Ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời là sự kiện trọng đại, đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong tiến trình lịch sử Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ vận mệnh đất nước.

Thành quả vĩ đại của Cách mạng tháng Tám và nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời là nền tảng vững chắc, nguồn động lực mạnh mẽ, sức mạnh to lớn để nhân dân ta bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ bảo vệ nền độc lập tự do, thống nhất của đất nước, làm nên những chiến công oanh liệt, đỉnh cao là Chiến thắng Điện Biên Phủ (1954) “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” và thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh (1975) lịch sử, kết thúc 30 năm chiến tranh cách mạng đầy gian khổ, hy sinh, nhưng rất vẻ vang, mở ra một kỷ nguyên mới của dân tộc: kỷ nguyên độc lập, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Tinh thần yêu nước, ý chí, khát vọng độc lập, tự do

Tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã đụng đầu với một dân tộc tuy đất không rộng, người không đông, nhưng có lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Từ rất sớm, người Việt Nam đã xây dựng một quốc gia độc lập, thống nhất, sớm hình thành và phát triển một nền văn hóa dân tộc bền vững, giàu bản sắc. Hạt nhân rắn chắc của nền văn hóa ấy là chủ nghĩa yêu nước, tinh thần đấu tranh bất khuất, sớm biết dựa vào sức mạnh đoàn kết để giữ gìn đất nước, bảo vệ bờ cõi; dũng cảm, thông minh trong chiến đấu và lao động. Trải qua cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, dân tộc Việt Nam đã tích lũy được nhiều tri thức và kinh nghiệm quân sự phong phú, hình thành và phát triển lý luận, nghệ thuật quân sự rất độc đáo, sáng tạo, mang đậm dấu ấn văn hóa, tư chất, trí tuệ Việt Nam.

Tinh thần yêu nước, ý chí, khát vọng độc lập, tự do đã thấm sâu vào tư tưởng, lẽ sống, tình cảm thiêng liêng của mỗi con người Việt Nam, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Từ mạch nguồn truyền thống dân tộc, ngay trong bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định ý chí: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và thật sự đã trở thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”.

Bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, trước muôn vàn khó khăn, thử thách bởi thù trong, giặc ngoài, nhưng với đường lối kháng chiến “toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính”, Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã vững vàng, bản lĩnh chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua muôn trùng khó khăn, trụ vững, vươn lên giữa vòng vây của kẻ thù. Đảng ta đã khơi dậy và phát huy được tinh thần yêu nước, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, tính năng động, sáng tạo của nhân dân trên tất cả các mặt quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa; phát huy được sức mạnh của các yếu tố nội lực của dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại.

Trên nền tảng sức dân, lực nước ngày càng mạnh, lực lượng vũ trang ba thứ quân không ngừng phát triển. Từ đội quân “thơ ấu”, phân tán, thiếu thốn vũ khí trang bị, đến năm 1953, Quân đội ta đã phát triển lên 7 đại đoàn; từ du kích chiến là chủ yếu, tiến lên du kích chiến kết hợp với vận động chiến, tác chiến tập trung hiệp đồng binh chủng. Lực lượng dân quân tự vệ phát triển vững chắc, rộng khắp. 

Thế trận chiến tranh nhân dân của ta đã tạo thành “tấm lưới thiên la địa võng” khiến thực dân Pháp “không những phải chống chọi với một đội quân chính quy, mà còn phải đương đầu với cả một dân tộc”. Bằng sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, quân và dân ta đã lần lượt đánh bại các chiến lược, kế hoạch quân sự của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ, đẩy chúng ngày càng lâm vào thế bị động đối phó.

Đặc biệt, trong Chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954, ta liên tiếp mở các đòn tiến công chiến lược khắp các chiến trường, buộc thực dân Pháp phải phân tán lực lượng cơ động chiến lược ra nhiều hướng, trên một không gian rộng, lâm vào thế bị động đối phó, không thể thực hiện được ý đồ tập trung lực lượng.

