Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế, từ năm 2021 đến nay, thị trường thực phẩm có hơn 84.000 thực phẩm thông thường; 54.549 sản phẩm thực phẩm chức năng (29.779 thực phẩm bảo vệ sức khỏe, 350 thực phẩm dinh dưỡng y học, 1287 thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt; 23.133 thực phẩm bổ sung), trong đó đến 80,4% là sản phẩm sản xuất trong nước của 201 cơ sở sản xuất.

Trong bối cảnh thị trường thực phẩm phát triển mạnh về số lượng, chủng loại mặt hàng và phát sinh hình thức kinh doanh mới trên ứng dụng thương mại điện tử và nền tảng thương mại, cần tăng cường hậu kiểm, kiểm soát toàn diện hơn chất lượng thực phẩm.

Nói về việc quản lý thị trường thực phẩm chức năng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác quản lý thực phẩm chức năng hiện nay là khá đầy đủ, bao gồm các quy định từ khâu sản xuất, đăng ký bản công bố và tự công bố, ghi nhãn, quảng cáo cho đến khâu kinh doanh.

Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác quản lý thực phẩm chức năng hiện nay là khá đầy đủ.

Các văn bản pháp lý quan trọng trong lĩnh vực này bao gồm Luật An toàn thực phẩm năm 2010, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ, Thông tư 43/2014/TT-BYT của Bộ Y tế, cùng các văn bản quy phạm pháp luật khác.

Thực phẩm chức năng được phân loại thành 4 nhóm chính: Thực phẩm bổ sung, Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, Thực phẩm dinh dưỡng y học và Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt. Mỗi nhóm sản phẩm này đều phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt trước khi đưa ra thị trường.

Cụ thể, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt phải đăng ký bản công bố với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong khi thực phẩm bổ sung chỉ cần tự công bố và nộp bản công bố cho cơ quan quản lý nhà nước.

Ngoài ra, Bộ Y tế cũng đưa ra những quy định nghiêm ngặt về sản xuất, chất lượng và quảng cáo thực phẩm chức năng.

Về điều kiện sản xuất, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, dù là sản phẩm trong nước hay nhập khẩu, đều phải được sản xuất tại các cơ sở đạt chứng nhận Thực hành sản xuất tốt (GMP) hoặc tương đương. Các sản phẩm còn lại phải được sản xuất tại cơ sở đạt chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm.

Về kiểm soát chất lượng, tất cả thực phẩm chức năng lưu thông trên thị trường phải đáp ứng quy chuẩn do Bộ Y tế ban hành hoặc tiêu chuẩn của nhà sản xuất đã công bố với cơ quan có thẩm quyền. Đối với thực phẩm bổ sung nhập khẩu, sản phẩm phải được kiểm tra nhà nước bởi các cơ quan kiểm tra nhà nước được Bộ Y tế chỉ định.

Về quảng cáo, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt phải đăng ký và xác nhận nội dung quảng cáo với cơ quan có thẩm quyền trước khi thực hiện quảng cáo.

Mặc dù thực phẩm bổ sung được phép tự quảng cáo, nhưng nội dung quảng cáo phải hoàn toàn phù hợp với bản chất và tính năng của sản phẩm đã được tự công bố.

Trong bối cảnh đó, từ năm 2022, Bộ Y tế và các cơ quan chức năng đã triển khai các biện pháp mạnh mẽ để kiểm soát thị trường thực phẩm chức năng.

Bộ Y tế đã xử phạt tổng cộng 87 cơ sở với số tiền lên đến 16,858 tỷ đồng, trong khi các cơ quan chức năng tại địa phương đã xử phạt 20.881 cơ sở với tổng số tiền lên đến 123,840 tỷ đồng. Các biện pháp này phản ánh sự quyết liệt trong công tác quản lý và giám sát, đồng thời là lời cảnh báo mạnh mẽ đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng không tuân thủ quy định.

Để tăng cường kiểm soát các sản phẩm thực phẩm chức năng trên thị trường, Bộ Y tế đã thành lập Trung tâm đánh giá nguy cơ về an toàn thực phẩm thuộc Viện Kiểm nghiệm An toàn thực phẩm Quốc gia.

Hằng năm, Bộ Y tế sẽ ban hành các văn bản chỉ đạo các địa phương và các viện chuyên ngành thuộc Bộ Y tế tăng cường việc lấy mẫu giám sát và cảnh báo cộng đồng về các sản phẩm không đảm bảo an toàn thực phẩm.

Đồng thời, các địa phương cũng được yêu cầu tăng cường thanh tra, kiểm tra và hậu kiểm các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng trên địa bàn. Hành vi vi phạm quy định về bảo đảm an toàn thực phẩm sẽ bị xử lý nghiêm và thông tin vi phạm sẽ được công khai trên website của Bộ Y tế.

