Đã có hơn nửa triệu lao động bị ảnh hưởng việc làm tính từ đầu năm tới nay.

Doanh nghiệp, lao động đang rất khó

Chưa bao giờ, những ngành đóng góp kim ngạch xuất khẩu lớn cho nền kinh tế như: dệt may, da giày, chế biến gỗ, sản xuất, lắp ráp linh kiện điện tử… lại khó như lúc này.

Là ngành hàng đóng góp 28 tỷ USD trong tổng kim ngạch xuất khẩu vào năm 2022, tăng 34,8% so với năm 2021, trong đó, xuất khẩu giày dép đạt 23,9 tỷ USD, tăng 34,6%, chiếm tỷ trọng 85,5% trên tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành và 6,4% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Thế nhưng, sau 5 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu giày dép sụt giảm 13,3% so với cùng kỳ, đạt gần 8,2 tỷ USD.

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó chủ tịch Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) cho hay, mức độ sụt giảm đơn hàng của ngành hiện khoảng 30%, phản ánh đúng tình trạng kinh tế hiện nay. Thiếu đơn hàng dẫn tới doanh nghiệp gặp khó, lao động thiếu việc làm.

Thiếu vắng đơn hàng xuất khẩu, những nhà máy, công xưởng không còn sáng đèn liên tục, phải cắt giảm giờ làm, đã có những doanh nghiệp quy mô vào chục ngàn lao động phải cho lao động nghỉ việc, vì không thể gồng ghánh nổi.

Số lao động thôi việc, mất việc tập trung ở các tỉnh có khu công nghiệp, khu kinh tế lớn như Bình Dương (71.590 người), Đồng Nai (32.450 người), TP.HCM (44.890 người), Bắc Giang (27.500 người), Bắc Ninh (13.990 người), Hải Dương (16.020 người), Hà Nội (46.860 người).
Báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội

Thực trạng này cũng phần nào được phản ánh qua những con số nêu trong Báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội .

Số doanh nghiệp gặp khó khăn phải cắt giảm lao động là 8.644 doanh nghiệp, trong đó 27,4% là doanh nghiệp FDI; 72,18% doanh nghiệp ngoài nhà nước; 0,39% doanh nghiệp nhà nước.

Vùng Đông Nam Bộ, thủ phủ của các nhà máy sản xuất hàng hóa xuất khẩu cung ứng cho toàn cầu là nơi có số doanh nghiệp phải cắt giảm lao động nhiều nhất, chiếm đến 66,75%, vùng Đồng bằng sông Hồng 12,4%, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung 7,75%, còn lại rải rác ở các tỉnh thuộc vùng Tây Nguyên và miền núi phía Bắc.

Đã có hơn 500.000 lao động bị ảnh hưởng việc làm, số thôi việc, mất việc làm lên tới 279.409 người (chiếm 54,79% lao động bị ảnh hưởng); 195.039 bị giảm giờ làm, hơn 17.003 người nghỉ không lương, Số lao động tạm hoãn hợp đồng lao động là 8.346 người..

Trong tổng số 279.409 lao động thôi việc, mất việc làm, ngành dệt may là 68.782 người, da giày 31.653 người, sản xuất linh kiện và sản phẩm điện tử là 45.075 người.

“Các doanh nghiệp thiếu đơn hàng là do kinh tế các nước gặp khó khăn, lạm phát cao, chính sách tiền tệ thắt chặt nên sức mua sụt giảm, đặc biệt là nhu cầu về các mặt hàng thời trang quần áo, giày dép, thiết bị điện tử cá nhân,… nhiều doanh nghiệp trong nước gặp tình trạng hàng tồn kho nhiều không xuất được, không có đơn hàng mới”, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội 

Việc cắt giảm lao động trong các doanh nghiệp hiện nay chủ yếu là vì lý do kinh tế, khó khăn ở việc tìm kiếm, phát triển thị trường nước ngoài, doanh nghiệp gặp khó khăn tập trung vào doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo ở một số ngành như dệt may, da giày, sản xuất và lắp ráp linh kiện điện tử, chế biến gỗ.