Để cứu vãn tình thế, thực dân Pháp buộc phải cho quân nhảy dù xuống lòng chảo Điện Biên Phủ, biến nơi đây thành tập đoàn cứ điểm mạnh nhằm “nghiền nát” bộ đội chủ lực Việt Nam. Với lực lượng kháng chiến lớn mạnh cả về quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, ta đã huy động 5 đại đoàn chủ lực bao vây tiến công địch. Bằng tinh thần chiến đấu quả cảm của các chiến sĩ, sự chi viện to lớn của hậu phương, với phương châm “đánh chắc, tiến chắc”, sau 56 ngày đêm chiến đấu, trận quyết chiến chiến lược Điện Biên Phủ đã kết thúc thắng lợi.

Chiến thắng vĩ đại Điện Biên Phủ 1954 được ghi vào lịch sử dân tộc Việt Nam như một cột mốc “chói lọi bằng vàng”, “một Bạch Đằng, một Chi Lăng hay một Đống Đa trong thế kỷ XX” và đi vào lịch sử thế giới như “một chiến công chói lọi đột phá thành trì của hệ thống nô dịch thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc”. Lần đầu tiên, một đội quân giải phóng đã đánh bại một đội quân viễn chinh trên một chiến trường được lựa chọn. Lần đầu tiên, một nước nhỏ giành thắng lợi trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc bằng phương thức quân sự. Chiến thắng Điện Biên Phủ có sức mạnh thức tỉnh và truyền cảm hứng mạnh mẽ cho những người “khốn khổ” ở thế giới thuộc địa đứng lên tranh đấu vì quyền sống và mưu cầu hạnh phúc của mình.

Kỳ tích trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước là nguồn sức mạnh to lớn đưa Việt Nam vững bước vào kỷ nguyên mới.

Chủ động tạo ra thời cơ, thúc đẩy thời cơ và biết chớp lấy thời cơ

Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ của nhân dân ta giành thắng lợi. Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết ngày 21/7/1954. Song nhiệm vụ giải phóng dân tộc của cách mạng Việt Nam chưa hoàn thành trọn vẹn, đất nước ta tạm thời chia làm hai miền: miền Bắc hoàn toàn giải phóng, miền Nam vẫn còn dưới ách thống trị của đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai.

Trước kẻ thù xâm lược có tiềm lực kinh tế, quân sự hùng mạnh bậc nhất thế giới, Đảng ta đã tỏ rõ bản lĩnh vững vàng, vận dụng sáng tạo phương pháp so sánh lực lượng theo quan điểm biện chứng - vừa có căn cứ thực tiễn, vừa dự báo xu hướng vận động của tình hình trong nước, trong khu vực và trên thế giới liên quan đến cuộc chiến tranh Việt Nam để hạ quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ.

Với đường lối kháng chiến độc lập, tự chủ, Đảng ta đã huy động được cao nhất sức mạnh của cả nước, bao gồm cả sức mạnh vật chất và sức mạnh chính trị - tinh thần; phát huy cao độ ý chí “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, “31 triệu đồng bào Nam Bắc là 31 triệu dũng sĩ diệt Mỹ”, khơi dậy tinh thần yêu nước, nghị lực sáng tạo của mỗi người và của toàn dân tộc để đánh Mỹ, thắng Mỹ. “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” đã trở thành ý chí quyết tâm và hành động cách mạng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta.

Đế quốc Mỹ dựa vào bộ máy chiến tranh khổng lồ với những loại vũ khí công nghệ hiện đại nhất để tiến hành chiến tranh xâm lược Việt Nam. Đảng ta có một chiến lược đúng đắn, sáng suốt mà cốt lõi là giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị và đấu tranh ngoại giao. Nghệ thuật quân sự của ông cha đã được quân và dân ta phát triển lên một tầm cao mới với muôn vàn phương thức đánh giặc độc đáo, sáng tạo. Chúng ta có “hàng triệu bộ óc không bao giờ ngừng tìm tòi cách tốt nhất để đánh bại chúng trong mọi tình huống, đánh chúng bằng mọi phương tiện, theo muôn hình vạn trạng” (Theo Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, tập 24).

30 năm chiến tranh cách mạng (1945-1975) là chặng đường lịch sử hào hùng, khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và sức mạnh của người Việt Nam, gắn liền với những mốc son chói lọi, trở thành biểu tượng của ý chí, khát vọng độc lập, tự do, thống nhất non sông.

