Một đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông thuộc Dự án thành phần Quảng Ngãi - Hoài Nhơn sắp được đưa vào khai thác

Chốt đầu tư PPP

Phương án đầu tư mở rộng tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông vừa có thêm chỉ dẫn quan trọng, nếu chiểu theo những chỉ đạo mới nhất của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà. Theo đó, tại Thông báo số 391/TB-VPCP ngày 31/7/2025, Phó thủ tướng đánh giá, phương án đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông của Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng về cơ bản là thống nhất (chia làm 2 dự án đầu tư theo phương thức PPP), nhưng còn khác nhau về phương án phân kỳ đầu tư.

Đồng thời, việc thực hiện quy định của pháp luật trong trường hợp đầu tư mở rộng theo phương thức PPP với các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam được triển khai bằng vốn đầu tư công còn ý kiến khác nhau.

Phó thủ tướng đồng ý phương án đề xuất của Bộ Xây dựng về việc triển khai mở rộng toàn bộ tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Trong đó, Bộ Xây dựng làm việc với nhà đầu tư 3 dự án thành phần đã triển khai theo phương thức PPP để nghiên cứu phương án đầu tư mở rộng. Đối với 15 dự án thành phần đầu tư công, Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư theo phương thức PPP.

“Giao Bộ Xây dựng chuẩn bị báo cáo Thủ tướng trước ngày 4/8/2025 về phương án đầu tư mở rộng, trong đó làm rõ về cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, cơ sở kinh tế, cơ sở thực tiễn, quy hoạch, quy chuẩn, tiêu chuẩn; đề xuất 1 phương án đầu tư tối ưu, các cơ chế, chính sách đặc thù (nếu có) để có thể triển khai trong thời gian sớm nhất”, Phó thủ tướng lưu ý.

Trường hợp thực hiện phân kỳ đầu tư, Bộ Xây dựng cần có lập luận và nêu rõ lý do, kèm theo phương án đề xuất cần có kế hoạch triển khai cụ thể, khả thi để đảm bảo hoàn thành toàn bộ việc đầu tư mở rộng trong giai đoạn 2026 - 2030.

Đầu tháng 7/2025, tại Công văn số 6314/BXD-KHT, Bộ Xây dựng kiến nghị Phó thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư theo hình thức PPP trong năm 2025.

Sau khi hoàn thành toàn bộ các dự án thành phần trên cao tốc Bắc - Nam phía Đông, sẽ triển khai tổ chức thu phí các đoạn tuyến đầu tư công theo Nghị quyết của Quốc hội, quy định của Luật Đường bộ (dự kiến từ tháng 1/2026). Đồng thời, trong quá trình thu phí, Bộ Xây dựng sẽ lựa chọn các nhà đầu tư PPP theo quy định, trong đó ưu tiên đầu tư theo phương án O&M kết hợp BOT trên toàn tuyến để đồng bộ, phát huy hiệu quả toàn tuyến.

Trước đó, Bộ Xây dựng báo cáo lãnh đạo Chính phủ phương án mở rộng 18 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông thuộc Dự án Đầu tư xây dựng một số đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 và Dự án Đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025.

Cụ thể, với 15 dự án thành phần đầu tư công, Bộ Xây dựng đề nghị cho phép triển khai thu phí các đoạn tuyến theo Nghị quyết của Quốc hội, Luật Đường bộ; quá trình thu phí, căn cứ vào tình hình thực tế, sẽ triển khai đầu tư mở rộng các đoạn tuyến theo hình thức PPP.

Đối với 3 dự án thành phần đang khai thác, Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục làm việc với nhà đầu tư đang khai thác để nghiên cứu phương án đầu tư mở rộng (điều chỉnh thời hạn hợp đồng đã ký, bố trí ngân sách nhà nước hỗ trợ nếu cần thiết).

