Dư luận không quá bất ngờ hay bức bách với những con số nêu trên do Bộ Xây dựng công bố, trong khi người sốt ruột có lẽ là Thủ tướng.

Tại Hội nghị Toàn quốc về nhà ở xã hội do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì mới đây, người đứng đầu Chính phủ đặt vấn đề rằng, nhà ở xã hội đã được bàn nhiều, nhưng quá trình triển khai chưa hiệu quả có phải do “chính quyền chưa dám giao việc?”.

Nhìn lại số lượng các dự án nhà ở xã hội đang triển khai, có thể thấy, trong số 645 dự án nhà ở xã hội được triển khai với quy mô 581.218 căn, thì có đến 70,2% đang dừng ở giai đoạn chấp thuận chủ trương đầu tư.

Chưa thể mừng với con số trên, vì triển khai dự án nhà ở xã hội là hành trình dài và gian nan với không ít doanh nghiệp.

Tại TP.HCM, không ít dự án nhà ở xã hội từng được động thổ rầm rộ, nhưng sau đó âm thầm quây tôn kín mít. Trong số này có thể kể tới Dự án Lê Thành Tân Kiên, Dự án Xây dựng nhà lưu trú công nhân trong Khu chế xuất Linh Trung II. Một trong những nguyên nhân chính là vì quy trình cấp phép, phê duyệt quy hoạch, chuyển đổi mục đích sử dụng… khâu nào cũng tốn nhiều thời gian.

Hệ quả là, doanh nghiệp thì sốt ruột, người dân thì không mua được nhà, còn dư luận thì liên tục nói đến thị trường bất động sản bị méo mó, khi những căn hộ giá vài chục triệu đồng/m2 bị “tuyệt chủng”. Không loại trừ khả năng, đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiều bạn trẻ ngại kết hôn, tỷ lệ sinh giảm, bởi “an cư thì mới lạc nghiệp” và khi con cái đã lớn sẽ không thể mãi ở cùng ba mẹ trong những căn phòng đi thuê diện tích chỉ 5 - 10 m2.

Đầu tư cho nhà ở xã hội là đầu tư cho phát triển xã hội. Mỗi dự án nhà ở xã hội hoàn thành không chỉ giải quyết nhu cầu an cư, mà còn tạo dòng tiền hàng ngàn tỷ đồng luân chuyển trong nền kinh tế, từ đầu tư xây dựng, vật liệu, nhân công… đến dịch vụ đi kèm.

Đã có hàng trăm ngàn căn nhà ở xã hội được doanh nghiệp đăng ký triển khai. Nhưng việc giải quyết bài toán nhà ở xã hội không chỉ phụ thuộc vào doanh nghiệp, mà còn đòi hỏi sự thay đổi chính sách, quy trình, thủ tục...

Trước đây, thước đo phát triển nhà ở xã hội là chỉ tiêu được Thủ tướng Chính phủ giao cho các địa phương thực hiện từng năm, theo đó, doanh nghiệp đăng ký làm, chính quyền cam kết hỗ trợ. Song kết quả chưa được như mong muốn.

Nay, Thủ tướng Chính phủ đưa ra thông điệp mạnh mẽ khi áp dụng chỉ tiêu tương tự Chỉ số Đo lường hiệu quả (KPI). Như vậy, chính quyền địa phương sẽ phải “kề vai” cùng doanh nghiệp, giải quyết nhanh thủ tục. Đáng chú ý là mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính trong năm 2025 cũng sẽ được áp dụng để - như Thủ tướng đã lưu ý - “quan trọng là dự án phải làm nhanh, kịp thời”. Có nghĩa, thay vì mất 3 năm làm thủ tục, thì nay rút xuống 1 - 2 tháng.

Điều này rất thiết thực, bởi nếu dự án kéo dài thì chi phí tuân thủ sẽ tăng, gây lãng phí thời gian, công sức, tiền bạc. Hơn thế, người có nhu cầu sẽ phải chờ 5 năm, thậm chí 10 năm mới có nhà ở xã hội và hiệu quả mang lại rất thấp.

Mới đây, Bộ Xây dựng giao các đơn vị chuyên môn nghiên cứu, rà soát quy định và đề xuất giải pháp thực hiện định hướng hình thành Quỹ Nhà ở quốc gia. Đây là công việc cần triển khai sớm, nếu làm tốt có thể giúp xoay chuyển cục diện thị trường nhà ở. Luật Nhà ở đã quy định cơ cấu hình thành các nguồn lực tài chính để phát triển nhà ở, nhưng mới chỉ đặt vấn đề thí điểm thành lập Quỹ Phát triển nhà ở xã hội. Dù là thí điểm, nhưng quỹ này đòi hỏi phải có cơ chế ưu đãi về tín dụng từ ngân sách nhà nước thông qua tái cấp vốn hoặc cấp bù lãi suất. Do vậy, cần có những chính sách hỗ trợ mạnh hơn về tín dụng, giảm lãi suất vay hoặc kéo dài thời hạn vay để giúp Quỹ Nhà ở quốc gia có thể trở thành “bà đỡ” cho các dự án nhà ở xã hội.

Nhà ở xã hội giờ đây không thể mãi là câu chuyện “trên giấy” hay chỉ là những khẩu hiệu chung chung, mà cần sự cải cách mạnh mẽ về tư duy quản lý, chính sách ưu đãi và quy trình thủ tục hành chính. Chỉ khi có sự chuyển động thực sự của cả hệ thống chính trị, “rõ người, rõ việc, rõ tiến độ, rõ trách nhiệm” - như Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo - thì những khu nhà ở xã hội khang trang mới sớm xuất hiện, từ đó đáp ứng và đảm bảo quyền có chỗ ở cho mọi người dân sinh sống trong một xã hội phát triển bền vững.