Trong phiên chất vấn của Quốc hội chiều 7/11, đại biểu Hiển cho rằng, thực hiện chủ trương của Đảng, của Quốc hội về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cắt giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, Chính phủ đã có Nghị quyết 19/2018 giao Bộ Y tế nghiên cứu sửa đổi Nghị định 09 về tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm theo hướng bãi bỏ quy định muối dùng trong chế biến thực phẩm phải tăng cường i-ốt, bột mỳ dùng trong chế biến thực phẩm phải tăng cường sắt và kẽm, thay vào đó chỉ nên khuyến khích doanh nghiệp chế biến thực phẩm sử dụng.

Theo phản ánh của các hiệp hội hành nghề, đến nay sau hơn 5 năm các quy định nêu trên chưa được sửa đổi, gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp chế biến thực phẩm, nhất là các doanh nghiệp xuất khẩu.

Chính phủ đã có Nghị quyết 19/2018 giao Bộ Y tế nghiên cứu sửa đổi Nghị định 09 về tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm.

Đại biểu chất vấn người đứng đầu ngành Y tế nguyên nhân nào dẫn đến việc chậm trễ sửa đổi Nghị định 09 nêu trên và liệu nội dung nêu trên theo nghị quyết của Chính phủ có được thực thi hay không?

Về vấn đề đại biểu nêu, nữ Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói rằng, Nghị định số 09 năm 2016 về việc tăng cường vi chất dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe cho người dân đã được triển khai từ năm 2016 đến nay.

Trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định này, về phía Bộ Y tế đã đánh giá 5 năm và có báo cáo đánh giá 5 năm triển khai thực hiện về vấn đề bổ sung vi chất, trong đó có i ốt trong thực phẩm đối với người dân.

Trong quá trình đó, có thể nói Bộ Y tế cũng đã phối hợp cùng với các bộ, ban, ngành trong quá trình triển khai đánh giá. Đối với các doanh nghiệp cũng đề xuất việc bổ sung i ốt chỉ mang tính chất tự nguyện không phải là bắt buộc, tuy nhiên đây là vấn đề liên quan đến sức khỏe người dân và cần phải có thời gian đánh giá lâu dài.

Về phía Bộ Y tế cũng đã có những báo cáo nghiên cứu khoa học liên quan đến việc phòng, chống rối loạn i ốt trong cuộc sống, hiện nay tỷ lệ số thiếu hụt về vi chất dinh dưỡng liên quan đến i ốt vẫn chưa đạt được ngưỡng cho phép để đảm bảo sức khỏe cho người dân.

Chính vì vậy Bộ Y tế đã có báo cáo 5 năm triển khai Nghị định số 09, số 125 ngày 9/2/2023 báo cáo với Chính phủ về việc sửa đổi hay không sửa đổi Nghị định số 09.

Trên cơ sở báo cáo đánh giá và thực trạng về vấn đề i ốt đối với sức khỏe của người dân, Văn phòng Chính phủ đã có thông báo về việc đề nghị Bộ Y tế tiếp tục làm việc với các doanh nghiệp, các hiệp hội để tạo sự đồng thuận trong vấn đề đảm bảo sức khỏe của người dân và tiếp tục triển khai thực hiện Nghị định số 09 về tăng cường bổ sung dinh dưỡng.

Với trách nhiệm của Bộ Y tế trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết sẽ tiếp tục rà soát và đánh giá những cơ sở khoa học để việc triển khai thực hiện Nghị định 09 trong thời gian tới khi đạt được những tiêu chuẩn, mục tiêu của chúng ta đề ra sẽ có những điều chỉnh, sửa đổi để đảm bảo phù hợp trong thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu của người dân nhưng cũng đáp ứng được các yêu cầu của doanh nghiệp.

Chưa hài lòng với câu trả lời của người đứng đầu ngành Y, tại phiên chất vấn của Quốc hội ngày 8/11, đại biểu Đỗ Đức Hiển tiếp tục câu hỏi về vấn đề này.

