Tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn La Sơn - Túy Loan đang được Bộ GTVT hoàn thiện để đưa vào khai thác trong tháng 6/2020. Ảnh: A.M

Hai thay đổi lớn

Theo thông tin của Báo Đầu tư, Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi điều chỉnh Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 (Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi điều chỉnh) đang được Văn phòng Chính phủ khẩn trương xin ý kiến các thành viên Chính phủ.

Đây là một trong những khâu cuối cùng và là cơ sở quan trọng để Thủ tướng Chính phủ xem xét, thông qua Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi điều chỉnh gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại Phiên họp thứ 45, dự kiến diễn ra ngày 16/5, trước khi hoàn thiện một lần nữa để kịp trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9.

“Trong 1 tuần qua, các cơ quan chức năng thuộc Chính phủ gần như làm việc không có ngày nghỉ để hoàn thiện Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi điều chỉnh. Thậm chí, Hội đồng Thẩm định Nhà nước do Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng làm Chủ tịch đã tổ chức họp vào sáng Chủ nhật ngày 10/5 để tiết kiệm thời gian”, lãnh đạo Vụ Kế hoạch và Đầu tư thuộc Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) cho biết.

Được biết, trên cơ sở Báo cáo Kết quả thẩm định số 3052/BC-HĐTĐNN ngày 11/5 của Hội đồng Thẩm định Nhà nước, Bộ GTVT đã chỉ đạo các đơn vị liên quan nhanh chóng tiếp thu, chỉnh sửa và đến chiều cùng ngày đã có Tờ trình số 4450/TTr-BGTVT gửi Chính phủ Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi điều chỉnh.

Tại Tờ trình số 4450/TTr-BGTVT, Bộ GTVT đề xuất 2 thay đổi lớn tại Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông so với Nghị quyết số 52/2017/QH14 ngày 22/11/2017 của Quốc hội.

Cụ thể, tổng mức đầu tư Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 còn 99.493 tỷ đồng, giảm hơn 3.000 tỷ đồng so với con số 102.513 tỷ đồng được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 52/2017/QH14 do loại bỏ chi phí lãi vay trong giai đoạn xây dựng.

Thay đổi lớn thứ 2 là Bộ GTVT đề nghị sử dụng 100% vốn ngân sách Trung ương để đầu tư 11 dự án thành phần Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoan 2017 - 2020, trong đó có 8 dự án thành phần triển khai theo hình thức PPP, gồm các đoạn: Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây.

Trong số 99.493 tỷ đồng vốn đầu tư công dự kiến huy động cho xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, có 55.000 tỷ đồng đã được Quốc hội bố trí trong Kế hoạch Đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 và 44.493 tỷ đồng dự kiến bố trí trong Kế hoạch Đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025.

“Các nội dung khác, Bộ GTVT kiến nghị giữ nguyên, không thay đổi các nội dung khác của Nghị quyết số 52/2017/QH14”, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đề xuất.

Ngoài 2 nội dung lớn nói trên, Bộ GTVT đề xuất Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định giao Chính phủ tổ chức triển khai thực hiện toàn bộ các dự án thành phần, bảo đảm tuân thủ quy định pháp luật và cho phép Chính phủ được xây dựng phương án phù hợp để thu hồi vốn nhà nước tại các dự án thành phần để xem xét, quyết định theo thẩm quyền; báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định đối với những nội dung vượt thẩm quyền.

Đề xuất thu phí cao tốc đầu tư công

Cần phải nói thêm, tại Nghị quyết số 52/2017/QH14, Quốc hội đã giao Chính phủ trong giai đoạn 2017 - 2020 đầu tư khoảng 654 km, chia thành 11 dự án thành phần (gồm 3 dự án thành phần đầu tư công và 8 dự án thành phần đầu tư theo hình thức PPP), tổng mức đầu tư khoảng 118.716 tỷ đồng (gồm 55.000 tỷ đồng vốn ngân sách nhà nước và 63.716 tỷ đồng vốn huy động ngoài ngân sách).

Được biết, hiện nay, sau khi hoàn tất việc sơ tuyển, Bộ GTVT dự kiến tiến hành phát hành hồ sơ mời thầu cho các nhà đầu tư vào cuối tháng 5/2020, thời gian tối thiểu theo quy định để triển khai giai đoạn đấu thầu khoảng 6 tháng. Nếu hội đủ các điều kiện thuận lợi, trường hợp đấu thầu thành công, thì 8 dự án PPP thành phần cũng chỉ có thể lựa chọn được nhà đầu tư trong tháng 11/2020, đàm phán ký kết hợp đồng trong tháng 12/2020, bắt đầu triển khai thi công từ đầu năm 2021.

Rút kinh nghiệm từ các dự án BOT giai đoạn trước đây, Nghị quyết số 20/NQ-CP ngày 28/3/2018 của Chính phủ quy định, trong trường hợp sau 6 tháng không ký được hợp đồng tín dụng đủ phần vốn vay theo quy định để triển khai dự án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền tịch thu bảo đảm thực hiện hợp đồng và hợp đồng hết hiệu lực. Như vậy, trường hợp lựa chọn được nhà đầu tư trong năm 2020 cũng chưa thể khẳng định có thể triển khai ngay các dự án thành phần PPP trong năm 2021.

“Trường hợp nhà đầu tư không huy động được vốn tín dụng, thì sẽ phải hủy hợp đồng và báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai thực hiện dự án, chưa thể xác định chính xác thời điểm hoàn thành đưa vào khai thác”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể lo ngại.

Trên thực tế, do tác động của Covid-19, có một tỷ lệ khá lớn doanh nghiệp gặp khó khăn, rút khỏi thị trường, tạm dừng kinh doanh, hoặc phá sản, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, dẫn tới nguy cơ rủi ro đối với hệ thống ngân hàng, như nợ xấu có thể gia tăng, tỷ lệ trích lập quỹ dự phòng rủi ro có thể được điều chỉnh tăng, nên khả năng cung cấp tín dụng dài hạn cho các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam là không khả thi trong giai đoạn hiện nay.

“Với tình hình thực tế nêu trên, Dự án có thể không hoàn thành trong giai đoạn 2021 - 2025, phá vỡ mục tiêu ban đầu được Quốc hội phê duyệt”, Báo cáo kết quả thẩm định của Hội đồng Thẩm định Nhà nước do Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng ký nêu rõ.

Trong khi đó, Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 là dự án quan trọng quốc gia, có ý nghĩa rất lớn và quan trọng đối với sự phát triển của đất nước, nên việc hoàn thành và đưa vào khai thác dự án càng sớm càng có ý nghĩa đối với tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế.

Vì vậy, việc chuyển đổi hình thức đầu tư từ đầu tư theo phương thức PPP có sử dụng một phần đầu tư công sang hình thức đầu tư sử dụng 100% vốn đầu tư công sẽ cơ bản giải quyết được “mục tiêu kép - đẩy lùi dịch bệnh, phát triển kinh tế - xã hội”, vừa tạo điều kiện giải ngân nhanh khối lượng vốn đầu tư công lớn, hỗ trợ mặt cầu cho tăng trưởng kinh tế thông qua việc tăng nhanh chi tiêu đầu tư, vừa đẩy nhanh được tiến độ thực hiện, sớm hoàn thành, đưa vào khai thác dự án do không gặp rủi ro về lựa chọn nhà đầu tư và huy động vốn tín dụng.

Bên cạnh đó, cùng với việc xác định rõ ràng, kiểm soát được tiến độ triển khai, quá trình chuyển đổi hình thức đầu tư 8 dự án thành phần từ hình thức PPP sang đầu tư công sẽ giảm tổng mức đầu tư do không phát sinh chi phí lãi vay trong giai đoạn xây dựng (giảm khoảng 3.020 tỷ đồng).

Liên quan đề xuất tiến hành thu phí hoàn vốn sau khi các công trình này hoàn thành, đưa vào khai thác, Hội đồng Thẩm định Nhà nước cho rằng, trên thế giới, việc bán, nhượng quyền thu phí có kỳ hạn các tuyến đường cho nhà đầu tư tư nhân là xu thế tất yếu và đã trở nên khá phổ biến. Việc thu giá dịch vụ để thu hồi vốn đầu tư của Nhà nước làm giảm tác động tiêu cực đến các dự án BOT đang khai thác, vận hành trên Quốc lộ 1 hiện nay.

“Đề nghị Bộ GTVT sơ bộ xác định mô hình và phương án thu hồi vốn nhà nước. Trong bước tiếp theo, thực hiện xây dựng cơ chế chính sách thu hồi vốn nhà nước phù hợp, bảo đảm hợp lý, đúng quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và ý kiến chỉ đạo của Quốc hội”, Báo cáo kết quả thẩm định nhấn mạnh.