Đại diện Bộ Công thương giải trình một số ý kiến của đại biểu về dự án Luật Thương mại điện tử. Ảnh: Linh Đan

Bộ Công thương vừa có báo cáo giải trình các ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội. Theo đó, Bộ Công thương cho rằng, việc ban hành Luật Thương mại điện tử là rất cần thiết và không thể chỉ bổ sung chương riêng trong Luật Thương mại để quy định về thương mại điện tử.

Lý do, thương mại điện tử là lĩnh vực đặc thù, phát nhanh chóng, các nội dung điều chỉnh rất rộng và đa dạng, đòi hỏi khung pháp lý riêng biệt. Một chương trong Luật Thương mại không thể bao hết các vấn đề liên quan đến thương mại điện tử.

Mặt khác, việc bổ sung chương riêng vào Luật Thương mại để quy định về thương mại điện tử có thể gây chồng chéo vì sẽ làm mờ ranh giới giữa thương truyền thống và thương mại điện tử, dẫn đến khó khăn trong áp dụng và thực thi.

Việc ban hành Luật riêng về thương mại điện tử là phù hợp với xu thế và kinh nghiệm quốc tế, tránh khả năng tụt hậu trong lĩnh vực này. Nhiều quốc gia tiên tiến đã ban hành Luật Thương mại điện tử riêng biệt (như Luật Thương mại điện tử của Trung Quốc 2019, Luật E-Commerce của Ấn Độ 2020, hoặc Luật khung về thương mại điện tử của Liên Hợp quốc – UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce).

Trong khi đó, hệ thống pháp luật thương mại điện tử hiện hành hạn chế trong việc xử lý các tồn tại nảy sinh trong quá trình phát triển thương mại điện tử như hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng, thất thu thuế, khoảng trống pháp lý trong điều chỉnh các mô hình thương mại điện tử mới nhất xuất hiện như thương mại điện tử xuyên biên giới, livetream bán hàng, thương mại điện tử trên mạng xã hội…

Bộ Công thương đã rà soát nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan thương mại điện tử để xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử đảm bảo sự thống nhất, hài hòa, không chồng chéo, trùng lắp với hệ thống pháp luật hiện hành. Theo đó, dự thảo Luật Thương mại điện tử chỉ điều chỉnh những vấn đề mới, đặc thù, chưa có văn bản pháp luật nào điều chỉnh.

Theo ý kiến thẩm tra của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, về định hướng hoàn thiện nội dung dự án Luật Thương mại điện tử, cơ quan này đề nghị cơ quan soạn thảo (Bộ Công thương) bám sát một số nguyên tắc.

Trong đó, Luật cần tránh tạo thêm quá nhiều tầng lớp trách nhiệm cho các chủ thể tham gia, không tạo cơ chế “xin - cho”, không làm phát sinh thủ tục hành chính không cần thiết và gánh nặng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, không can thiệp hành chính không cần thiết vào hoạt động sản xuất kinh doanh chủ động của doanh nghiệp, không tạo “điểm nghẽn”, vướng mắc, khó khăn mới, cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh bình thường của doanh nghiệp và người dân.

Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội nhấn mạnh, các quy định của Luật cần hướng đến tạo lập hành lang pháp lý thực sự thúc đẩy cho các hoạt động thương mại điện tử phát triển, bảo đảm khả thi, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các chủ thể tham gia vào thương mại điện tử (bao gồm cả người mua) phù hợp với tính chất đặc thù của thương mại điện tử và xu thế phát triển chung của thế giới; có lộ trình phù hợp áp dụng đối với các nghĩa vụ, trách nhiệm mới và có cơ chế, chính sách hỗ trợ, chuyển đổi phù hợp, nhất là đối với các cá nhân kinh doanh, hộ kinh doanh nhỏ lẻ, doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tại báo cáo tiếp thu, giải trình các ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Kinh tế của Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, dự thảo Luật Thương mại điện tử đã được xây dựng, bám sát các nguyên tắc trên.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử tập trung chủ yếu vào việc tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh, khơi thông mọi nguồn lực, kiến tạo không gian mở cho các chủ thể linh hoạt, sáng tạo, tự do phát triển, vận hành theo cơ chế kinh doanh thị trường, bảo đảm hiệu quả; công cụ quản lý bảo đảm hợp lý, khả thi.

Theo đó, đối với nền tảng thương mại điện tử không có chức năng đặt hàng trực tuyến, giao dịch được thực hiện bên ngoài nền tảng - có nghĩa việc áp dụng phương thức điện tử ở mức độ đơn giản nhất, chủ quản nền tảng chỉ cần thông báo hoạt động với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền để theo dõi mà không cần xác nhận hay chứng nhận của các cơ quan đó.

Đối với nền tảng thương mại điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến có các hợp đồng được giao kết trên nền tảng - mức độ ứng dụng công nghệ cao hơn, trực tiếp phát sinh quyền, nghĩa vụ của các bên, trong đó người mua (bao gồm người tiêu dùng cuối cùng và người sử dụng dịch vụ) là bên thế yếu về mọi mặt trong giao dịch (về thông tin, về hiểu biết công nghệ), chủ quản nền tảng thực hiện thủ tục đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Tuy nhiên, thủ tục cũng được thực hiện hoàn toàn trực tuyến theo đúng tinh thần cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính điều kiện kinh doanh. Đồng thời, Luật Thương mại điện tử cũng có lộ trình phù hợp áp dụng đối với các nghĩa vụ, trách nhiệm mới và có cơ chế, chính sách hỗ trợ, chuyển đổi phù hợp, nhất là đối với cá nhân kinh doanh, hộ kinh doanh nhỏ lẻ, doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa…