Từ tầm nhìn chiến lược của quốc gia…

Ngày 12/12 tại TP. Cần Thơ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) phối hợp cùng UBND TP. Cần Thơ, Bộ Nông - Lâm - Ngư nghiệp Nhật Bản tổ chức Hội nghị xúc tiến đầu tư và hợp tác công nghệ Việt Nam - Nhật Bản trong phát triển vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Hội nghị này không chỉ là sự tiếp nối của Hội nghị Tokyo, mà còn là bước đi cụ thể hóa tầm nhìn trung và dài hạn trong hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản, hướng tới chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và phát triển nông nghiệp bền vững.

Quang cảnh Hội nghị Xúc tiến đầu tư và hợp tác công nghệ Việt Nam - Nhật Bản vào Đề án lúa phát thải thấp vùng ĐBSCL tại Cần Thơ

Nhấn mạnh tại Hội nghị này, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế - Bộ NN&MT cho biết, đây là một hội nghị hành động, nơi chúng ta cùng nhau hiện thực hóa những cam kết chiến lược đã được thiết lập ở cấp cao nhất giữa hai quốc gia, trên nền tảng chiến lược được xác định rõ từ hành trình Chính phủ đến vùng ĐBSCL. Trong chưa đầy ba tháng qua, hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản đã có những bước tiến mạnh mẽ, thực chất, tạo nên một mạch nguồn liên kết chặt chẽ và nhất quán.

Cụ thể, trong tháng 9/2025 vừa qua tại Tokyo, Quyền Bộ trưởng NN&MT Trần Đức Thắng đã làm việc với Bộ Nông - Lâm - Ngư nghiệp Nhật Bản, chính thức ký kết Tầm nhìn Trung và Dài hạn về Hợp tác Nông nghiệp giai đoạn 2026-2030. Trong đó có sự cam kết hợp tác phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp xanh, hợp tác nhân lực, ứng dụng công nghệ số và IoT,.... Nhật Bản khẳng định tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong nghiên cứu giống, công nghệ bảo quản, chuyển giao kỹ thuật nuôi trồng và chế biến, triển khai Kế hoạch Midori và Cơ chế tín chỉ chung JCM.

Sự hợp tác này hoàn toàn phù hợp với Kế hoạch Midori của Nhật Bản về tăng trưởng xanh và cũng là lời khẳng định mạnh mẽ nhất cho cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam. Nối tiếp tầm nhìn đó, chỉ một tháng sau (19-23/10/2025), Đoàn công tác của Bộ NN&MT do Thứ trưởng Trần Thanh Nam dẫn đầu đã có chuyến làm việc chuyên sâu với Bộ Nông - Lâm - Ngư nghiệp Nhật Bản và các cơ quan và tập đoàn lớn có liên quan của Nhật Bản.

Trong chuyến công tác, hai Bộ thống nhất đồng hành hỗ trợ Việt Nam triển khai chương trình phát triển vùng lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL, thông qua hợp tác đầu tư: công nghệ canh tác (cảm biến đo mực nước, phân tích và xử lý đất, …), công nghệ xử lý phụ phẩm (rơm, rạ, trấu, cám,…); công nghệ đo đếm phát thải carbon; công nghệ số và cơ giới hóa trong nông nghiệp; Chương trình nâng cao năng lực hợp tác hợp tác xã và hệ thống khuyến nông Việt Nam trong sản xuất và quản trị nông nghiệp thông minh từ nay đến năm 2030: khoảng 3.000 cán bộ khuyến nông và 500 hợp tác xã trên cả nước (600 cán bộ khuyến nông/năm; 100 hợp tác xã/năm).

Nhân rộng mô hình sản xuất nông nghiệp xanh, phát thải thấp vùng ĐBSCL

Đồng thời, hai bên đã đồng tổ chức Hội nghị “Xúc tiến đầu tư vùng lúa chất lượng cao, giảm phát thải, gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL” với sự tham dự của hơn 120 đại biểu, trong đó có hơn 70 doanh nghiệp Nhật Bản quan tâm đầu tư vào nông nghiệp xanh tại Việt Nam.

Tại Hội nghị, hai bên đã thống nhất 7 dự thảo bản ghi nhớ hợp tác (MOU) trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, robot nông nghiệp, cơ giới hóa, giám sát và giảm phát thải carbon, chế biến sâu và tái sử dụng phụ phẩm lúa gạo. Kết quả này đánh dấu bước tiến thực chất trong hợp tác đầu tư và chuyển giao công nghệ, góp phần hình thành hệ sinh thái hợp tác đa tầng giữa cơ quan quản lý, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và nông dân.

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế - Bộ NN&MT nhấn mạnh, với mục tiêu quan trọng của Đề án lúa phát thải thấp, từ tầm nhìn đã có, khuôn khổ đã được thiết lập, và hôm nay là lúc chúng ta cần sự dấn thân của dòng vốn FDI và công nghệ cao từ Nhật Bản để bơm sức sống vào Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL.

