Ông Lưu Đức Huy, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thuế, Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính trong văn bản trả lời này đã cho hay, "… không ban hành, điều chỉnh chính sách làm giảm thu và tăng chi ngân sách nhà nước ảnh hưởng đến cân đối ngân sách nhà nước và an ninh tài chính quốc gia", trong thời gian này, Bộ Tài chính chưa xem xét điều chỉnh thuế xuất khẩu của mặt hàng tinh quặng niken.

Nội dung trên được thực hiện theo Chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 09/01/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản và tinh thần Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 02/01/2014 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2014.

	Lối vào khai thác tại mỏ Niken Bản Phúc

Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính cũng đề nghị Công ty Niken Bản Phúc thực hiện mức thuế suất thuế xuất khẩu mặt hàng tinh quặng niken theo đúng quy định hiện hành tại Thông tư số 164/2013/TT-BTC ngày 15/11/2013 của Bộ Tài chính ban hành Biểu thuế xuất khẩu, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi theo danh mục mặt hàng chịu thuế.

Vào tháng 2/2014, Công ty Niken Bản Phúc đã đề nghị giảm thuế xuất khẩu tinh quặng Niken từ 20% hiện tại xuống mức 10% để có thể duy trì hoạt động.

Công ty Niken Bản Phúc cũng là mỏ niken duy nhất tại Việt Nam và việc khai thác, chế biến niken cũng được xem là ngành công nghiệp mới. Tuy nhiên, sự tồn tại hoạt động của mỏ được cho là đang đối mặt với những rủi ro nghiêm trọng.

Trong phân tích gửi tới các cơ quan hữu trách, ông Evan Spencer, Tổng giám đốc Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc cho hay, giá niken kim ngoại nguyên chất trên thị trường quốc tế giảm mạnh khiến nhu cầu về tinh quặng niken giảm theo, dẫn tới giá xuất khẩu tinh quặng cũng sụt xuống. Vào năm 2008, khi dự án bắt đầu khởi công, giá niken kim loại đạt mức 28,890 USD/tấn.

Tuy nhiên đến năm 2012 đã tụt xuống còn 19.640 USD/tấn và nay chỉ còn 13.216 USD/tấn. Thậm chí tính toán của các tập đoàn nghiên cứu về Niken trên thế giới như Tập đoàn tài chính BMO Canada, Ngân hàng Macquire Australia cũng cho thấy giá niken và tinh quặng niken vẫn tiếp tục ở mức thấp trong năm 2014-2015.

Trong khi đó, thuế và phí của hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu niken được doanh nghiệp cho là không hề thấp. Cụ thể doanh nghiệp đang phải nộp 20% thuế xuất khẩu, 10% thuế tài nguyên và 2% tiền cấp quyền khai thác mỏ, đều tính trên doanh thu. Tổng cộng 3 loại thuế, phí này chiếm khoảng 32% doanh thu của công ty bên cạnh các khoản phải nộp khác như tiền thuê đất, thuế nhà thầu, thuế thu nhập doanh nghiệp…

Cho rằng Việt Nam đang áp dụng các loại thuế cao nhất thế giới với ngành công nghiệp Niken, trên cả Lào và Trung Quốc (đang áp dụng thuế xuất khẩu tinh quặng niken là 5%), lãnh đạo công ty cũng cho biết, sau khi nộp các loại thuế rất cao như trên, thu nhập còn lại không đủ để trang trải các chi phí vận hành của công ty.

Theo tính toán, với mức giá tinh quặng niken trên thị trường thế giới là 1.256 USD/tấn như cuối năm 2013 sẽ không bù nổi chi phí khai thác và các loại thuế phí đang áp dụng. Cụ thể, chi phí sản xuất được tính toán là 929 USD/tấn, thuế tài nguyên là 10%, thuế xuất khẩu là 20% và một số loại thuế khác là 380 USD/tấn thì giá thành tinh quặng niken đã lên tới 1.309 USD/tấn tại mỏ Bản Phúc.

“Nếu bán theo giá thị trường thế giới thì công ty sẽ lỗ, không có khả năng thu hồi vốn. Vì vậy công ty phải giảm sản lượng, không dám mở rộng sản xuất, chế biến tinh quặng vì sẽ lỗ”, ông Evan Spencer nhận định.

Các tính toán của doanh nghiệp cũng cho thấy việc đầu tư vốn vào nhà máy chế biến tinh quặng niken giai đoạn 1 với mức thuế suất thuế xuất khẩu đang áp dụng là 20% sẽ không hiệu quả. Dự án sẽ bị lỗ gần 20 triệu USD trong riêng năm 2014.

Mặc dù đã áp dụng biện pháp cắt giảm chi phí để duy trì sản xuất trong năm 2014 nhưng với thực tế tình hình hiện nay về giá kim loại suy giảm mạnh, trong khi điều kiện khai thác khó khăn, doanh nghiệp này cũng cho hay là đã tính tới nước buộc phải đóng cửa mỏ vào cuối tháng 5/2014, nếu không có hỗ trợ về thuế xuất khẩu tinh quặng niken.

Cho tới hết tháng 11/2013, nhà máy chế biến bộ tinh quặng niken của công ty đã sản xuất và xuất khẩu 10.503 tấn bột tinh quặng niken có hàm lượng trung bình là 9,5% Ni. Dự án cũng đã nộp được 81 tỷ đồng tiền thuế các loại cho ngân sách, trong đó đáng chú ý là 44,3 tỷ đồng tiền thuế xuất khẩu và 20,2 tỷ đồng là thuế thu nhập cá nhân tới thời điểm nói trên.  Nếu dự án hoạt động bình thường thì sẽ đóng góp cho ngân sách khoảng 400 tỷ đồng trong năm 2014.

Được cấp Giấy Chứng nhận đầu tư vào năm 2007, Công ty Niken Bản Phúc bắt đầu các hoạt động phát triển với mục tiêu đưa Dự án vào sản xuất vào giữa năm 2009. Tuy nhiên dự án đã phải tạm dừng các hoạt động xây dựng và phát triển mỏ từ 1/10/2008 và thực hiện các hoạt động duy tu bảo dưỡng cho đến khi các  điều kiện thị trường được cải thiện. Vào tháng 5/2013, Công ty Niken Bản Phúc đã bắt đầu khai thác mỏ.

Theo giới thiệu tại trang chủ của Công ty Niken Bản Phúc, Asian Mineral Resources Limited (AMR) là một công ty thăm dò và khai thác hoạt động độc lập trên toàn cầu đã được niêm yết trên thị trường chứng khoán Toronto có mã viết tắt là ASN.

Trọng tâm ban đầu của AMR là đầu tư 90% cổ phần trong Dự án Nike Bản Phúc (do Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc điều hành) tại Việt Nam. 10% cổ phần còn lại thuộc sở hữu của Công ty cổ phần Cơ khí và Kỹ thuật Sơn La, địa phương có mỏ niken.

Công ty cũng đã đầu tư và đưa nhà máy chế biến bột tinh quặng niken vào sản xuất với tổng vốn đầu tư là 136 triệu USD. Công suất khai thác hiện nay của nhà máy là 360.000 tấn quặng/năm và sản lượng chế biến là 70.000 tấn tinh quặng/năm.

Mỏ niken Bản Phúc chứa hơn 200.000 tấn nickel và 18.000 tấn đồng trong các thân quặng sulfur đặc sít và xâm tán.

Thanh Hương