Một trong những khu vực có nhiều công trình xây dựng trái quy định trên đất rừng phòng hộ Sóc Sơn (Ảnh: Quang Phong)

Sai phạm kéo dài, nhiều lãnh đạo xã vướng vòng lao lý

Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội vừa mở phiên xét xử sơ thẩm đối với các bị cáo trong vụ án liên quan tới sai phạm trong quản lý đất rừng phòng hộ, xảy ra tại huyện Sóc Sơn (cũ).

Các bị cáo bị truy tố về tội “Vi phạm các quy định về quản lý đất đai”, gồm: Nguyễn Văn An (63 tuổi) và Dương Đức Vượng (60 tuổi), đều là cựu Phó chủ tịch UBND xã Minh Trí; Đỗ Văn Ba (41 tuổi), cựu cán bộ địa chính xã Minh Trí; Nguyễn Mạnh Hùng (69 tuổi), cựu Phó trưởng thôn Minh Tân (xã Minh Trí).

Vụ án bị phát hiện từ tháng 3/2019, khi Thanh tra TP. Hà Nội công bố kết luận thanh tra, xác định UBND xã Minh Trí biết rõ việc người dân mua bán, chuyển nhượng đất rừng phòng hộ không có giấy tờ hợp pháp, nhưng vẫn xác nhận, chứng thực hồ sơ.

Trong đó, nhiều diện tích đất nằm trong quy hoạch rừng phòng hộ Sóc Sơn, không được mua bán, chuyển nhượng cho người không sinh sống trong khu vực rừng phòng hộ.

Không những không ngăn chặn, lãnh đạo xã này còn hợp thức hóa hàng loạt hồ sơ khống, khiến đất rừng phòng hộ bị chuyển nhượng trái pháp luật. Toàn bộ hồ sơ sau đó được chuyển cho cơ quan công an.

Kết quả điều tra cho thấy, sai phạm diễn ra suốt 10 năm, từ 2008 đến 2018. Trong thời gian này, các bị cáo đã xác nhận, chứng thực tổng cộng 125 hồ sơ, bao gồm hợp đồng chuyển nhượng và đơn xin chuyển quyền sử dụng đất, với diện tích hơn 44,5 ha.

Đáng chú ý, có tới 69 hồ sơ liên quan trực tiếp đến đất rừng phòng hộ - loại đất bị cấm tuyệt đối việc chuyển nhượng, tặng cho; số còn lại là đất không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ), nhưng vẫn được ký duyệt giao dịch, vi phạm nghiêm trọng Luật Đất đai.

Theo cáo trạng, trong giai đoạn 2011 - 2016, ông Tạ Văn Viễn, thời điểm này là Chủ tịch UBND xã Minh Trí, đã ký chứng thực 11 hồ sơ. Các Phó chủ tịch là Nguyễn Văn An và Dương Đức Vượng lần lượt ký 75 và 39 hồ sơ.

Trước khi lãnh đạo xã ký, toàn bộ số hồ sơ này được Đỗ Văn Ba - cán bộ địa chính, kiểm tra, tham mưu và ký xác nhận. Ngoài ra, Trưởng thôn Minh Tân là Nguyễn Đình Cường và Phó trưởng thôn là Nguyễn Mạnh Hùng cũng ký chứng thực, xác nhận vào 69 đơn chuyển quyền sử dụng đất, hồ sơ kỹ thuật thửa đất, biên bản xác định ranh giới, mốc giới… dù biết rõ cả bên bán lẫn bên mua đều không đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.

Việc ký chứng thực của các cá nhân này đồng nghĩa với việc hợp pháp hóa những giao dịch vi phạm, tạo điều kiện cho hàng chục héc-ta đất rừng phòng hộ bị sang nhượng trái luật, ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng tới công tác quản lý đất đai và bảo vệ rừng.

Nhiều cán bộ thoát truy cứu vì hết thời hiệu

Tại phiên tòa, các bị cáo thừa nhận hành vi sai phạm, trong khi đó, một số người mua đất trình bày rằng, khi giao dịch họ không phải nộp bất kỳ khoản phí nào cho xã, đồng thời đề nghị cơ quan chức năng phân định rõ ranh giới giữa đất rừng phòng hộ và đất ở để bảo vệ quyền lợi cho những người mua ngay tình.

Viện Kiểm sát xác định, trong số các bị cáo, Nguyễn Văn An giữ vai trò chính, đã ký xác nhận 75 bộ hồ sơ chuyển nhượng đất rừng phòng hộ và đất không có giấy tờ hợp pháp, trong đó nhiều trường hợp bị pháp luật cấm giao dịch. Còn bị cáo Dương Đức Vượng giữ vai trò thứ hai, tham gia ký 39 hồ sơ vi phạm, dù biết rõ tình trạng pháp lý của đất.

Tổng cộng, hai bị cáo này đã trực tiếp xác nhận, chứng thực vào 114 bộ hồ sơ mua bán, chuyển nhượng, với tổng diện tích bị chuyển nhượng trái phép hơn 44,5 ha.

