nơi ở, tránh bị muỗi đốt bằng cách ngủ màn, mặc quần áo dài tay, đồng thời giám sát và xử lý triệt để các ổ dịch.

PGS-TS.Trần Đắc Phu, cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng sự kiện y tế công cộng (Bộ Y tế) cho biết, Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya gây ra, lây qua muỗi Aedes cùng loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết và Zika. Muỗi hoạt động mạnh vào ban ngày, đặc biệt vào sáng sớm và chiều muộn.

Ông cũng nhấn mạnh, Chikungunya nhẹ hơn nhiều so với sốt xuất huyết, rất hiếm khi gây sốc hoặc tử vong. Hầu hết các ca bệnh có thể điều trị và hồi phục tại nhà, nhưng người già và người có bệnh nền vẫn cần được theo dõi cẩn trọng.

Để chủ động phòng chống dịch bệnh, Bộ Y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt là những người trở về từ các vùng đang có dịch, cần theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu xuất hiện các triệu chứng như sốt, đau khớp, phát ban, cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bên cạnh đó, người dân tại cộng đồng cần đậy kín các dụng cụ chứa nước, thường xuyên diệt loăng quăng bằng cách thả cá, rửa dụng cụ chứa nước, lật úp vật dụng không dùng đến, thay nước bình hoa, cho muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn. Cần loại bỏ vật dụng có thể đọng nước như chai lọ, lốp xe cũ, bẹ lá… để không tạo điều kiện cho muỗi sinh sản.

Ngoài ra, người dân nên ngủ màn kể cả ban ngày, mặc quần áo dài tay để phòng muỗi đốt, hợp tác với cơ quan y tế khi có đợt phun hóa chất phòng dịch và tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà khi có dấu hiệu sốt. Với những người chuẩn bị đi du lịch hoặc công tác tại vùng dịch, cần chủ động phòng tránh muỗi đốt và theo dõi sức khỏe trong và sau chuyến đi, thông báo cho cơ quan y tế nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ.

Chikungunya không phải là căn bệnh nguy hiểm nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, việc nâng cao ý thức phòng bệnh trong cộng đồng và tuân thủ hướng dẫn của cơ quan y tế vẫn là yếu tố quan trọng để kiểm soát nguy cơ lây lan.

Dự phòng bệnh hô hấp do RSV ở trẻ sơ sinh

RSV (Virus hợp bào hô hấp) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trên toàn cầu.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hầu hết trẻ em đều từng bị nhiễm RSV ít nhất một lần trước khi tròn 2 tuổi. Đây là loại virus rất phổ biến, có thể gây ra các bệnh lý từ viêm đường hô hấp trên nhẹ đến nhiễm trùng hô hấp dưới nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Trong năm 2019, thế giới ghi nhận khoảng 33 triệu ca nhiễm trùng hô hấp dưới cấp tính liên quan đến RSV, với hơn 3,6 triệu ca nhập viện và hơn 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi. Đáng lo ngại, 97% số ca tử vong xảy ra tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.

Ở phụ nữ mang thai, những thay đổi về sinh lý và hệ miễn dịch khiến họ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của mẹ, thai nhi và trẻ sơ sinh. Trong những tháng đầu đời, trẻ nhỏ cũng rất dễ bị tổn thương do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.

Tuy nhiên, việc tiêm chủng trực tiếp cho trẻ sơ sinh ở giai đoạn này lại thường kém hiệu quả, khiến trẻ phải phụ thuộc chủ yếu vào kháng thể thụ động truyền từ mẹ trong thai kỳ để có thể bảo vệ cơ thể cho đến khi hình thành được miễn dịch chủ động.

Trước thực tế này, tại Hội thảo chuyên đề "Tiêm chủng cho phụ nữ mang thai hiện nay tại Việt Nam và trên thế giới" do Hội Phụ sản Việt Nam tổ chức, các chuyên gia đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo miễn dịch trong thai kỳ như một giải pháp then chốt giúp bảo vệ trẻ ngay từ khi chào đời.

Các kháng thể được tạo ra ở mẹ không chỉ đạt nồng độ cao hơn so với miễn dịch tự nhiên mà còn có khả năng tồn tại ít nhất 6 tháng sau sinh, qua đó góp phần làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm bệnh và tử vong ở trẻ sơ sinh.

