Hầu hết máy móc, thiết bị của Vinawaco đã hết khấu hao. Trong ảnh: Tàu đóng cọc của Vinawaco

Bết bát năng lực tài chính

“Chúng tôi vẫn đang chờ phản hồi chính thức từ phía Bộ Xây dựng đối với phương án thanh lý các thiết bị thi công chính mà Tổng công ty đã trình vào cuối tháng 10/2025”, một lãnh đạo Vinawaco cho biết.

Trước đó, trong Văn bản số 156/2025/TT-XDĐT, Vinawaco đề nghị Bộ Xây dựng và người đại diện phần vốn nhà nước chấp thuận phương án thuê đơn vị thẩm định giá xác định lại giá trị các phương tiện, thiết bị làm cơ sở lập Hội đồng Thanh lý và thuê đơn vị tổ chức bán đấu giá thanh lý tài sản là các phương tiện, thiết bị không còn nhu cầu sử dụng theo đúng quy định của pháp luật. Điều này giúp đơn vị sớm thu hồi vốn, có kinh phí đầu tư cho các lĩnh vực khác, bảo đảm an toàn và hiệu quả hơn.

“Việc thanh lý các tài sản cần thực hiện càng sớm càng tốt vì càng để lâu tài sản càng bị mất giá do xuống cấp, cũng như sẽ không phải trả kinh phí vận hành, duy tu, bảo trì và trông coi hàng năm khi đã thanh lý”, ông Ngô Văn Phú, Tổng giám đốc Vinawaco cho biết.

Được biết, các thiết bị thi công đã qua sử dụng mà Vinawaco xin thanh lý gồm 3 tàu đóng cọc, 1 sà lan, 3 tàu hút bụng, 1 tàu hút xén thổi có nguyên giá khoảng 362 tỷ đồng. Do hết khấu hao, nên giá trị còn lại của các tài sản nói trên chỉ còn 0 đồng.

Các thiết bị nói trên là do Vinawaco được “thừa hưởng” sau khi đơn vị từng được đánh giá là số một cả nước trong lĩnh vực thi công công trình hạ tầng đường thủy thực hiện cổ phần hóa và chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần từ cuối năm 2014.

Trong suốt nhiều năm qua, do không được đầu tư bổ sung thiết bị, nên nếu thanh lý thành công các thiết bị nói trên cũng đồng nghĩa với việc Vinawaco bán cả “trâu” lẫn “cày”, chấp nhận buông bỏ ngành nghề kinh doanh cốt lõi của mình.

Trên thực tế, đây là quyết định đặng chẳng đừng của HĐQT và Ban Điều hành đương nhiệm của Vinawaco - những người đã quá mệt mỏi với tình hình tài chính bết bát của đơn vị.

Do không có việc làm trong nhiều năm, các tài sản, thiết bị lại hư hỏng, không còn phù hợp, dẫn đến hiệu quả sử dụng và khai thác thiết bị thấp, trong khi Tổng công ty vẫn phải bỏ kinh phí để sửa chữa, duy tu với chi phí lên tới gần 40 tỷ đồng/năm.

“Sở dĩ Tổng công ty phải chịu phí cố định các khoản chi trên cho các đoàn tàu là do hạn ngạch của Đăng kiểm Việt Nam quy định đối với các tàu biển. Do tác động của môi trường, nhất là môi trường nước biển, tàu càng để lâu không sử dụng càng bị xuống cấp; nếu chủ sử dụng không sửa chữa kịp thời thì tàu có thể bị chìm, đắm, gây nguy hại rất lớn cho người và phương tiện”, ông Ngô Văn Phú cho biết.

Bên cạnh đó, Tổng công ty phải bố trí lại bộ máy nhân sự để vận hành, quản lý tàu, quản lý trong quá trình đại tu, sửa chữa, thuê bến bãi neo đậu chờ việc. Đây là con số rất lớn trong bối cảnh sản xuất - kinh doanh đã chạm đáy trong giai đoạn gần đây.

Trong thời gian qua, Vinawaco đã nhiều lần lên kế hoạch sửa chữa, hoán cải tổng thể các thiết bị thi công nói trên, nhưng đều bị gác lại do không tìm được nguồn kinh phí thực hiện.

Từng là đơn vị hàng đầu trong thi công cảng biển, nạo vét luồng hàng hải, nhưng trong suốt 7 năm qua Vinawaco không có công việc mới, nên năng lực đấu thầu đã về con số 0.

Trong khi đó, Tổng công ty đã mất năng lực tài chính, không còn được các tổ chức tín dụng cấp bảo lãnh, bị phong tỏa tài khoản theo Quyết định số 17/QĐ-CTHADS, ngày 8/1/2021 của Chi cục Thi hành án dân sự quận Hoàn Kiếm (cũ), không xuất được hóa đơn giá trị gia tăng, nên không thể nhận thầu với tư cách thầu phụ.

“Rất khó cho Vinawaco tìm kiếm các công việc phù hợp với hệ thống phương tiện, thiết bị hiện có. Bán thanh lý tài sản là giải pháp tối ưu đối với Tổng công ty trong giai đoạn hiện nay để vừa tránh thiệt hại, vừa thu được một khoản tiền nhất định để xử lý các khoản công nợ”, ông Ngô Văn Tuấn, nguyên Chủ tịch HĐQT Vinawaco chia sẻ.

