Theo Quyết định số 234/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành tháng 3/2025, từ tháng 7/2025 người dân có thể lựa chọn đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tại bất kỳ trạm y tế xã, trung tâm y tế quận/huyện hoặc bệnh viện tuyến huyện nào phù hợp với nơi sinh sống, học tập hoặc làm việc thực tế, không cần phụ thuộc vào địa chỉ hộ khẩu thường trú hay tạm trú.

Khi không còn phụ thuộc hộ khẩu để giữ chân người bệnh, các trạm y tế buộc phải cải tiến thực sự vì dân.

Chính sách này ra đời trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số và hiện đại hóa hệ thống y tế, nhằm giải quyết tình trạng hàng triệu người dân phải quay về quê chỉ để khám chữa bệnh, dù họ đã sinh sống tại nơi khác nhiều năm.

Việc xóa bỏ rào cản hộ khẩu được giới chuyên gia đánh giá là cú hích lớn cho toàn hệ thống y tế. Khi người dân có quyền lựa chọn cơ sở khám chữa bệnh, các trạm y tế và bệnh viện tuyến dưới sẽ buộc phải nâng cao chất lượng chuyên môn, tinh thần phục vụ và cơ sở vật chất để đáp ứng nhu cầu thực tế.

Không còn cơ chế “bao cấp bệnh nhân” theo hộ khẩu, thay vào đó là cơ chế cạnh tranh lành mạnh, nơi chất lượng dịch vụ là yếu tố quyết định giữ chân người bệnh. Đồng thời, chính sách này cũng góp phần quan trọng trong việc giảm tải cho các bệnh viện tuyến trung ương, vốn đang phải tiếp nhận lượng lớn bệnh nhân không đúng tuyến do thói quen tìm đến cơ sở lớn của người dân.

Từ góc độ người dân, việc tự do chọn nơi khám chữa bệnh mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Họ không còn phải đi xa, xếp hàng dài ở bệnh viện tuyến trên mà có thể khám chữa bệnh tại cơ sở y tế gần nhà hoặc gần nơi làm việc, học tập.

Điều này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và đặc biệt thuận lợi trong việc theo dõi, quản lý bệnh mạn tính hoặc điều trị lâu dài. Đối với các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, nơi có hàng triệu người lao động nhập cư và sinh viên là thay đổi được mong đợi từ lâu. Trong khi đó, ở các vùng sâu, vùng xa, người dân sẽ không còn phải di chuyển hàng chục cây số về nơi đăng ký hộ khẩu để khám bệnh, mà có thể tiếp cận dịch vụ y tế gần nhất, phù hợp nhất.

Việc đăng ký khám chữa bệnh ban đầu từ ngày 1/7/2025 được thực hiện linh hoạt qua Cổng Dịch vụ công Quốc gia (https://dichvucong.gov.vn) hoặc trực tiếp tại cơ sở y tế mong muốn. Dữ liệu bệnh nhân sẽ được tích hợp và quản lý đồng bộ trên hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về y tế, giúp đơn giản hóa thủ tục, tiết kiệm thời gian và giảm thiểu giấy tờ.

Đáng chú ý, chính sách này áp dụng cho cả người có bảo hiểm y tế và người khám dịch vụ. Tuy nhiên, để đảm bảo được thanh toán đúng và đầy đủ quyền lợi bảo hiểm y tế, người dân cần tuân thủ quy định đổi nơi khám bệnh không quá hai lần mỗi năm, đồng thời chờ hệ thống cập nhật thông tin trước khi đến khám tại cơ sở mới.

Với những người đang điều trị bệnh mạn tính hoặc bệnh nặng, việc chuyển nơi khám cần có chỉ định của bác sỹ nhằm tránh gián đoạn phác đồ điều trị.

Từ phía cơ quan quản lý, chính sách mới không chỉ là một cuộc cải cách hành chính, mà còn là phép thử cho năng lực y tế tuyến cơ sở. Bộ Y tế đã ban hành kế hoạch hỗ trợ nâng cấp hơn 5.000 trạm y tế xã từ nay đến năm 2030, bao gồm trang thiết bị, nhân lực, công nghệ và triển khai hồ sơ sức khỏe điện tử toàn dân.

Mục tiêu là giúp tuyến cơ sở có đủ điều kiện đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng cao, đồng thời góp phần phát hiện sớm bệnh tật, quản lý bệnh không lây nhiễm và phòng bệnh chủ động cho cộng đồng.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh, cải cách này không chỉ mở rộng quyền của người dân mà còn là động lực để các cơ sở y tế cơ sở "tự nâng mình lên". Khi không còn phụ thuộc hộ khẩu để giữ chân người bệnh, các trạm y tế buộc phải cải tiến thực sự vì dân.

