Ràng buộc trách nhiệm của chủ đầu tư để ngăn chất lượng công trình yếu kém

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) sáng 24/11.

Sáng nay (24/11), Phiên họp thứ 51, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi). 

Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) của Chính phủ cho biết, dự thảo Luật đã nghiên cứu, tiếp thu và giải trình đầy đủ các ý kiến của các đại biểu, ý kiến của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường. 

Cụ thể, về quản lý chất lượng công trình xây đựng, có ý cho rằng, cần bổ sung các quy định đủ mạnh đối với các công trình kém chất lượng, rõ về vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan, ví dụ chủ đầu tư, đơn vị thi công, tổ chức giám sát sau sự việc cầu Sông Lô.

Đối với vấn đề này, báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý của Chính phủ cho biết, việc hậu kiểm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền được thực hiện thông qua các hoạt động như kiểm tra trật tự xây dựng, kiểm tra công tác nghiệm thu công trình xây dựng.

Theo đó, dự thảo Luật đã quy định các công trình xây dựng thuộc dự án quan trọng quốc gia; công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp; công trình ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng phải được kiểm tra công tác nghiệm thu đến khi hoàn thành đưa công trình vào khai thác. Dự thảo Luật cũng đã quy định công trình xây dựng phải được bảo trì, đánh giá an toàn định kỳ trong quá trình sử dụng.

Tại dự thảo Luật đã quy định cụ thể về quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể tham gia xây dựng công trình cũng như quyền, trách nhiệm của các bên có liên quan khi phát hiện nguy cơ mất an toàn, nguy cơ xảy ra sự cố công trình ảnh hưởng đến an toàn tính mạng, công trình lân cận và cộng đồng.

Về năng lực của chủ đầu tư, qua khảo sát sự cố cầu Sông Lô, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị nghiên cứu, bổ sung các quy định mang tính nguyên tắc về tiêu chí đối với năng lực của chủ đầu tư theo hướng, năng lực của chủ đầu tư phải phù hợp và tương xứng với quy mô, cấp độ và tính chất kỹ thuật phức tạp của dự án. Tiếp thu ý kiến trên, cơ quan soạn thảo đã chỉnh lý dự thảo luật theo bổ sung điều kiện được giao chủ đầu tư đối với dự án đầu tư công thực hiện theo quy định của Chính phủ. 

Về giấy phép xây dựng, quản lý trật tự xây dựng còn có nhiều ý kiến khác nhau. Một số ý kiến cho rằng, nên quy định mở rộng đối tượng miễn giấy phép xây dựng, song cũng có ý kiến không nên mở rộng miễn giấy phép xây dựng. Một số ý kiến đề nghị rà soát tính hợp lý của quy định miễn giấy phép công trình xây dựng nằm trên địa bàn từ 2 tỉnh trở lên…

Về vấn đề này, báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý của Chính phủ cho biết, với việc thực hiện nguyên tắc "từ khi chuẩn bị đến khi khởi công xây dựng, mọi công trình, dự án chỉ phải thực hiện 1 thủ tục hành chính", chỉ các công trình quy mô nhỏ (không phải thẩm định) mới phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép xây dựng. Dự thảo Luật đã bổ sung nội dung quản lý trật tự xây dựng nhằm bảo đảm yêu cầu quản lý khi chuyển một phần từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Việc quản lý trật tự xây dựng được thực hiện từ khi khởi công đến nghiệm thu, bàn giao, nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý vi phạm. 

Đối với công trình xây dựng nằm trên địa bàn từ 2 tỉnh trở lên, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu, chỉnh lý quy định chỉ miễn giấy phép xây dựng đối với công trình theo tuyến trên từ 2 tỉnh trở lên. 

Đề xuất bổ sung biện pháp cắt điện, nước với công trình sai phép

Cho ý kiến về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá cao nỗ lực của cơ quan chủ trì soạn thảo  tiếp thu, chỉnh lý để hoàn thiện dự thảo Luật, song vẫn còn tỏ ra lo lắng về rủi ro chất lượng công trình khi thực hiện cơ chế hậu kiểm và đề nghị bổ sung nhiều biện pháp để ngăn chặn công trình sai phép.

Bà Nguyễn Thanh Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, dự thảo Luật chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, nhưng lại chưa làm rõ phương thức hậu kiểm là “kiểm tra xác suất”, “kiểm tra từng phần” hay “kiểm tra toàn bộ” khi công trình hoàn thành. Ngoài ra, việc bãi bỏ thẩm định thiết kế sau thiết kế cơ sở và giao quyền chủ động rất lớn cho chủ đầu tư tự thẩm định, tự nghiệm thu đặt ra rủi ro lớn nếu chủ đầu tư không đủ năng lực hoặc cố tình vi phạm. Trong bối cảnh nhân lực thanh tra xây dựng mỏng, nếu hậu kiểm chỉ là “kiểm tra hồ sơ” hoặc đợi đến khi công trình hoàn thành mới kiểm tra thì việc khắc phục sai phạm (như sai kết cấu, phòng cháy, chữa cháy) sẽ vô cùng tốn kém và khó khăn.

Đối với cơ chế xử lý công trình vi phạm, nhiều ý kiến đề nghị bổ sung biện pháp “ngừng cung cấp điện, nước” để ngăn chặn thi công trái phép. Cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng, nội dung này thuộc pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, được quy định chi tiết tại Nghị định xử lý vi phạm, do Luật Điện lực đã có quy định hợp đồng cung cấp điện được bổ sung quyền của nhà cung cấp đối với các trường hợp vi phạm hợp đồng.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường vẫn kiến nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc nghiên cứu kỹ lưỡng nội dung này, vì đây không phải là một biện pháp xử lý hành chính và không được quy định trong pháp luật về xử lý vi phạm hành chính. Ngoài ra, Ủy ban cũng lo ngại về năng lực của cán bộ cấp xã không đáp ứng được yêu cầu về quản lý xây dựng theo phân cấp, phân quyền.

Góp ý về dự thảo Luật, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng băn khoăn về năng lực quản lý của địa phương khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp và đề nghị phải đào tạo, bồi dưỡng để cán bộ cấp xã có đủ trình độ nghiệp vụ chuyên môn, kiến thức về xây dựng để quản lý chặt chẽ trật tự xây dựng tại địa phương. Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội cũng kiến nghị Chính phủ phải xây dựng chế tài xử phạt thật nghiêm minh, đảm bảo tính răn đe. 

Giải trình thêm về dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết thêm, về thẩm định thiết kế, hiện trong dự thảo Luật chỉ còn một bước là thẩm định thiết kế là thiết kế cơ sở, còn sau thiết kế cơ sở giao trách nhiệm chủ đầu tư. Dự thảo cũng quy định rất chặt chẽ trách nhiệm với đơn vị tư vấn và chủ đầu tư.

Về điều chỉnh tổng mức đầu tư, dự thảo Luật đã có một chương liên quan đến quản lý chi phí xây dựng, trong đó nêu rất rõ tổng mức đầu tư, các khoản chi phí liên quan đến tổng mức đầu tư và các dự toán xây dựng, dự toán gói thầu… Chính phủ sẽ có nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn các trình tự, thủ tục để lập tổng mức đầu tư như thế nào, điều chỉnh làm sao, dự toán xây dựng như thế nào...