Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng hội đàm với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình trong chuyến thăm Việt Nam của ông Tập Cận Bình, tháng 11/2015. (Ảnh: Vietnam+)

Duy trì xu thế ổn định

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ Việt Nam - Trung Quốc về tổng thể duy trì xu thế ổn định và có tiến triển nhất định trên một số lĩnh vực, đem lại lợi ích thiết thực cho cả hai bên.

Hai bên thường xuyên duy trì giao lưu, tiếp xúc cấp cao và dưới các hình thức linh hoạt, góp phần tăng cường tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác, đưa quan hệ hai nước phát triển lành mạnh và ổn định.

Đặc biệt, trong các chuyến thăm chính thức Trung Quốc của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (4/2015); chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình (11/2015), lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai nước đã đạt được nhiều nhận thức chung và thỏa thuận để thúc đẩy quan hệ song phương.

Hoạt động giao lưu giữa hai Đảng ngày càng phát triển sâu rộng. Hai bên đã ký Kế hoạch hợp tác hai Đảng giai đoạn 2016-2020; duy trì trao đổi đoàn cấp cao; phối hợp luân phiên tổ chức Hội thảo lý luận thường niên giữa hai Đảng nhằm trao đổi kinh nghiệm lý luận và thực tiễn về xây dựng Đảng, quản lý đất nước.

Hợp tác đào tạo cán bộ được triển khai hiệu quả. Hai bên đã hoàn thành mục tiêu tổ chức 1.500 lượt cán bộ Việt Nam sang nghiên cứu, học tập, khảo sát tại Trung Quốc giai đoạn 2011-2015; tiếp tục ký Kế hoạch hợp tác đào tạo cán bộ giữa hai Đảng giai đoạn 2016 - 2020. Hợp tác, giao lưu giữa các ban Đảng, giữa các tổ chức Đảng ở địa phương của hai bên được thúc đẩy.

Hợp tác giữa các bộ, ngành, địa phương hai nước tiếp tục được duy trì và mang lại hiệu quả thiết thực. Hai bên đã ký kết và đang đẩy mạnh triển khai “Chương trình hành động thực hiện quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện,” trong đó có việc thành lập Nhóm công tác hợp tác về cơ sở hạ tầng, Nhóm công tác bàn bạc về hợp tác cùng phát triển trên biển và Nhóm công tác hợp tác về tài chính - tiền tệ.

Hai bên đã thành lập Ủy ban Chỉ đạo hợp tác song phương Việt Nam-Trung Quốc (tháng 11/2006) và đã tiến hành 9 phiên họp.

Quan hệ giữa các bộ, ngành quan trọng như ngoại giao, an ninh, quốc phòng được triển khai tích cực.

Hai bên đã tổ chức Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam-Trung Quốc; thiết lập đường dây "nóng" giữa hai Bộ Quốc phòng, triển khai thường xuyên hợp tác trên lĩnh vực biên phòng, tàu hải quân thăm viếng lẫn nhau, hợp tác cảnh sát biển, hợp tác trong các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.

Hai bên đang triển khai hợp tác trong lĩnh vực đấu tranh chống tội phạm và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; phối hợp bảo đảm an ninh, an toàn cho cơ quan, doanh nghiệp và công dân của nước này ở nước kia…

Ngoài ra, phía Trung Quốc tích cực đáp ứng đề nghị của Việt Nam như: Tăng lượng xả nước từ đập Thủy điện Cảnh Hồng để hỗ trợ khắc phục trình trạng hạn hán, xâm nhập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long; hỗ trợ công tác tìm kiếm cứu nạn máy bay CASA-212 của Cảnh sát biển Việt Nam bị tai nạn tại Vịnh Bắc Bộ.

Đi vào hợp tác thực chất, hiệu quả

Trong những năm qua, Trung Quốc luôn là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam. Việt Nam hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ 6 và là thị trường nhập khẩu lớn thứ 11 của Trung Quốc. Kim ngạch thương mại song phương Việt Nam - Trung Quốc năm 2015 đạt 66,6 tỷ USD (tăng 13,7%); 10 tháng năm 2016 đạt 57,6 tỷ USD (tăng 5% so với cùng kỳ năm 2015).

Trong đó, Việt Nam xuất khẩu hơn 17 tỷ USD (tăng 24%); nhập khẩu hơn 40 tỷ USD (giảm 1,4%). Hai bên đề ra mục tiêu đến năm 2017, kim ngạch thương mại song phương đạt 100 tỷ USD; nhất trí nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác kinh tế - thương mại. Tháng 5/2015, Việt Nam đã khai trương Văn phòng xúc tiến thương mại Việt Nam đầu tiên tại Trùng Khánh.

Về đầu tư, đến tháng 10/2016 Trung Quốc (không kể Đài Loan, Hong Kong, Ma Cao) có 1.522 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng vốn đăng ký trên 10 tỷ USD, đứng thứ 9/116 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Đầu tư của Trung Quốc chủ yếu tập trung ở lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, sản xuất, phân phối điện, khí, nước… Phía Trung Quốc đang muốn thúc đẩy hợp tác về năng lực sản xuất, hợp tác kinh tế qua biên giới...

Từ năm 1993 đến nay, Trung Quốc tài trợ cho Việt Nam trên 30 chương trình, dự án viện trợ không hoàn lại và tín dụng ưu đãi của Chính phủ, với tổng giá trị khoảng 800 triệu USD, trong đó khoảng 80 triệu USD viện trợ không hoàn lại.