Đại biểu Hiển cho rằng, Nghị định 09 ban hành tháng 1/2016 theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Y tế. Tháng 10/2017 cũng là Bộ trưởng Bộ Y tế chỉ đạo các đơn vị trực thuộc các Sở Y tế khi thanh tra, kiểm tra chỉ thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp sản xuất muối iốt, không thanh tra các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm có sử dụng muối iốt.

Đến tháng 5/2018, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 19 yêu cầu sửa đổi Nghị định số 09. Đại biểu này cho rằng, đây không chỉ liên quan đến muối iốt mà cả về vấn đề tăng cường kẽm và sắt trong bột mì để chế biến thực phẩm. “Như vậy, có gì đó không nhất quán trong cách chỉ đạo về vấn đề này”, đại biểu Hiển nêu.

Về chất vấn của đại biểu, theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, với những số liệu của Bộ Y tế đã làm từ năm 2020, có thể nói là các tiêu chuẩn về iốt hiện nay của chúng ta đều thấp hơn so với tiêu chuẩn chung toàn cầu.

Ví dụ như tỷ lệ biếu cổ của trẻ em từ 8-12 tuổi của chúng ta là 9,8%, cao gấp 2 lần so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới. Các tỷ lệ liên quan đến phụ nữ và trẻ em có thiếu hụt iốt vẫn còn ở trong số liệu thấp hơn so với yêu cầu của y tế nêu ra.

Vấn đề bổ sung vi chất vào thực phẩm theo nữ tư lệnh ngành Y, đây là một vấn đề khó, đặt ra mối quan hệ giữa 2 bên đó là lợi ích cộng đồng và lợi ích của doanh nghiệp.

Với trách nhiệm của ngành Y tế, Bộ Y tế trong quá trình sửa đổi Nghị định 09 này sẽ tiếp tục bổ sung phần đánh giá tác động liên quan đến các mặt để làm sao xử lý hợp lý, hài hòa nhất trong các nội dung này.

“Nội dung này cũng đang được chỉ đạo một cách thận trọng, khách quan và phù hợp nhất để đảm bảo lợi ích của các bên. Mục tiêu cao nhất theo chúng tôi nghĩ với chức năng quản lý của ngành Y tế, đó là vấn đề sức khỏe của người dân, sức khỏe của cộng đồng và sức khỏe của cả một thế hệ của chúng ta trong thời gian tới”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói.

Liên quan đến bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm,Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và UNICEF kêu gọi Chính phủ Việt Nam và các cơ quan quản lý tăng cường thực hiện Nghị định 09/2016/ND-CP về việc bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng vào muối, bột mì, dầu ăn và sử dung muối I-ốt và bột mì đã bố sung vi chất trong chế biến thực phẩm.

Nghị định phù hợp với các khuyến nghị quốc tế về ngăn ngừa và kiểm soát tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng, cũng như cho thấy cam kết của Chính phủ trong lĩnh vực cải thiện sức khỏe nhân dân.

WHO và UNICEF nhận thấy bổ sung vi chất vào thực phẩm góp phần tạo ra một lực lượng dân số khoẻ mạnh và thông minh sẽ đóng góp nhiều lợi ích hơn cho xã hội và sự phát triển của quốc gia.

Thiếu hụt I-ốt là nguyên nhân chính dẫn đến chậm phát triển trí tuệ ở trẻ em, thai chết lưu và sảy thai ở phụ nữ. Thiếu sắt làm tăng nguy cơ tử vong mẹ, phát triển thai nhi kém, suy yếu phát triển nhận thức, vận động ở trẻ em cũng như giảm năng suất lao động ở người lớn. Thiếu kẽm làm tăng tỷ lệ mắc tiêu chảy, nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính và tử vong trẻ em.