Nguyên tắc lựa chọn

Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, ngày 29/7, Bộ Tài chính có Công văn số 11543/BTC-PTHT gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà về việc nghiên cứu đầu tư mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP. Điểm nhấn quan trọng nhất tại công văn này là Bộ Tài chính xác định 6 nguyên tắc, tiêu chí để lựa chọn phương án đầu tư mở rộng các tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Đó là, chấp hành Nghị quyết của Quốc hội về việc xây dựng phương án, tổ chức thực hiện thu hồi vốn đầu tư Dự án để hoàn trả vốn ngân sách trung ương; tuân thủ đúng lộ trình và quy mô mở rộng các đoạn tuyến cao tốc theo đúng quy hoạch toàn tuyến đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; hình thức đầu tư PPP hoặc nhượng quyền kết hợp với nâng cấp, mở rộng, không thực hiện đầu tư công; phân kỳ để đầu tư mở rộng từng đoạn tuyến khi đảm bảo các yếu tố về lưu lượng khai thác, hiện trạng đầu tư và tính khả thi của phương án tài chính; tiến độ đầu tư mở rộng phù hợp với tiến độ hoàn thành, thời gian bảo hành công trình đang được đầu tư, tránh lãng phí và dư luận xã hội; đánh giá sự quan tâm của các nhà đầu tư dựa trên phương án tài chính, năng lực nhà đầu tư của từng đoạn tuyến cụ thể.

Tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông (CT.01) có điểm đầu tại cửa khẩu Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn; điểm cuối tại TP. Cà Mau; tổng chiều dài 2.063 km (chiếm 22% tổng chiều dài mạng lưới đường bộ cao tốc); được quy hoạch theo quy mô 6-12 làn xe. Đến nay, toàn tuyến đã đưa vào khai thác 1.443 km, đang thi công 597 km (đến hết năm 2025, dự kiến hoàn thành 554 km, còn lại 43 km); quy mô chủ yếu là 4 làn xe hạn chế; một số đoạn đang được nghiên cứu, triển khai theo quy mô hoàn chỉnh.

Theo ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình đường bộ (VARSI), việc Bộ Tài chính đề ra các tiêu chí, nguyên tắc lựa chọn phương án đầu tư mở rộng tuyến cao tốc Bắc - Nam là cần thiết, tránh đầu tư dàn trải, không đảm bảo hiệu quả đầu tư, kể cả việc triển khai được thực hiện bằng nguồn vốn của nhà đầu tư tư nhân theo phương thức PPP, loại hợp đồng BOT.

Trên cơ sở 6 tiêu chí, nguyên tắc nêu trên, Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án đầu tư mở rộng 18 đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Với phương án 1, Bộ Tài chính đề xuất chỉ đầu tư những đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông có nhu cầu cao, có thể đầu tư được ngay theo hình thức PPP và được chia thành 2 dự án.

Cụ thể, Dự án 1 gồm 3 đoạn (Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu) có thời gian thu phí khoảng 12 năm, đầu tư ngay trong giai đoạn 2026 - 2028; Dự án 2 gồm 2 đoạn (Phan Thiết - Dầu Giây, Vĩnh Hảo - Phan Thiết) có thời gian thu phí khoảng 15 năm; đầu tư ngay trong giai đoạn 2026 - 2028.

Với 13 đoạn còn lại, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ giao Bộ Xây dựng đàm phán với nhà đầu tư 3 đoạn đầu tư PPP để đầu tư mở rộng (tăng thời gian thu phí), trong đó ưu tiên đoạn Diễn Châu - Bãi Vọt có nhu cầu cao, cần sớm đầu tư mở rộng; 10 đoạn còn lại, tổ chức thu phí hoàn vốn ngân sách nhà nước theo yêu cầu của Quốc hội, việc đầu tư mở rộng sẽ xem xét sau, trên cơ sở nhu cầu thực tế.

Theo Bộ Tài chính, ưu điểm của phương án 1 là có thể triển khai được ngay 5 đoạn có lưu lượng tốt, nhiều nhà đầu tư quan tâm; đồng thời, thực hiện việc thu phí hoàn vốn ngân sách nhà nước đối với 10 đoạn đầu tư công theo yêu cầu của Quốc hội. Tuy nhiên, phương án 1 có nhược điểm là, sau khi hoàn thành đầu tư PPP 5 đoạn cao tốc có lưu lượng xe tốt, việc huy động vốn để đầu tư 10 đoạn còn lại sẽ khó khăn.

Với phương án 2, Bộ Tài chính cũng đề xuất chia 18 đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông làm 2 dự án (có phân kỳ đầu tư) theo hướng tập trung ở 2 đầu phía Bắc và phía Nam, từ đó mở rộng tối đa các đoạn tuyến kết nối đến miền Trung.

Cụ thể, Dự án 1 sẽ gồm 8 đoạn (Mai Sơn - Quốc lộ 45 Quốc lộ 45 - Nghi Sơn Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh), thực hiện phân kỳ đầu tư trước 4 đoạn có lưu lượng tốt để đầu tư trong giai đoạn 2026 - 2028 là Mai Sơn - Quốc lộ 45 Quốc lộ 45 - Nghi Sơn Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt. Đây là các đoạn đã hoàn thành từ năm 2023, có lưu lượng tốt, có thể kêu gọi được nhà đầu tư ngay.

Đối với 4 đoạn đầu tư sau (Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh), trong thời gian chờ bảo hành, sẽ tiến hành thu phí hoàn vốn ngân sách nhà nước theo yêu cầu của Quốc hội. Sau khi đầu tư hoàn thành 4 đoạn thuộc giai đoạn I, sẽ đầu tư tiếp 4 đoạn thuộc giai đoạn II. Khi đó, nhà đầu tư đã tổ chức thu phí, nên có thể có nguồn vốn để tiếp tục đầu tư các đoạn cao tốc nói trên.

Dự án 2 gồm 6 đoạn cao tốc Bắc - Nam phía Đông ở Nam Trung bộ và Đông Nam bộ là Chí Thạnh - Vân Phong, Vân Phong - Nha Trang, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây.

Tương tự Dự án 1, Bộ Tài chính cũng đề xuất phân kỳ đầu tư trước 4 đoạn có lưu lượng tốt để đầu tư ngay trong giai đoạn 2026 - 2028 gồm Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây.

Đối với 2 đoạn đầu tư sau là Chí Thạnh - Vân Phong, Vân Phong - Nha Trang, trong khi chờ bảo hành, sẽ tiến hành thu phí hoàn vốn ngân sách nhà nước theo yêu cầu của Quốc hội. Sau khi đầu tư hoàn thành 4 đoạn thuộc giai đoạn I, sẽ đầu tư tiếp 2 đoạn thuộc giai đoạn II.

Với 4 đoạn còn lại (Vạn Ninh - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Hoài Nhơn - Quy Nhơn, Quy Nhơn - Chí Thanh), Bộ Tài chính đánh giá là có lưu lượng thấp, khó thu hút được nhà đầu tư PPP, nên sẽ tổ chức thu phí hoàn vốn ngân sách nhà nước ngay theo yêu cầu của Quốc hội.

Việc đầu tư mở rộng các đoạn tuyến này vẫn theo đúng lộ trình quy hoạch được duyệt, nhưng sẽ xem xét cụ thể sau khi hết thời gian bảo hành công trình trên cơ sở nhu cầu thực tế. Trường hợp không thu hút nhà đầu tư, có thể đề xuất xem xét việc tham gia một phần vốn nhà nước để tăng tính hấp dẫn thu hút nhà đầu tư tư nhân.

Bộ Tài chính cho rằng, ưu điểm của phương án 2 là có thể tận dụng lợi thế của các đoạn có lưu lượng tốt để thu hút đầu tư thêm cho các đoạn lân cận mức độ hấp dẫn thấp, có lưu lượng tương đối tốt; đồng thời tạo động lực để đàm phán, mở rộng ngay 3 đoạn đang đầu tư PPP.

“Ở chiều ngược lại, việc chia làm 2 dự án sẽ có quy mô lớn dẫn đến khó tìm được nhà đầu tư tiềm lực đảm bảo các điều kiện về tài chính. Trong trường hợp này, có thể nghiên cứu tách 3 dự án PPP thành các dự án độc lập để đàm phán mở rộng theo thực tế khai thác”, đại diện Bộ Tài chính cho biết.