Ngày 18/12, chia sẻ tại Hội thảo “Báo chí với công tác nhận diện và phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số”, các chuyên gia, nhà quản lý đã chỉ ra những thách thức an ninh phi truyền thống. Đồng thời nhấn mạnh vai trò trung tâm của báo chí và ý thức tự bảo vệ của người dùng trong cuộc chiến chống lừa đảo ngân hàng số.

Thiếu tướng, TS. Lê Minh Mạnh, nguyên Phó cục trưởng Cục A05 (Bộ Công an) - Chi hội trưởng Chi hội phía Nam, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia cho biết, lĩnh vực tài chính - ngân hàng đóng vai trò huyết mạch của nền kinh tế. Đi đầu trong tiến trình này thông qua việc phát triển các dịch vụ ngân hàng số. Góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính và gia tăng hiệu quả vận hành của nền kinh tế.

Thiếu tướng, TS. Lê Minh Mạnh, nguyên Phó cục trưởng Cục A05 (Bộ Công an) - Chi hội trưởng Chi hội phía Nam, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia phát biểu tại Hội thảo.

Tuy nhiên, các rủi ro, thách thức ngày càng gia tăng về an ninh mạng. Số liệu của Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho thấy, chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, cả nước đã ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo trực tuyến với tổng thiệt hại khoảng 1.660 tỷ đồng.

“Các thủ đoạn lừa đảo hiện nay không còn mang tính đơn lẻ, thủ công, mà ngày càng tinh vi, có tổ chức, xuyên biên giới, tận dụng triệt để các công nghệ mới… Đồng thời khai thác sâu tâm lý chủ quan, thiếu kỹ năng an toàn số của người sử dụng. Chính vì vậy, lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số trở thành thách thức an ninh phi truyền thống. Tác động trực tiếp đến an ninh tài chính, trật tự xã hội và nền tảng niềm tin số quốc gia trong tiến trình chuyển đổi số”, Thiếu tướng Lê Minh Mạnh nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, nhà quản lý, hình thức lừa đảo phổ biến hiện nay bao gồm: phishing (giả mạo website, ứng dụng ngân hàng), smishing (tin nhắn giả mạo thương hiệu), vishing (gọi điện giả danh ngân hàng, cơ quan chức năng), cài cắm mã độc trên thiết bị di động, cũng như các thủ đoạn mới sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), deepfake để tạo dựng kịch bản lừa đảo tinh vi.

Đáng lo ngại, nhiều vụ việc không chỉ gây thiệt hại lớn về tài chính cho người dân mà còn ảnh hưởng đến uy tín của các tổ chức tín dụng.

“Tình trạng lừa đảo trên các nền tảng ngân hàng số không phải là vấn đề riêng của Việt Nam mà là xu hướng chung trên thế giới”, TS. Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế - tài chính chia sẻ.

Chuyên gia và các nhà quản lý chia sẻ tại Hội thảo.

Vị chuyên gia này dự báo, tại Việt Nam, trong vòng 3 năm tới, công tác phòng chống lừa đảo sẽ phải đối mặt với 3 thách thức lớn. Đầu tiên là tốc độ phát triển công nghệ của tội phạm ngày càng nhanh, thủ đoạn ngày càng tinh vi, có khả năng tận dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các nền tảng số để tạo ra kịch bản lừa đảo rất khó nhận diện.

Tiếp đến là bài toán cân bằng giữa bảo mật và trải nghiệm người dùng. Nếu tăng cường các lớp bảo mật quá phức tạp, người dùng sẽ gặp khó khăn trong giao dịch; nhưng nếu nới lỏng, rủi ro bị lợi dụng lại gia tăng. Cuối cùng là nhận thức của người sử dụng dịch vụ ngân hàng số.

Để phòng, chống hiệu quả lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số, giải pháp ưu tiên hàng đầu được TS. Đinh Thế Hiển đề xuất thiết lập cơ chế chia sẻ và cảnh báo rủi ro lừa đảo theo thời gian thực, trên nền tảng hệ thống liên ngành.

Trong đó, Nhà nước đóng vai trò ban hành khung pháp lý, điều phối và giám sát hệ thống chia sẻ rủi ro. Các ngân hàng cần chủ động tích hợp cảnh báo, tăng cường giám sát và ngăn chặn sớm các giao dịch bất thường. Doanh nghiệp công nghệ và viễn thông có trách nhiệm cung cấp dữ liệu, hỗ trợ nhận diện hành vi lừa đảo.

Đặc biệt, báo chí được xem là một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái phòng chống lừa đảo, với vai trò chuyển tải các cảnh báo kỹ thuật phức tạp thành thông tin dễ hiểu, kịp thời, giúp người dân nâng cao cảnh giác và chủ động phòng ngừa rủi ro.

Tại Hội thảo, ông Đỗ Vỹ Bình, chuyên gia Digital Forensic, cũng đưa ra nhiều kiến nghị nhằm phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số. Song, ông Bình nhấn mạnh, đối với người dùng, yếu tố quan trọng nhất vẫn là chủ động tự bảo vệ mình ngay từ những thao tác cơ bản. Theo đó, người dùng cần hoàn tất đầy đủ các bước xác thực định danh, sinh trắc học theo yêu cầu của ngân hàng, coi đây là “lớp áo giáp” đầu tiên để bảo vệ tài khoản và dữ liệu cá nhân.

Bên cạnh đó, người dùng luôn phải giữ tâm lý tỉnh táo, đặt câu hỏi khi gặp các tình huống có dấu hiệu của “bộ tứ lừa đảo” gồm: vội vàng, sợ hãi, lòng tham và yêu cầu giữ bí mật. Những kịch bản thúc ép phải thực hiện ngay, đe dọa bị xử phạt, hứa hẹn lợi nhuận cao hoặc cấm chia sẻ với người khác đều là dấu hiệu cảnh báo rủi ro cao. Đặc biệt, khi tài khoản bị phong tỏa hoặc bị lôi vào tranh chấp, người dùng cần chủ động làm việc với ngân hàng và cơ quan chức năng, tránh rơi vào “bẫy tống tiền”.

“Cuộc chiến chống lừa đảo ngân hàng số ngày nay không còn là câu chuyện của riêng OTP, mật khẩu hay một vài chiến dịch tuyên truyền. Đó là bài toán tổng hợp của dữ liệu, công nghệ, báo chí, pháp lý, hợp tác quốc tế và quan trọng nhất là con người”, ông Bình nhấn mạnh.