Bằng sức mạnh nội lực và sự ủng hộ, giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa, Quân đội Nhân dân Việt Nam từ đơn thuần chủ yếu là bộ binh, được xây dựng thành các quân chủng, binh chủng, binh đoàn tương đối chính quy, hiện đại, tác chiến, đánh địch cả trên bộ, trên không, trên biển, trên các trục đường giao thông chiến lược, trọng yếu; là lực lượng nòng cốt trong thế trận chiến tranh nhân dân bảo vệ vững chắc miền Bắc xã hội chủ nghĩa và tiến hành thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ở miền Nam. Nêu cao ý chí “dám đánh, quyết đánh, biết đánh và biết thắng”, Quân đội Nhân dân Việt Nam đã cùng toàn dân lần lượt đánh thắng các chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, “chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”; đánh bại hai cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ.

Đặc biệt, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh, quân và dân ta đã triển khai cả lực lượng chính trị, quân sự, cả ba thứ quân vào một thế trận chiến lược và cơ động trên toàn chiến trường miền Nam. Nòng cốt của thế trận này là ba khối chủ lực được bố trí ở Tây Nguyên, Huế và Đông Nam bộ có khả năng giáng những đòn tiêu diệt lớn về chiến dịch trên từng khu vực và khi cần thiết có thể tập trung nhanh chóng tạo được thế áp đảo trên chiến trường quyết định.

Bằng cách triển khai lực lượng như vậy, ta đã căng địch ra cả ba chiến trường trọng yếu; gìm chặt quân chủ lực địch ở hai đầu chiến tuyến là Thừa Thiên và miền Đông Nam bộ, tạo điều kiện để mở đòn tiến công ở chiến trường Tây Nguyên, phá vỡ thế trận chiến lược của địch, mở ra bước ngoặt quyết định kết thúc chiến tranh.

Nhờ chủ động tạo ra thời cơ, thúc đẩy thời cơ và biết chớp lấy thời cơ, giải quyết một loạt vấn đề thuộc về chỉ đạo chiến lược và nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân, ta đã giáng cho địch những đòn sấm sét, thần tốc, làm rối loạn và rung chuyển toàn bộ lực lượng và thế trận của địch, đập tan bộ máy chiến tranh khổng lồ do Mỹ dày công xây dựng.

Sáng 26/4/1975, khi thế trận đã bố trí xong, từ 5 hướng, 5 cánh quân đồng loạt tiến công vào sào huyệt của địch. Với khí thế dũng mãnh, bằng cách đánh “ngoài đánh vào kết hợp với bên trong nổi dậy”, đồng thời sử dụng những binh đoàn đột kích mạnh, nhanh vào các mục tiêu xung yếu của địch, chỉ sau 4 ngày chiến đấu quyết liệt, quân ta đó thọc sâu, chia cắt, đánh chiếm các mục tiêu quan trọng trong thành phố Sài Gòn - Gia Định, chiếm Dinh Độc lập, buộc Tổng thống Dương Văn Minh đầu hàng vô điều kiện. Đúng 11 giờ 30 phút, ngày 30/4/1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng.

Khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và sức mạnh của con người Việt Nam

Thắng lợi vĩ đại của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh, kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc Việt Nam, đồng thời kết thúc chặng đường 30 năm đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ thành quả của Cách mạng tháng Tám năm 1945. Đó là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam, mốc son chói lọi trong lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của nhân dân ta, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên độc lập, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Thắng lợi đó “mãi mãi được ghi vào lịch sử dân tộc ta như một trong những trang chói lọi nhất, một biểu tượng sáng ngời về sự toàn thắng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và trí tuệ con người, và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công vĩ đại của thế kỷ XX, một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và có tính thời đại sâu sắc”.

30 năm chiến tranh cách mạng (1945-1975) là chặng đường lịch sử hào hùng, khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và sức mạnh của con người Việt Nam, gắn liền với những mốc son chói lọi, trở thành biểu tượng của ý chí, khát vọng độc lập, tự do, thống nhất non sông. Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đưa Việt Nam bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và tiếp tục cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam.

21 năm sau, Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Dân tộc Việt Nam đã khép lại một giai đoạn lịch sử đầy hy sinh gian khổ, để vững bước tiến vào kỷ nguyên độc lập, thống nhất và đi lên chủ nghĩa xã hội.

Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược là kết quả của sự hy sinh, nỗ lực to lớn của toàn dân tộc trong cuộc đấu trí, đấu lực quyết liệt, lâu dài giữa ta và địch, trong đó Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương và các cơ quan chiến lược giữ vai trò bộ não kháng chiến đặc biệt quan trọng. Trong cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta, Bộ thống soái tối cao đã tỏ rõ bản lĩnh, tài năng, mưu lược, hiểu địch, hiểu mình, điều hành toàn diện cuộc chiến tranh trên phạm vi cả nước; thể hiện tầm nhìn xa trông rộng, tư duy chiến lược, nhất là ở những thời điểm mang tính bước ngoặt của cuộc kháng chiến.

Một trong những nhân tố góp phần cho thành công vĩ đại đó là Đảng ta đã kết tinh, nâng cao và phát triển những phẩm chất, những truyền thống tốt đẹp nhất của dân tộc Việt Nam, biết khơi dậy nguồn sức mạnh dồi dào vô tận của trí tuệ sáng tạo Việt Nam để dám đánh và biết thắng kẻ thù xâm lược. Chính kẻ thù xâm lược đã phải thừa nhận, nếu Việt Nam chỉ có lòng dũng cảm thôi, thì vũ khí hiện đại của họ đủ khả năng đè bẹp, nhưng Việt Nam còn có sức mạnh phi thường của trí thông minh, của bản lĩnh độc lập, tự chủ trong đường lối cách mạng; vận dụng linh hoạt, sáng tạo nghệ thuật chiến tranh nhân dân; sáng tạo trong chế tạo, phát huy, làm chủ khoa học kỹ thuật quân sự…

Dưới ánh sáng đường lối chính trị, quân sự đúng đắn của Đảng, sức mạnh cả nước đồng lòng, toàn dân đánh giặc, sức mạnh của tiền tuyến và hậu phương, vật chất và tinh thần, trong nước và thời đại, cả lực lượng cách mạng và phương pháp cách mạng... đã được huy động, phát huy lên tầm cao mới. Bằng bản lĩnh và sức mạnh đó, ta từng bước làm chuyển biến so sánh lực lượng, từ yếu hóa mạnh, ít thành nhiều, tạo nên sức mạnh áp đảo để giành thắng lợi cuối cùng.

Thất bại trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, người Mỹ rút ra một bài học, một sai lầm lớn nhất như họ đã thừa nhận, đó là thiếu hiểu biết căn bản về sức mạnh của chủ nghĩa dân tộc, lịch sử văn hóa, chính trị... Việt Nam đã được lịch sử chứng minh qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước.

Bài học về phát huy sức mạnh toàn dân vẫn còn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Cách mạng muốn thành công, trước hết, Đảng phải có đường lối cách mạng độc lập, tự chủ, đúng đắn, sáng tạo. Đường lối đó phải phản ánh được ý chí, khát vọng độc lập dân tộc và cuộc sống tốt đẹp hơn của mọi tầng lớp nhân dân, phù hợp với thực tiễn dân tộc và xu hướng phát triển của thời đại; định hướng, quy tụ, tập hợp được trí tuệ, sức mạnh của toàn dân tộc, của lòng yêu nước, yêu chế độ trong nhân dân vào công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Gắn với việc huy động sức dân, phải hết sức chăm lo bồi dưỡng sức dân, giúp nhân dân nâng cao đời sống vật chất, tinh thần. Chú trọng xây đội ngũ cán bộ, đảng viên và bộ máy chính quyền của dân, do dân và vì dân, tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Sức mạnh giữ nước là toàn dân, trong đó lực lượng vũ trang giữ vai trò nòng cốt.

Do đó, cùng với chăm lo xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững mạnh, phải chú trọng xây dựng lực lượng vũ trang, nòng cốt là Quân đội Nhân dân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch, đối phó hiệu quả với các tình huống, không để đất nước bị động, bất ngờ.

Năm tháng sẽ đi qua, nhưng những kỳ tích mà dân tộc ta đã làm nên trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đỉnh cao là Chiến thắng Điện Biên Phủ và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử mãi mãi là niềm tự hào của các thế hệ; tiếp thêm niềm tin, ý chí, bản lĩnh, sức mạnh cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới.