Ảnh minh họa.

Báo chí và cuộc đua giữ chân Gen Z

Trong một quán cà phê nhỏ ở Hà Nội, Minh Hằng, 22 tuổi, sinh viên năm cuối ngành tài chính, chia sẻ thói quen đọc tin tức hàng ngày của mình. “Em đọc tin trên Facebook và TikTok là chính, nếu thấy nội dung hấp dẫn, em mới tìm hiểu sâu hơn. Em không chủ động vào một trang báo điện tử truyền thống nào, trừ khi thấy bạn bè share link”, Hằng nói.

Câu chuyện của Hằng không cá biệt. Thế hệ Gen Z (sinh từ năm 1997 đến 2012) đang trở thành nhóm độc giả quan trọng, chiếm khoảng 25% dân số Việt Nam. Đây là thế hệ sinh ra và lớn lên trong môi trường số, tiếp nhận thông tin nhanh, đa nhiệm, thích hình ảnh, video ngắn và đặc biệt đề cao tính cá nhân hóa. Điều đó tạo ra sức ép không nhỏ với báo chí, nhất là mảng báo chí kinh tế vốn được coi là “khó đọc” và có nguy cơ bị bỏ qua nếu không thay đổi.

Theo Báo cáo Digital News Report 2024 của Viện Reuters, chưa tới 25% người thuộc Gen Z tại nhiều quốc gia chủ động vào trang báo điện tử để đọc tin tức. Họ tìm hiểu thông tin chủ yếu qua các trang mạng xã hội như TikTok, Instagram và YouTube. Đáng chú ý, hơn 30% cho biết, họ “không tin tưởng” các nguồn tin truyền thống, nếu nội dung không minh bạch, hoặc cảm thấy bị “giáo huấn”.

Trước thực tế đó, nhiều tờ báo kinh tế lớn đã tái cấu trúc mạnh mẽ để tiếp cận Gen Z. Financial Times ra mắt mục “FT Edit” với các bài phân tích ngắn, dễ hiểu, trình bày dưới dạng infographic và video 90 giây. The Wall Street Journal đầu tư mạnh vào podcast kinh tế, mời các KOL và nhà phân tích trẻ tham gia dẫn dắt, giúp các chủ đề như lãi suất, thị trường chứng khoán trở nên gần gũi, bớt khô khan.

Không chỉ thay đổi nội dung, họ còn thay đổi cách phân phối. Bloomberg hợp tác với TikTok để xây dựng kênh video chuyên cập nhật tin tài chính trong 60 giây, mỗi clip được tối ưu hóa cho thuật toán đề xuất. Nhờ đó, Bloomberg thu hút thêm hàng triệu lượt người theo dõi dưới 30 tuổi, trong đó phần lớn chưa từng đọc Bloomberg trước đây.

Những nỗ lực trên cho thấy, để tồn tại và phát triển, báo chí kinh tế buộc phải tìm cách “nói chuyện” bằng ngôn ngữ và nền tảng mà Gen Z yêu thích, nếu không muốn trở thành “người đứng ngoài cuộc”.

Gen Z Việt Nam - độc giả tiềm năng nhưng khó chiều

Ở Việt Nam, tình hình cũng không khác biệt nhiều. Một khảo sát của Nielsen Việt Nam năm 2024 chỉ ra rằng, 62% Gen Z cập nhật tin tức thông qua mạng xã hội, trong khi chỉ 18% thường xuyên truy cập trực tiếp các trang báo điện tử. Đáng chú ý, nhóm này ít quan tâm tới tin tức theo kiểu “bản tin khô cứng”, mà ưu tiên nội dung giải thích, phân tích, có câu chuyện gắn với đời sống.