Những khúc mắc chưa tìm được tiếng nói chung

Cần phải nói thêm rằng, thẩm quyền thanh lý tài sản và các khoản đầu tư tài chính này là một trong những tồn tại lớn nhất, kéo dài giữa cổ đông Nhà nước và nhóm cổ đông lớn còn lại tại Vinawaco kể từ khi doanh nghiệp này chính thức chuyển sang mô hình công ty cổ phần năm 2014.

Trong những năm qua, HĐQT Vinawaco đã nhiều lần xin ý kiến các cổ đông, trong đó có cổ đông Nhà nước về xử lý các tài sản, công nợ.

Trong Công văn số 7418/BGTVT-QLDN, ngày 8/8/2019 phản hồi kiến nghị cho phép Vinawaco được toàn quyền thoái vốn tại các công ty liên kết; được toàn quyền rà soát các tài sản, phương tiện, thiết bị không khai thác được hoặc khai thác không hiệu quả để tổ chức thanh lý, thu hồi vốn theo quy định, Bộ Giao thông - Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) cho rằng, tại khoản 7, khoản 2, Điều 38, Điều lệ tổ chức và hoạt động của Vinawaco đã quy định rất rõ quyền và nghĩa vụ của HĐQT.

Cụ thể, HĐQT Vinawaco được quyền quyết định đầu tư hoặc bán số tài sản có giá trị từ 35% trở lên so với tổng giá trị tài sản ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của Tổng công ty; thông qua các hợp đồng mua, bán, vay, cho vay và các hợp đồng khác có giá trị bằng hoặc lớn hơn 35% tổng giá trị tài sản ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của Tổng công ty.

Theo đại diện Vinawaco, quan điểm nói trên đối với việc thanh lý các tài sản khai thác không hiệu quả cũng như việc xử lý các khoản đầu tư tài chính là không thỏa đáng.

“Cái gốc của vấn đề là trong Điều lệ tổ chức và hoạt động của Tổng công ty quy định tỷ lệ biểu quyết phải lớn hơn 65% thì nội dung đó mới được thông qua. Trong khi đó, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đang nắm giữ 36,62% vốn điều lệ lại không biểu quyết, gây khó cho hoạt động sản xuất và điều hành doanh nghiệp”, đại diện Vinawaco nêu vướng mắc.

Một nội dung gây chia rẽ khác giữa cổ đông Nhà nước và nhóm cổ đông lớn còn lại tại Vinawaco liên quan đến việc quyết toán vốn để xác định vốn nhà nước tại thời điểm doanh nghiệp chính thức chuyển sang công ty cổ phần.

Được biết, tại thời điểm hoàn tất công tác cổ phần hóa năm 2014, phần vốn nhà nước còn lại tại Vinawaco là 109,8 tỷ đồng (tương ứng 36,62% vốn điều lệ).

Tuy nhiên, sau hơn 10 năm chuyển đổi mô hình hoạt động, việc quyết toán phần vốn nhà nước lần 2 tại Vinawaco vẫn chưa thể thực hiện do xuất hiện các khoản nợ, lỗ nằm ngoài hồ sơ xác định giá trị doanh nghiệp tại thời điểm cổ phần hóa. Trong đó, đáng chú ý là khoản nợ trị giá hơn 60 tỷ đồng của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank).

Theo đó, thông qua kiểm kê tài sản, đối chiếu công nợ, phân tích báo cáo quyết toán tài chính 7 công ty con có vốn góp…, Vinawaco phát hiện ít nhất 14 khoản nợ, lỗ, với tổng số tiền lên tới hơn 137 tỷ đồng. Nếu thực hiện quyết toán, phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp có thể mất hết, thậm chí âm.

Mặc dù Vinawaco đã nhiều lần có văn bản đề nghị các bộ, ngành và Chính phủ chỉ đạo xử lý, quyết toán tài chính dứt điểm để bàn giao sang mô hình công ty cổ phần, nhưng đến nay việc quyết toán vốn lần 2 vẫn “treo”, ảnh hưởng nghiêm trọng đến định hướng phát triển của doanh nghiệp.

Những vướng mắc này đang khiến hoạt động của Vinawaco gặp rất nhiều khó khăn, nhiều khoản đầu tư có nguy cơ mất trắng nếu không thoái kịp thời.

Việc không quyết toán vốn lần 2 để bàn giao doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần dẫn đến Tổng công ty gặp rất nhiều khó khăn về tài chính: nợ phải thu không thu được; nợ phải trả chưa đủ cơ sở để thanh quyết toán; doanh nghiệp bị phong tỏa tất cả tài khoản ngân hàng để cưỡng chế thi hành án; cơ quan thuế phong tỏa hóa đơn giá trị gia tăng; các tổ chức tín dụng chấm dứt giao dịch, không cung cấp tín dụng, không cho vay.

Cùng với đó, các tổ chức, cá nhân đến trụ sở đòi nợ, siết nợ, khiến doanh nghiệp mất uy tín nghiêm trọng; toàn bộ cán bộ, công nhân viên và người lao động rơi vào tâm lý bất ổn, hết sức nao núng.

“Tổng công ty đang thiếu vốn, thiếu việc làm trầm trọng, dẫn đến không có sản lượng; doanh thu sụt giảm mạnh. Nếu hạch toán đúng, đủ, thì Vinawaco đã thực sự lâm vào tình trạng phá sản”, Tổng giám đốc Vinawaco thẳng thắn.