Đơn hàng giảm, tín hiệu thị trường vẫn chưa rõ ràng, doanh nghiệp đông lao động nhất TP.HCM là  Công ty TNHH PouYuen Việt Nam, 100% vốn FDI với hơn 50.000 công nhân sẽ giảm gần 6.000 lao động, sau lần cắt hơn 2.300 người hồi tháng 2.

Theo kế hoạch, từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7, PouYuen  sẽ tiến hành chấm dứt hợp đồng lao động, cắt giảm 5.744 người. Việc cắt giảm chia làm 2 đợt.

Đợt 1, công ty sẽ chấm dứt hợp đồng lao động với 4.519 người lao động vào cuối tháng 6. Đợt 2, công ty sẽ chấm dứt hợp đồng lao động với 1.225 người lao động vào đầu tháng 7.

Hỗ trợ nhưng phải thiết thực, "tốc độ"

Hệ lụy từ suy giảm đơn hàng của các ngành xuất khẩu lớn đã khiến kim ngạch xuất khẩu toàn nền kinh tế 5 tháng qua giảm 11,6%, tương đương giảm gần 18 tỷ USD so với cùng kỳ, với 6/7 mặt hàng xuất khẩu trên 5 tỷ USD tăng trưởng âm.

Hầu hết các doanh nghiệp thuộc các ngành dệt may, giày dép đã phải giảm mục tiêu tăng trưởng trong năm nay, còn với người lao động, cắt giảm công việc, mất việc đồng nghĩa với muôn vàn khó khăn không chỉ với riêng họ mà cả gia đình.

Đây chính là lúc cộng đồng doanh nghiệp và người lao động cần được tiếp sức, cần được “trợ thở” thông qua các chính sách hỗ trợ thần tốc, thiết thực, để đưa doanh nghiệp sớm qua “vùng tối” của thương mại toàn cầu suy giảm.

Nếu chậm hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động, hệ lụy từ thiếu việc làm, không có thu nhập sẽ vô cùng lớn. 

Ngành lâm sản đóng góp trên 17 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu trong năm ngoái cũng “ngấm đòn” lạm phát, thiếu vắng đơn hàng. 5 tháng qua, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ mới đat trên 5 tỷ USD, bằng 71,3% so với cùng kỳ năm trước.

Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest) đề xuất, Chính phủ có chính sách cho doanh nghiệp ngành chế biến gỗ và lâm sản giãn nợ đến hạn từ 6 tháng đến 12 tháng; có gói tín dụng đặc thù từ Ngân hàng Chính sách xã hội để doanh nghiệp trả lương cho công nhân trong năm 2023. Có chính sách cho doanh nghiệp ngành chế biến gỗ và lâm sản được lùi thời gian nộp bảo hiểm xã hội, không tính lãi trong năm 2023.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho hay: "Trong bối cảnh khó khăn bủa vây, rất chia sẻ với Chính phủ và các bộ, ngành, các địa phương trong việc tìm kiế giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp cho phù hợp nhất, nhất là khi nhu cầu cần hỗ trợ của doanh nghiệp thì nhiều mà nguồn lực còn hạn chế, chưa kể sẽ khó có giải pháp cho tình hình đơn hàng".

Ông nói, đã có rất nhiều kiến nghị, giải pháp đã được đưa ra, nên chọn một số giải pháp, đó là mong muốn Chính phủ hỗ trợ chi phí, dòng tiền để doanh nghiệp cầm cự được trong bối cảnh khó khăn, chờ đến khi thị trường phục hồi.

Ngoài ra, với những vướng mắc về pháp lý, về mặt thể chế mà doanh nghiệp đang gặp phải, khiến cho hoạt động kinh doanh không thể tiếp tục được triển khai, một số hoạt động kinh doanh lại bị đình hoãn vì cơ chế..., thì phải có giải pháp xử lý dứt điểm (như những bất cập về đăng kiểm, quy định về phòng cháy chữa cháy...).