Đáng chú ý, ông Tạ Văn Viễn, cựu Chủ tịch UBND xã Minh Trí, được xác định đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn, cho phép chuyển nhượng quyền sử dụng 17.306,8 m2 đất trái quy định. Thêm vào đó, ông này cũng trực tiếp ký xác nhận, chứng thực đối với 11 hồ sơ xin chuyển quyền sử dụng đất, dẫn đến tình trạng mua bán, xây dựng trái phép trên đất rừng, có dấu hiệu của tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.

Tuy nhiên, do hành vi này xảy ra từ năm 2013 và đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, hoặc các thửa đất trên chưa được cấp sổ đỏ, không được đăng ký biến động, nên ông Viễn và một số cán bộ, lãnh đạo UBND huyện Sóc Sơn (cũ) không bị xử lý trách nhiệm hình sự.

Một người liên quan khác là cựu Trưởng thôn Minh Tân Nguyễn Đình Cường được đình chỉ điều tra do mắc bệnh hiểm nghèo, liệt nửa người, tỷ lệ tổn thương cơ thể 99%, thuộc trường hợp miễn trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Cũng trong quá trình điều tra, cơ quan chức năng phát hiện các hành vi vi phạm tương tự xảy ra tại xã Minh Phú. Theo đó, trong giai đoạn 2009 - 2014, lãnh đạo và cán bộ địa chính xã này xác nhận 21 hồ sơ trái quy định của pháp luật, liên quan 58.648 m2, trong đó hầu hết là đất lâm nghiệp.

Các cá nhân đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao gồm: Dương Ngọc Oanh (sinh năm 1959, Chủ tịch UBND xã Minh Phú giai đoạn 2009 - 2014); Đào Xuân Tân (sinh năm 1954, Phó chủ tịch giai đoạn 2011 - 2013); Dương Văn Thêm (sinh năm 1956, cán bộ địa chính).

Trong đó, Dương Ngọc Oanh ký chứng thực, xác nhận đối với 15 hồ sơ, với tổng diện tích gần 48.000 m2 đất chuyển nhượng; Đào Xuân Tân ký 6 hồ sơ, với tổng diện tích 10.666 m2; còn Dương Văn Thêm ký các văn bản xác nhận, tham mưu trình lãnh đạo xã ký 4 hồ sơ chuyển nhượng 4.540 m2.

Tuy nhiên, hành vi của các cá nhân này xảy ra từ năm 2013 - 2014 và được xác định đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, nên cơ quan điều tra không đề cập xử lý.

Kiến nghị thu hồi đất rừng bị sử dụng sai mục đích

Sau khi xem xét hồ sơ vụ án và lời khai của các bị cáo, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, Hội đồng Xét xử đã tuyên phạt Nguyễn Văn An mức án 4 năm 6 tháng tù và Dương Đức Vượng 4 năm tù về tội “Vi phạm các quy định về quản lý đất đai”, quy định tại khoản 3, Điều 229, Bộ luật Hình sự.

Cùng tội danh trên, bị cáo Đỗ Văn Ba bị tuyên phạt 36 tháng tù; Nguyễn Mạnh Hùng 26 tháng tù, cùng cho hưởng án treo.

Theo Hội đồng Xét xử, hành vi vi phạm của nhóm lãnh đạo, cán bộ xã Minh Trí là nguy hiểm cho xã hội, ảnh hưởng xấu đến công tác quản lý đất đai của chính quyền địa phương và TP. Hà Nội. Do đó, cần phải có hình phạt tương xứng đối với các bị cáo để đủ tác dụng giáo dục riêng và phòng ngừa chung.

Hội đồng Xét xử cũng kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét thu hồi theo quy định pháp luật đối với các diện tích đất quy hoạch rừng phòng hộ đã bị sử dụng không đúng mục đích, chuyển nhượng trái pháp luật. Đồng thời, xử lý vi phạm đối với các công trình xây dựng trái phép, khôi phục tình trạng ban đầu đối với diện tích đất quy hoạch rừng phòng hộ bị sử dụng sai mục đích.

Thêm vào đó, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý trách nhiệm theo quy định đối với các cán bộ, công chức và những người khác có hành vi vi phạm quy định về đất đai, bảo vệ rừng, xây dựng tại khu vực quy hoạch rừng phòng hộ Sóc Sơn.

Đáng chú ý, từ sau kết luận thanh tra của Thanh tra TP. Hà Nội hồi tháng 3/2019, đến đầu năm 2024, trên địa bàn huyện Sóc Sơn (cũ) tiếp tục phát sinh 139 trường hợp vi phạm đất đai có công trình xây dựng.

Sau đó, UBND huyện Sóc Sơn (cũ) đã chỉ đạo UBND xã Minh Trí và Minh Phú xử lý được 94 trường hợp, trong đó có nhiều vi phạm xảy ra tại khu hồ Đồng Đò (xã Minh Trí).

Qua đó, 11 cá nhân đã bị xử lý kỷ luật, gồm: cách chức Chủ tịch UBND xã Minh Phú; cảnh cáo Chủ tịch UBND xã Minh Trí; khiển trách 9 người (2 phó chủ tịch UBND xã, 4 công chức Đội Quản lý trật tự xây dựng đô thị, 3 công chức địa chính xã); chuyển công tác Bí thư Đảng ủy xã Minh Trí; đình chỉ công tác Phó chủ tịch UBND xã Minh Trí để tập trung xử lý vi phạm đất đai, trật tự xây dựng.