Bộ Y tế cũng phối hợp với Bộ Công an và Cơ quan quản lý thị trường của Bộ Công thương để kiểm soát các sản phẩm thực phẩm chức năng lưu thông trên thị trường, đặc biệt qua các sàn giao dịch thương mại điện tử, ứng dụng bán hàng trực tuyến, website thương mại điện tử và các gian hàng kinh doanh trên các ứng dụng.

Bộ Y tế cũng đã và đang tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định về an toàn thực phẩm và kiến thức về sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng cho doanh nghiệp. Các vi phạm liên quan đến sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng cũng sẽ được xử lý nghiêm và thông tin về các vi phạm được công khai rộng rãi.

Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành và địa phương để hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý về an toàn thực phẩm, bao gồm sửa đổi Luật An toàn thực phẩm và Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp và hậu kiểm.

Đồng thời, Bộ Y tế sẽ chú trọng vào việc kiểm soát tính năng, công dụng của thực phẩm chức năng, tránh tình trạng quảng cáo quá mức công dụng sản phẩm và đảm bảo chất lượng của các sản phẩm này khi đưa ra thị trường.

Được biết, để nâng cao hiệu quả quản lý thị trường thực phẩm chức năng Bộ Y tế đang đề xuất sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP, trong đó đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu kiểm soát chặt chẽ hơn đối với tổ chức, cá nhân đứng tên trong hồ sơ công bố sản phẩm.

Chỉ những cơ sở sản xuất hoặc chủ sở hữu sản phẩm mới được phép đứng tên trong hồ sơ công bố sản phẩm. Nếu không phải là các chủ thể này, tổ chức hoặc cá nhân đưa sản phẩm ra thị trường cần có giấy ủy quyền rõ ràng. Điều này nhằm tránh tình trạng thiếu minh bạch, làm giả hồ sơ công bố, và xác định rõ trách nhiệm của cơ sở sản xuất.

Lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết, qua công tác hậu kiểm, đã phát hiện không ít tổ chức, cá nhân đứng ra công bố sản phẩm thực phẩm chức năng mà không có mối liên hệ thực sự với cơ sở sản xuất, gây khó khăn trong việc truy cứu trách nhiệm khi có vấn đề xảy ra.

Bên cạnh việc kiểm soát tổ chức và cá nhân, Bộ Y tế cũng đề xuất bổ sung quy định về việc thuyết minh thành phần trong các sản phẩm thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Điều này nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn về tính năng, công dụng của sản phẩm, đồng thời giảm thiểu tình trạng doanh nghiệp sản xuất thực phẩm chức năng pha trộn quá nhiều chất hóa học hoặc dược liệu không cần thiết vào sản phẩm mà không giải thích được lý do.

Việc phối trộn các chất không tương thích có thể dẫn đến những phản ứng hóa học nguy hiểm, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người tiêu dùng.

Dự thảo Nghị định cũng đề xuất quy định doanh nghiệp phải công bố lại sản phẩm nếu có sự thay đổi về tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm, tên sản phẩm, thành phần, công dụng, hoặc bất kỳ yếu tố nào có ảnh hưởng đến chất lượng, an toàn của sản phẩm. Điều này giúp đảm bảo rằng khi có thay đổi, sản phẩm vẫn đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn và công dụng như đã công bố.

Cùng với đó, Bộ Y tế cũng đưa ra quy định yêu cầu thu hồi Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố đối với các sản phẩm thực phẩm không sản xuất hoặc kinh doanh trong vòng 3 năm sau khi công bố. Đây là một biện pháp cần thiết để ngừng lưu hành những sản phẩm không còn được sản xuất hoặc không còn đáp ứng được yêu cầu chất lượng.

Tăng cường công tác hậu kiểm không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng mà còn là biện pháp bảo đảm sự phát triển bền vững của thị trường thực phẩm chức năng.

Bộ Y tế nhấn mạnh rằng, các quy định mới không làm gia tăng thủ tục hành chính hay chi phí tuân thủ đối với doanh nghiệp, mà chỉ đơn giản là cải thiện quy trình quản lý, giúp tăng cường trách nhiệm của các tổ chức sản xuất và kinh doanh thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Các đề xuất này được kỳ vọng sẽ góp phần tạo ra một thị trường thực phẩm chức năng minh bạch hơn, an toàn hơn, giúp người tiêu dùng có thể hoàn toàn tin tưởng vào những sản phẩm bảo vệ sức khỏe mà họ sử dụng hàng ngày.