Theo báo cáo 2021 của Mạng lưới toàn cầu về phòng chống các rối loạn do thiếu iốt, Việt Nam đang nằm trong nhóm 26 nước còn lại trên thế giới bị thiếu iốt.

Kết quả cuộc tổng điều tra dinh dưỡng năm 2019 do Viện dinh dưỡng quốc gia, Bộ Y Tế tiến hành đã chỉ ra rằng mức độ iốt niệu trung vị của nhóm phụ nữ có thai, giảm từ mức 122 µg/L năm 2006 xuống 83 µg/L năm 2009 và giữ nguyên ở mức rất thấp 83.4 µg/L vào năm 2019, thấp hơn rất nhiều so với tiêu chuẩn tối thiểu toàn cầu là 150µg/L mà họ cần có.

Ngoài ra, cuộc Tổng Điều tra dinh dưỡng Quốc gia 2019 cho thấy chỉ còn 30% hộ gia đình ở Việt Nam sử dụng muối iốt đủ tiêu chuẩn phòng bệnh. Điều này thực sự đáng báo động.

Thêm vào đó, cuộc Tổng điêu tra dinh dưỡng Quốc gia 2019 cũng chỉ ra tình trạng thiếu kẽm ở mức có ý sức khỏe cộng đồng trầm trọng đặc biệt trong nhóm phụ nữ mang thai là 63% và trẻ em dưới 5 tuổi là 58%. Thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ em dưới 5 tuối là 53.2% và phụ nữ có thai là 50.3%.

Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo toàn bộ muối ăn được dùng trong gia đình hay chế biến thực phẩm đều cần được tăng cường I-ốt như là chiến lược hiệu quả và an toàn để phòng ngừa và kiểm soát các rối loạn do thiếu I-ốt gây ra.

Việc bổ sung vi chất vào thực phẩm chế biến và các loại gia vị mặn, dầu ăn và bột mì, đã được toàn cầu ghi nhận và là một chiến lược hiệu quả với chi phí thấp để tăng lượng dưỡng chất vào cơ thể mà không cần phải thay đối thói quen ăn uống hoặc cần tới nguồn ngân sách lớn của quốc gia.

Đã có các chứng cứ khoa học trên toàn cầu về việc sử dụng muối I-ốt trong chế biến thực phẩm không gây ra các tác động bất lợi nào tới màu, mùi và vị của thành phẩm.

Dựa vào khuyến cáo của tổ chức Y tế Thế giới, số nước có quy định bắt buộc bổ sung vi chất vào muối ăn, bột mỳ và dầu ăn lần lượt là 126, 90 và 33. Đặc biệt trong 126 quốc gia đang bắt buộc bổ sung I ốt vào muối ăn, có 114 nước nước yêu cầu dùng muối đã bổ sung I-ốt cho thực phẩm chế biến.

Ở khu vực châu Á, 17 quốc gia có quy định bắt buộc bổ sung vi chất dinh dưỡng vào bột mỳ; 7 quốc gia bắt buộc bổ sung vi chất dinh dưỡng vào dầu ăn và 35 quốc gia có quy định bắt buộc bổ sung I ốt vào muối, trong đó có 29 quốc gia yêu cầu muối sử dụng trong chế biến thực phẩm phải là muối đã bổ sung I ốt .

Các bằng chứng nghiên cứu chỉ ra rằng mỗi 1 USD đầu tư vào bổ sung i-ốt vào muối, và tăng cường vi chất vào bột mỳ sẽ cho lợi nhuận hơn 10 USD.

Bổ sung vi chất vào thực phẩm mặc nhiên là phải mất thêm chi phí, nhưng tất cả các doanh nghiêp sẽ cạnh tranh với chi phí gia tăng giống nhau khi bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm.

Quy định bắt buộc bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm là tạo ra công bằng cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng. Các chuẩn mực giống nhau cần yêu cầu cho tất cả các sản phẩm liên quan nhập khẩu vào Việt Nam.