SCIC chú trọng vào các khoản đầu tư chiến lược, đúng vai nhà đầu tư quốc gia

Kinh nghiệm quốc tế, góc nhìn cho Việt Nam

Trong vài thập kỷ qua, các Quỹ đầu tư Chính phủ (SWF) đã nổi lên như những “siêu thể chế” với sức ảnh hưởng ngày càng lớn đối với tài chính toàn cầu và sự phát triển bền vững của nhiều quốc gia. Từ vai trò ổn định kinh tế vĩ mô, tích lũy cho tương lai, thúc đẩy tái cơ cấu doanh nghiệp, đến gia tăng ảnh hưởng quốc gia, SWF đã trở thành một cấu phần không thể thiếu trong quản trị tài sản công hiện đại ngày nay.

Tính đến năm 2025, tổng tài sản được quản lý của các SWF trên toàn cầu đã vượt 12.000 tỷ USD, tăng gấp 4 lần chỉ sau một thập kỷ. Trong đó, 10 quỹ lớn nhất, dẫn đầu bởi Government Pension Fund Global (Na Uy) với 1.738 tỷ USD, đang nắm giữ hơn 9.600 tỷ USD tài sản.

Các SWF thường theo đuổi 4 mục tiêu lớn.

Thứ nhất, ổn định kinh tế - tài khóa. Những quốc gia phụ thuộc vào dầu khí hay tài nguyên như Na Uy, Kuwait, Qatar sử dụng SWF để giảm biến động ngân sách trước thay đổi bất lợi của giá hàng hóa. Trong khủng hoảng tài chính 2008-2009, nhiều SWF đã bơm vốn vào hệ thống ngân hàng và hỗ trợ các tổ chức tài chính gặp khó khăn, góp phần ổn định thị trường toàn cầu.

Thứ hai, tích lũy cho thế hệ tương lai. Những quỹ như GPFG của Na Uy hay KIA của Kuwait tích lũy nguồn lực dài hạn, bảo vệ nền kinh tế khỏi phụ thuộc tài nguyên và đảm bảo an ninh tài chính nhiều thập kỷ sau.

Thứ ba, hỗ trợ phát triển doanh nghiệp và tái cơ cấu nền kinh tế. Các SWF như Temasek (Singapore), Khazanah (Malaysia), INA (Indonesia) đóng vai trò chủ động trong tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước, nâng cao quản trị doanh nghiệp, hình thành các tập đoàn quốc gia cạnh tranh quốc tế.

Thứ tư, gia tăng ảnh hưởng kinh tế - chính trị. Thông qua đầu tư chiến lược ở nước ngoài, SWF trở thành công cụ hỗ trợ ngoại giao kinh tế, mở rộng quan hệ thương mại và hợp tác.

Đặc biệt tại Đông Nam Á, các SWF như Temasek, Khazanah, Danatara hay INA đều vận hành theo mô hình tiếp nhận vốn, tài sản nhà nước tại các doanh nghiệp nhà nước, tái cơ cấu, tối ưu hóa giá trị và tái đầu tư theo nguyên tắc thị trường. Đây là cấu trúc có nhiều điểm tương đồng với bối cảnh và nhu cầu của Việt Nam.

Mô hình Temasek - một gợi ý thông minh

Nghiên cứu sâu về các SWF trên thế giới, trong phân tích của các chuyên gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Temasek được đánh giá là mô hình phù hợp nhất với điều kiện Việt Nam. Ông Nguyễn Bá Hùng, trong một cuộc trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, làm rõ hơn khuyến nghị này.

Trước hết, có thể thấy một sự tương đồng về sứ mệnh của SCIC với Temasek khi thành lập. Cả Temasek và SCIC đều được tạo ra để tách bạch chức năng quản lý nhà nước với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, chuyển vai trò của Chính phủ từ “chủ sở hữu hành chính” sang “nhà đầu tư chiến lược”. Điểm khởi đầu của cả hai tổ chức đều là tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu tại các doanh nghiệp nhà nước, thay vì sử dụng nguồn thu từ dầu khí hay dự trữ ngoại hối.