Phạm Quốc Huy, 24 tuổi, nhân viên marketing tại một công ty game thẳng thắn chia sẻ: “Tin kinh tế thường rất khó hiểu với tụi em. Thuật ngữ chuyên ngành nhiều, câu văn dài, nhiều số liệu, đọc một đoạn là thấy chán. Nhưng nếu có ai giải thích theo cách dễ hiểu, ví dụ bằng video hoạt hình hay câu chuyện gần gũi, em sẽ xem ngay.”

Một ví dụ khác là nhóm bạn của Thu Trang, 21 tuổi, đang học chuyên ngành kinh tế quốc tế. Trang và bạn bè thường xuyên thảo luận về các vấn đề như giá vàng, thị trường chứng khoán, hay thương mại điện tử, nhưng hầu hết thông tin đều đến từ… TikTok hoặc các influencer. “Có nhiều clip nói rất đơn giản, dễ nhớ, dù đôi khi không chính xác lắm, nhưng bọn em vẫn xem, vì báo chí chính thống thường đăng bài dài, khó nắm bắt”, Trang nói.

Thực trạng trên đặt ra bài toán lớn: báo chí kinh tế đang bỏ lỡ cơ hội tiếp cận nhóm độc giả trẻ nếu không kịp đổi mới, bởi Gen Z không chỉ là người đọc hôm nay, mà còn là lực lượng dẫn dắt xu hướng tiêu thụ thông tin trong 10-20 năm tới.

Đổi mới để đồng hành cùng Gen Z

Sự thay đổi trong “gu” đọc và cách tiếp cận thông tin của Gen Z đặt báo chí kinh tế trước một cuộc “đại phẫu” - nơi đổi mới không chỉ dừng ở tính hình thức, mà là tư duy toàn diện về sản phẩm báo chí.

Nhiều độc giả trẻ bày tỏ mong muốn báo chí kinh tế sẽ được diễn đạt dưới ngôn ngữ dễ hiểu và gắn với đời sống, tránh thuật ngữ nặng nề, đồng thời gắn kết câu chuyện kinh tế với các vấn đề người trẻ quan tâm. Ví dụ, thay vì viết “chính sách tiền tệ nới lỏng”, bài viết có thể giải thích bằng tình huống thực tế là, lãi suất giảm thì người vay mua nhà hay khởi nghiệp sẽ được lợi gì.

Ngoài ra, không chỉ đọc báo chí dưới dạng văn bản, Gen Z kỳ vọng hình thức trình bày sẽ được đa dạng hơn nữa. Với một thế hệ “thị giác”, ưa thích hình ảnh, video ngắn và podcast như Gen Z, một bài báo dài 2.000 chữ dễ dàng bị họ bỏ qua, trong khi cũng là thông tin đó, nếu được chia thành chuỗi infographic, clip 60 giây, hoặc podcast 5 phút, thì họ sẵn sàng nghe thử, xem thử. Khi thông tin được “gói gọn” trong nhiều định dạng, độc giả sẽ có lựa chọn phù hợp với thời gian và nhu cầu.

Tuy nhiên, đổi mới không chỉ là nỗ lực từ phía tòa soạn. Gen Z cũng cần nâng cao kỹ năng tiếp nhận thông tin để trở thành độc giả có trách nhiệm. Minh Hằng, nhân vật ở đầu bài, chia sẻ, cô bắt đầu thay đổi thói quen sau khi nhận ra nhiều clip trên mạng xã hội thiếu kiểm chứng. “Giờ em thường xem song song cả clip lẫn tìm thông tin qua các nguồn chính thống, trong đó có cả báo chí. Nếu báo chí có cách trình bày gần gũi hơn, chắc chắn bạn bè em sẽ quan tâm nhiều hơn,” Hằng nói.

Báo chí và Gen Z, vì thế, không chỉ là mối quan hệ một chiều, mà là sự đồng hành. Khi tòa soạn nỗ lực đổi mới để phù hợp với nhu cầu độc giả và Gen Z chủ động tìm đến nguồn tin đáng tin cậy, thì hệ sinh thái thông tin lành mạnh sẽ được hình thành.