Quan hệ trao đổi, hợp tác giữa Việt Nam với Trung Quốc trong các lĩnh vực giáo dục đào tạo, văn hóa, thể thao, du lịch được thúc đẩy tích cực. Hai bên đang triển khai “Kế hoạch thực hiện Hiệp định văn hóa Việt - Trung giai đoạn 2016- 2018”, "Hiệp định về việc xây dựng Trung tâm văn hóa nước này tại nước kia."

Hai bên tổ chức nhiều đoàn biểu diễn nghệ thuật, giao lưu văn hóa, thể thao, triển khai hiệu quả “Thỏa thuận về hợp tác Thể dục thể thao”. Trung Quốc giúp Việt Nam đào tạo, huấn luyện nhiều vận động viên. Hai bên đang triển khai Thỏa thuận "Hợp tác giáo dục Việt Nam - Trung Quốc giai đoạn 2016-2020."

Hàng năm, Trung Quốc cung cấp 150 suất học bổng toàn phần, 100 suất học bổng bán phần cho Việt Nam. Đến tháng 4/2016, số lượng lưu học sinh Việt Nam tại Trung Quốc là hơn 10.000 em. Hiện có hơn 4.000 lưu học sinh Trung Quốc đang du học tại Việt Nam.

Trung Quốc là thị trường nguồn du lịch lớn, đứng đầu về lượng du khách nước ngoài đến Việt Nam. Năm 2015 có 1,78 triệu lượt người Trung Quốc đến Việt Nam và 2,1 triệu lượt người Việt Nam đi Trung Quốc; 10 tháng đầu năm 2016 có hơn 2,2 triệu lượt người Trung Quốc đến Việt Nam (tăng 55,2% so với cùng kỳ năm 2015). Hai bên mở thêm nhiều tuyến bay thẳng kết nối hai nước.

Giao lưu nhân dân Việt Nam - Trung Quốc diễn ra sôi nổi, góp phần tăng cường hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước. Hai bên đã tổ chức được 16 cuộc Gặp gỡ hữu nghị thanh niên Việt-Trung, mới đây là Liên hoan thanh niên Việt - Trung lần thứ 3 (tháng 11/2016) đã được tổ chức thành công tại Việt Nam. Quan hệ giữa các địa phương hai bên cũng được tăng cường với nhiều hình thức đa dạng như trao đổi đoàn các cấp, ký kết các văn bản hợp tác... 

Định hướng phát triển lành mạnh, lâu dài

Về tình hình biên giới trên bộ và Vịnh Bắc Bộ, hai bên đã tiến hành Phiên họp lần thứ 6 Ủy ban liên hợp biên giới đất liền Việt - Trung (tháng 1/2016) và Hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện 3 văn kiện về biên giới trên đất liền (tháng 5/2016) tại Quảng Tây; trao đổi về công tác quản lý biên giới, giữ gìn trật tự trị an, thúc đẩy thương mại biên giới phát triển lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển khu vực biên giới hai nước; tiếp tục tiến hành tuần tra liên hợp nghề cá Vịnh Bắc Bộ lần thứ 12 (tháng 11/2016).

Tình hình Biển Đông thời gian qua có những diễn biến hết sức phức tạp. Lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai nước đã nhiều lần trao đổi và đạt được nhận thức chung quan trọng về việc giải quyết thỏa đáng bất đồng và tranh chấp trên biển trên cơ sở tôn trọng lợi ích chính đáng của nhau, tuân thủ luật pháp quốc tế.

Hai bên nhất trí thực hiện tốt các nhận thức chung và thỏa thuận cấp cao đã đạt được, nhất là "Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam - Trung Quốc”; sử dụng tốt cơ chế đàm phán cấp Chính phủ về biên giới lãnh thổ Việt - Trung; kiên trì thông qua trao đổi và đàm phán hữu nghị, tìm giải pháp cơ bản, lâu dài mà hai bên đều có thể chấp nhận được.

Hai bên nhất trí cùng nhau kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp; thực hiện đầy đủ và hiệu quả “Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông” (DOC), thúc đẩy sớm đạt được “Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông” (COC), giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

Hai bên tiếp tục duy trì đàm phán và hợp tác trên biển, đã hoàn thành khảo sát chung trên thực địa vùng biển khu vực ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ (tháng 4/2016), tiến hành đàm phán Vòng 9 Nhóm công tác về hợp tác trong các lĩnh vực ít nhạy cảm trên biển (tháng 11/2016 tại Trung Quốc)…

Nhìn tổng thể, quan hệ Việt Nam - Trung Quốc thời gian gần đây có những tiến triển tích cực và duy trì đà phát triển cơ bản ổn định. Tuy nhiên, quan hệ hai nước vẫn còn một số tồn tại, hiệu quả hợp tác kinh tế còn hạn chế. Trong bối cảnh đó, chuyến thăm chính thức nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có ý nghĩa rất quan trọng.

Diễn ra trước thềm kỷ niệm 67 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước (18/1/1950-18/1/2017) và Tết cổ truyền của mỗi nước, chuyến thăm nhằm tăng cường quan hệ song phương, định hướng phát triển lành mạnh, lâu dài cho quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, góp phần củng cố cục diện hòa bình, ổn định, thuận lợi để phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. 

Chuyến thăm nhằm tạo bước chuyển biến mạnh mẽ và nâng cao hiệu quả hợp tác hai nước trên các lĩnh vực, nhất là hợp tác về kinh tế, mang lại lợi ích thiết thực cho công cuộc xây dựng và phát triển của mỗi nước.