Thành công của Temasek trong tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và thúc đẩy sự phát triển bền vững của khối tài sản họ quản lý rất ấn tượng. Năm 1974, Temasek được giao quản lý 35 doanh nghiệp thuộc nhiều ngành trọng yếu, với giá trị tương đương 8,5% GDP Singapore. Sau hơn 50 năm, danh mục ròng đã tăng lên 434 tỷ SGD (gần 300 tỷ USD) - tương đương hơn 60% GDP năm 2025 của Singapore, nhờ chiến lược tái cấu trúc triệt để, IPO doanh nghiệp chất lượng và thoái vốn hiệu quả.

Từ khi thành lập, lợi nhuận cổ đông của Temasek đạt gần 15%/năm, thuộc nhóm cao nhất trong các SWF toàn cầu.

Chính phủ Singapore liên tục bổ sung vốn cho Temasek, trong đó giai đoạn 2003-2023, Bộ Tài chính nước này đã cấp hơn 70 tỷ SGD (50 tỷ SGD từ chính cổ tức Temasek). Đây là cơ chế tạo “vòng quay vốn” hiệu quả mà Việt Nam có thể học hỏi.

Quản lý và đầu tư vốn hiệu quả, Temasek cũng đạt mức độ minh bạch và chuẩn mực quản trị vượt trội. Họ tuân thủ đầy đủ và thậm chí cao hơn tiêu chuẩn Santiago Principles (Bộ hướng dẫn 24 nguyên tắc và thông lệ tốt nhất, dành cho các SWF nhằm thúc đẩy tính minh bạch, quản trị tốt và ổn định hệ thống tài chính toàn cầu). Các báo cáo tài chính, chiến lược, hiệu suất danh mục được công bố công khai, giúp tăng tính giải trình và niềm tin thị trường.

Thời điểm cho SCIC chuyển mình

Sau gần hai thập kỷ hoạt động, SCIC đã chứng minh được năng lực thực thi, thể hiện rõ vai trò “đầu tàu vốn nhà nước”, xây dựng được các nền tảng đủ mạnh để chuyển đổi thành Quỹ đầu tư Chính phủ Việt Nam.

Trong 10 tháng của năm 2025, Tổng công ty đạt lợi nhuận tăng trưởng hai chữ số. Cụ thể, doanh thu đạt 11.794 tỷ đồng (98% kế hoạch), lợi nhuận sau thuế 11.367 tỷ đồng (123% kế hoạch). Ước cả năm 2025, Tổng công ty đạt doanh thu 12.079 tỷ đồng, tăng 17%; lợi nhuận sau thuế (sau trích lập dự phòng) đạt 11.182 tỷ đồng, tăng 15%.

SCIC cũng hoàn thành hầu hết chỉ tiêu của Kế hoạch 5 năm 2021-2025, nộp ngân sách trên 40.000 tỷ đồng, ROA và ROE bình quân trên 13%/năm. Tính từ khi thành lập, SCIC đã nộp ngân sách hơn 100.000 tỷ đồng.

So với thời điểm thành lập, đến tháng 9/2025, doanh thu của SCIC tăng gấp 52 lần, lợi nhuận sau thuế tăng gấp 72 lần; vốn chủ sở hữu tăng gấp 17 lần và tổng tài sản tăng gấp 12 lần. Tổng giá trị danh mục đang nắm giữ đến thời điểm hiện tại đạt trên 200.000 tỷ đồng (tương đương 8 tỷ USD).

Hai nhóm hoạt động cốt lõi được SCIC thực thi hiệu quả.

Thứ nhất là tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, tối ưu hóa giá trị tài sản công. SCIC đã bán vốn tại 1.065 doanh nghiệp, giá vốn 13.138 tỷ đồng, thu về 54.669 tỷ đồng (gấp 4,2 lần). Nhìn rộng hơn, trong gần 6.000 doanh nghiệp nhà nước được sắp xếp, thoái vốn vừa qua, riêng SCIC thực hiện tại 1.065 doanh nghiệp.

Với hoạt động đầu tư, SCIC chú trọng vào các khoản đầu tư chiến lược, đúng vai nhà đầu tư quốc gia. Năm 2025, SCIC đã giải ngân 10.874 tỷ đồng vào các dự án trọng yếu như 7.770 tỷ đồng mua cổ phần phát hành thêm của Vietnam Airlines, 1.500 tỷ đồng đầu tư vào BIDV, 1.000 tỷ đồng tăng vốn cho Công ty TNHH MTV Đầu tư SCIC.

Tính đến nay, tổng đầu tư đạt hơn 55.000 tỷ đồng, trong đó có những dự án đạt hiệu suất cao như khoản đầu tư trở thành cổ đông chiến lược của Ngân hàng Quân đội (MB) với tổng giá vốn đầu tư 2.340 tỷ đồng, hiệu quả thu được ước tính là 13.516 tỷ đồng (trong đó cổ tức lũy kế 800 tỷ đồng, chênh lệch giá trị thị trường tại thời điểm ngày 21/5/2025 so với giá vốn là 12.700 tỷ đồng).

Cũng phải nhắc đến thế mạnh của SCIC trong hợp tác quốc tế, bước tiến quan trọng để tiệm cận SWF. Năm 2025, SCIC ký kết chiến lược với nhiều quỹ đầu tư hàng đầu như OIA (Oman), thành lập Quỹ Kỷ nguyên mới Việt Nam, trị giá tối thiểu 200 triệu USD; với ADQ (UAE), hợp tác đầu tư trong các lĩnh vực hạ tầng, công nghệ, khoáng sản, tài chính… Những hợp tác này giúp SCIC tiếp cận chuẩn mực quản trị hiện đại, mở rộng nguồn lực và mạng lưới đối tác quốc tế.

Nhìn lại hoạt động của SCIC qua 20 năm, có thể thấy, các hoạt động tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, thoái vốn, IPO và đầu tư chiến lược là hành trang SCIC đã tích lũy, tương đồng với chặng đường đầu của Temasek. Mặt khác, các số liệu về tài chính cho thấy SCIC hiện là tổ chức có năng lực đầu tư, quản trị rủi ro và hiệu quả tài chính tốt nhất trong các tổ chức tài chính đại diện vốn nhà nước. Nhìn rộng hơn, Việt Nam phù hợp với mô hình SWF dựa trên tài sản doanh nghiệp nhà nước, không dựa vào tài nguyên, tương đồng các quốc gia Đông Nam Á.

Khát vọng chuyển mình cùng kỷ nguyên mới của đất nước là hiện hữu, bối cảnh khu vực và thế giới cũng đòi hỏi Việt Nam phải đổi mới để không tụt hậu, bỏ lỡ thời cơ. Trong góc nhìn của giới chuyên gia, để SCIC thực sự trở thành “Temasek của Việt Nam”, cần một khung khổ chính sách đồng bộ hơn.

Đó có thể là việc rà soát, phân nhóm doanh nghiệp nhà nước và chuyển giao triệt để doanh nghiệp có tính thương mại. Ba nhóm cần được xác định rõ gồm doanh nghiệp quốc phòng - an ninh; doanh nghiệp cung ứng dịch vụ công ích; doanh nghiệp hoạt động thương mại vì mục tiêu gia tăng tài sản nhà nước. Nhóm 3 cần chuyển giao toàn bộ về SCIC để tích tụ vốn, tạo lợi thế quy mô. Theo rà soát, có 260 doanh nghiệp đủ điều kiện chuyển giao ngay, với hơn 45.000 tỷ đồng vốn nhà nước.

Thứ hai là nâng vốn điều lệ, tạo nguồn lực đủ mạnh. Thực tế, quy mô vốn điều lệ SCIC hiện rất nhỏ so với nhu cầu đầu tư, bởi vậy cần cho phép SCIC giữ lại tối đa lợi nhuận sau thuế để bổ sung vốn điều lệ, tạo cơ chế huy động vốn quốc tế tương tự Temasek và Khazanah thông qua mô hình liên kết, liên doanh, hợp tác đầu tư với các dự án cụ thể.

Cũng không thể không bàn đến việc hoàn thiện hành lang pháp lý riêng cho hoạt động SCIC như cơ chế quản trị theo chuẩn mực quốc tế, quyền tự chủ đầu tư, cơ chế báo cáo, công khai minh bạch, phân định vai trò chủ sở hữu - giám sát - điều hành.

Việc cho phép SCIC chuyển đổi thành Quỹ đầu tư Chính phủ sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước, mà còn tạo nguồn lực chiến lược cho phát triển kinh tế dài hạn, củng cố an ninh tài chính và nâng cao vị thế Việt Nam trong hệ thống kinh tế toàn cầu.