Về điểm mới khám chữa bệnh bảo bảo hiểm y tế, theo Thông tư 01/2025/TT-BYT, từ năm 2025, người không may mắc một trong 62 bệnh, nhóm bệnh hiểm nghèo theo danh mục quy định tại Phụ lục I sẽ được hưởng nhiều quyền lợi vượt trội khi tham gia bảo hiểm y tế.

Cụ thể, người bệnh được quyền “đi thẳng” đến cơ sở khám chữa bệnh cấp chuyên sâu mà không cần giấy chuyển tuyến và vẫn được quỹ BHYT chi trả đúng mức hưởng theo quy định.

Chính sách này áp dụng cho tất cả đối tượng tham gia bảo hiểm y tế, đảm bảo tính nhân văn và giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Ví dụ, người thuộc nhóm đồng chi trả 20% sẽ được bảo hiểm y tế thanh toán 80% chi phí điều trị như bình thường.

Những nhóm được hưởng 95% hoặc 100% cũng sẽ được giữ nguyên quyền lợi khi đi khám chữa bệnh trực tiếp tại bệnh viện chuyên sâu, dù không có giấy chuyển viện từ tuyến dưới.

Một điểm quan trọng khác là người bệnh được hưởng quyền lợi ngay trong lần khám, chữa bệnh đầu tiên nếu được chẩn đoán xác định mắc bệnh nằm trong danh mục 62 bệnh lý quy định.

Cụ thể, nếu người bệnh tự đến bệnh viện chuyên sâu và tại đây được chẩn đoán mắc một bệnh thuộc danh mục như u ác tụy (mã bệnh C25), thì vẫn được thanh toán chi phí điều trị đầy đủ theo đúng mức hưởng bảo hiểm y tế đã đăng ký, tính từ thời điểm chẩn đoán.

Trường hợp người bệnh đã được cơ sở y tế tuyến cơ bản hoặc tuyến ban đầu chẩn đoán mắc bệnh hiểm nghèo, sau đó tự đến tuyến chuyên sâu để điều trị, thì vẫn được bảo hiểm y tế chi trả như đúng tuyến, không cần thêm bất kỳ thủ tục chuyển tuyến nào.

Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý: quyền lợi đặc biệt này chỉ áp dụng cho bệnh lý đã được xác định thuộc danh mục 62 bệnh, nhóm bệnh hiểm nghèo theo Phụ lục I ban hành kèm Thông tư 01/2025/TT-BYT.

Nếu người bệnh khám thêm các bệnh không nằm trong danh mục, phần chi phí điều trị cho các bệnh lý khác sẽ không được áp dụng mức hưởng đặc biệt mà sẽ tính theo quy định thông thường.

Bên cạnh đó, từ ngày 1/1/2025, người tham gia bảo hiểm y tế có thể được thanh toán 100% chi phí khám, chữa bệnh tại cơ sở y tế khác nơi đăng ký ban đầu, nếu đã thực hiện khai báo lưu trú và thời gian cư trú dưới 30 ngày. Quy định mới này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc mở rộng quyền lợi cho người dân và tăng tính linh hoạt trong tiếp cận dịch vụ y tế.

Trước đây, theo quy định của Luật Bảo hiểm y tế năm 2008, sửa đổi năm 2014, người dân chỉ được hưởng quyền lợi bảo hiểm y tế đầy đủ khi khám chữa bệnh đúng nơi đăng ký ban đầu, hoặc trong một số trường hợp được thông tuyến, nhưng vẫn bị giới hạn theo cấp tuyến và phạm vi địa lý. Điều này gây khó khăn cho nhiều đối tượng như học sinh, sinh viên đi học xa, người lao động thường xuyên đi công tác hay người làm việc lưu động.

Tuy nhiên, theo Thông tư 01/2025/TT-BYT, từ năm 2025, người dân tạm trú dưới 30 ngày tại một tỉnh, thành khác nơi đăng ký bảo hiểm y tế, nếu đã khai báo thông tin lưu trú theo quy định, sẽ được khám chữa bệnh tại cơ sở y tế tuyến cơ bản hoặc tuyến ban đầu nơi tạm trú và được quỹ bảo hiểm y tế thanh toán 100% như đúng tuyến.

Quy định này áp dụng cho nhiều nhóm đối tượng cụ thể như: người đi công tác ngắn hạn đến tỉnh khác; học sinh, sinh viên về quê nghỉ hè, nghỉ lễ hoặc đi thực tập tại tỉnh khác; người lao động về quê nghỉ phép; người làm nghề lưu động; và người đi thăm thân nhân trong gia đình theo Luật Hôn nhân và Gia đình.

Chẳng hạn, một sinh viên đăng ký bảo hiểm y tế tại Hà Nội nhưng về quê tại Nam Định nghỉ hè, nếu có nhu cầu khám chữa bệnh và đã khai báo lưu trú theo quy định, vẫn sẽ được khám tại cơ sở y tế tuyến cơ bản ở Nam Định và được BHYT thanh toán 100% chi phí điều trị.