Theo PGS-TS.Huỳnh Nguyễn Khánh Trang, Trưởng khối Sản, Bệnh viện Hùng Vương, các trường hợp trẻ sơ sinh phải nhập viện do RSV thường tập trung nhiều nhất trong 3 đến 6 tháng đầu đời, bất kể trẻ sinh đủ tháng hay non tháng.

Nhiễm RSV ở trẻ sơ sinh có thể để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng cả ngắn hạn và dài hạn như viêm tiểu phế quản, viêm phổi, thở khò khè, viêm tai giữa cấp, suy giảm chức năng phổi và nguy cơ cao bị hen suyễn.

Nhờ vào những tiến bộ khoa học gần đây, ngành y tế đã có thêm công cụ mới trong việc phòng ngừa RSV thông qua miễn dịch cho phụ nữ mang thai. Đây là phương pháp tạo ra kháng thể đa dòng đặc hiệu chống lại RSV, giúp bảo vệ trẻ trong suốt 6 tháng đầu đời.

GS-TS.Nguyễn Viết Tiến, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam cho biết, việc tạo miễn dịch cho thai phụ đã được nhiều tổ chức y tế lớn trên thế giới, trong đó có Hội Y học Dự phòng Việt Nam, khuyến nghị như một biện pháp chủ động và hiệu quả nhằm bảo vệ sức khỏe trẻ sơ sinh trong giai đoạn đầu đời.

Ông nhấn mạnh rằng, dự phòng RSV bằng miễn dịch từ mẹ là hướng đi mới rất đáng chú ý, đặc biệt với nhóm trẻ có nguy cơ cao bị bệnh nặng hoặc tử vong do nhiễm RSV.

Tuy nhiên, việc triển khai rộng rãi các giải pháp này vẫn còn gặp không ít rào cản. Một nghiên cứu thực hiện tại miền Nam nước Anh cho thấy, có đến 88% phụ nữ mang thai không biết hoặc chỉ có kiến thức rất hạn chế về RSV và các biến chứng liên quan.

Điều này cho thấy vai trò then chốt của đội ngũ nhân viên y tế trong việc tư vấn, truyền thông và nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là các cặp vợ chồng chuẩn bị sinh con về mức độ nguy hiểm của RSV, cũng như việc hiện nay chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu ngoài chăm sóc hỗ trợ.

GS-TS.Nguyễn Viết Tiến cho biết, việc tạo miễn dịch trong thai kỳ thông qua truyền kháng thể qua nhau thai không chỉ giúp bảo vệ trẻ ngay từ khi chào đời mà còn kéo dài hiệu quả bảo vệ đến ít nhất 6 tháng sau sinh.

Hiện nay, các giải pháp dự phòng RSV cho phụ nữ mang thai đã được cấp phép sử dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhiều hiệp hội sản phụ khoa và nhi khoa quốc tế cũng đã đồng thuận với các khuyến nghị tiêm miễn dịch từ mẹ trong thai kỳ, thường được triển khai trong khoảng tuần thai thứ 24 đến 36 để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu cho trẻ.

Tính đến nay, đã có 60 quốc gia phê duyệt và đưa vào thực hành các giải pháp tạo miễn dịch RSV trong thai kỳ như một chiến lược chủ động bảo vệ sức khỏe cho trẻ sơ sinh. Đây là bước tiến quan trọng trong nỗ lực giảm thiểu gánh nặng bệnh tật, số ca nhập viện và tử vong do nhiễm RSV ở nhóm dân số dễ tổn thương nhất - trẻ nhỏ trong những tháng đầu đời.

Người đàn ông mắc hội chứng Cronkhite - Canada đầu tiên tại miền Nam

Một người đàn ông 55 tuổi tại Tây Ninh được xác định mắc hội chứng Cronkhite - Canada, một rối loạn đường tiêu hóa hiếm gặp, trường hợp đầu tiên được ghi nhận tại miền Nam Việt Nam.

Bệnh nhân, ông Lê Ngọc Hậu, nhập viện trong tình trạng mệt mỏi kéo dài, đầy hơi, khó tiêu, sụt 8 kg trong 3 tháng, chán ăn, rụng tóc từng nắm và móng tay dày lên bất thường. Tại Khoa Nội tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, kết quả xét nghiệm cho thấy ông bị thiếu máu do thiếu sắt, suy giáp và giảm albumin máu, loại protein chính trong huyết tương.

Để làm rõ nguyên nhân, ông Hậu được chỉ định nội soi đường tiêu hóa trên và nội soi đại tràng. Kết quả ghi nhận hàng loạt polyp viêm xuất hiện khắp đại tràng, đặc biệt tập trung tại đại tràng xuống và đại tràng sigma, với kích thước dao động từ 3-4 mm đến 15 mm. Ngoài ra, các polyp tăng sản lành tính cũng được tìm thấy ở dạ dày và tá tràng.

Tiếp tục chụp cắt lớp vi tính ruột non (CTE), bác sỹ phát hiện thêm nhiều polyp khoảng 10 mm, nhưng không ghi nhận dấu hiệu tắc ruột hay chảy máu tiêu hóa. Với các đặc điểm tổn thương lan tỏa, bác sỹ chẩn đoán ông Hậu mắc hội chứng Cronkhite - Canada. Đây là hội chứng đa polyp viêm hiếm gặp trong hệ tiêu hóa.

Ths-CKII Lê Thanh Quỳnh Ngân, Trưởng Khoa Nội tiêu hóa, kiêm Trưởng Trung tâm Viêm gan và Gan nhiễm mỡ cho biết, hội chứng này được y văn ghi nhận lần đầu năm 1955, đến nay toàn thế giới chỉ có khoảng 500 ca. “Đây là ca đầu tiên ở miền Nam Việt Nam được chẩn đoán và điều trị dài ngày tại bệnh viện”, bác sỹ Quỳnh Ngân cho biết.

Theo bác sỹ Ngân, Cronkhite - Canada thường gây ra hàng loạt triệu chứng tiêu hóa như tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi, khó tiêu, kèm theo các biểu hiện ngoài tiêu hóa như rụng tóc, dày móng, giảm vị giác.

Bệnh có thể dẫn đến kém hấp thu, thiếu hụt protein, rối loạn điện giải và làm tăng nguy cơ mắc ung thư đường tiêu hóa. Khoảng 50% bệnh nhân tử vong trong vòng 5 năm sau chẩn đoán nếu không được điều trị kịp thời do suy dinh dưỡng, thiếu máu và mất đạm.

Điều trị hội chứng này phụ thuộc vào mức độ tổn thương và tình trạng sức khỏe người bệnh. Trong trường hợp ông Hậu, các xét nghiệm cho thấy âm tính với vi khuẩn Helicobacter pylori và không có nhiễm trùng đặc hiệu.

Do đó, bác sỹ chỉ định điều trị bằng thuốc chống viêm dạ dày, thuốc ức chế miễn dịch, thuốc giảm triệu chứng dạ dày, kháng axit và men vi sinh. Bệnh nhân còn được bổ sung sắt, acid folic, acid amin để cải thiện tình trạng thiếu hụt hấp thu, đồng thời điều chỉnh chế độ ăn, sinh hoạt và môi trường sống.

Sau 6 tháng điều trị, kết quả nội soi cho thấy các polyp ở dạ dày không còn viêm. Các triệu chứng đầy hơi, khó tiêu, rụng tóc giảm rõ rệt; bệnh nhân ăn ngon miệng, tăng cân và nồng độ hemoglobin trong máu cải thiện. Hiện ông Hậu tiếp tục được theo dõi, tái khám và tầm soát ung thư đường tiêu hóa định kỳ.

Hội chứng Cronkhite - Canada thường gặp ở người trong độ tuổi 50–60, đến nay vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ được ghi nhận bao gồm môi trường ô nhiễm, rối loạn miễn dịch và nhiễm khuẩn HP.

Việc chẩn đoán hội chứng này vẫn còn nhiều thách thức do không có xét nghiệm tiêu chuẩn vàng. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào hình ảnh nội soi, sinh thiết polyp và loại trừ các bệnh lý khác. “Bác sỹ cần đánh giá kỹ toàn bộ hệ tiêu hóa qua nội soi và mô bệnh học để xác định chính xác tình trạng như trường hợp ông Hậu”, bác sỹ Quỳnh Ngân nhấn mạnh.

Các chuyên gia khuyến cáo, những người có triệu chứng bất thường kéo dài ở đường tiêu hóa như sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, tiêu chảy, đầy bụng, rụng tóc, thay đổi móng… nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.