Đây là một dự án quốc gia, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1490/QĐ-TTg, với mục tiêu đưa Việt Nam thành quốc gia đầu tiên trên thế giới dẫn đầu về sản xuất gạo phát thải thấp, Việt Nam trân trọng mời gọi các đối tác từ Nhật Bản đầu tư vào các lĩnh vực sau:

Đầu tư tài chính xanh và Công nghệ tín chỉ Carbon: Việt Nam đang thí điểm cơ chế chi trả tín chỉ carbon. Đây là thị trường mới mẻ với doanh thu tiềm năng từ việc giảm phát thải. Chúng tôi cần các tập đoàn tài chính Nhật Bản như Green Carbon tham gia thiết lập hệ thống đo đếm - báo cáo - thẩm định (MRV) minh bạch và hiệu quả, đảm bảo tín chỉ carbon lúa gạo Việt Nam đạt chuẩn giao dịch quốc tế.

Việt Nam đặc biệt kêu gọi các quỹ phát triển tiếp tục cam kết nguồn vốn 350-400 triệu USD đã hứa hẹn, đồng thời mở rộng các khoản tín dụng ưu đãi cho hạ tầng vùng lúa.

Công nghệ Cơ giới hóa Chính xác và Tiết kiệm Tài nguyên: Mục tiêu Đề án là giảm lượng nước tưới 20% và giảm phân bón hóa học 30%. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp như Satake, Yanmar, Kubota,… mở rộng các dây chuyền sản xuất máy móc nông nghiệp thông minh, áp dụng công nghệ tưới khô xen kẽ (AWD) và cơ giới hóa đồng bộ từ khâu gieo sạ đến thu hoạch.

Kinh tế tuần hoàn và Công nghệ xử lý Phụ phẩm: Việt Nam mong muốn các các nhà đầu tư như Chitose, Kanadevia, đầu tư vào nhà máy sản xuất than sinh học (biochar) và phân bón hữu cơ từ rơm rạ, biến chất thải nông nghiệp thành nguồn vật liệu cải tạo đất, hoàn thiện chu trình sản xuất khép kín.

… đến hành động với quyết tâm cao

Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam cho biết, năm nay Việt Nam và Nhật Bản kỷ niệm tròn 2 năm nâng cấp quan hệ lên "Đối tác Chiến lược Toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới" (vào tháng 11/2023), đánh dấu hành động thực chất đầu tiên và kịp thời triển khai “Tầm nhìn trung và dài hạn hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản giai đoạn 2025-2030” (được ký kết tháng 9/2025). Đây là thời điểm mở ra giai đoạn hợp tác nông nghiệp sâu sắc, thực chất và bền vững hơn bao giờ hết giữa hai quốc gia. Cũng là thời điểm thích hợp nhất để các doanh nghiệp Nhật Bản đẩy nhanh kế hoạch hợp tác, đầu tư vào Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” đã bước vào giai đoạn tăng tốc. Đến nay khung hợp tác đã hình thành và đã triển khai đạt được một số kết quả ban đầu.

Cụ thể, tại Hội nghị Xúc tiến đầu tư vùng lúa chất lượng cao, giảm phát thải, gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL do Thứ trưởng Watanabe Yoichi, Đại sứ Phạm Quang Hiệu và tôi đồng chủ trì ngày 21/10/2025 tại Tokyo, đã thể hiện rõ tinh thần tiếp nối liên tục hợp tác giữa ngành nông nghiệp hai nước: gắn kết chính sách - khoa học - doanh nghiệp - hợp tác xã - nông dân một cách toàn diện.

Tại Tokyo, hai bên đã thống nhất rằng Đề án một triệu héc-ta lúa không chỉ là nỗ lực của riêng Việt Nam, mà đang nhận được sự đồng hành mạnh mẽ, trách nhiệm và chân thành từ phía Nhật Bản. Đó không chỉ là hợp tác kinh tế, mà là hợp tác vì một mục tiêu chung: làm cho hạt gạo Việt Nam không chỉ nhiều hơn, tốt hơn, mà còn xanh hơn, sạch hơn, và mang trong đó tinh thần trách nhiệm với môi trường. Chúng ta đang cùng nhau viết nên câu chuyện mới cho ngành lúa gạo châu Á, một câu chuyện của "hợp tác - sáng tạo - trách nhiệm và sẻ chia”.

Một số hợp tác giữa các bên của Việt Nam và Nhật Bản đã thể hiện kết quả ban đầu trực tiếp như: hỗ trợ các hợp tác xã của Việt Nam trong ứng dựng chuyển đổi số của hợp tác của Sorimachi, ứng dụng máy móc, thiết bị trong các khâu sản xuất, chế biến lúa của Kubota, một số thử nghiệm trên thực địa về đo đếm phát thải carbon của Green carbon, Feager..., thử nghiệm xử lý phế phụ phẩm của Yanma,….

Đến nay, Bộ NN&MT đã lựa chọn và đang triển khai ngay trong vụ Đông Xuân này, 11 hợp tác xã thí điểm, sẵn sàng là hạt nhân để các doanh nghiệp Nhật Bản trực tiếp hợp tác, xây dựng chuỗi giá trị và chuyển giao công nghệ. Đồng thời tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách: Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon đã được hàn thiện, trình ký phê duyệt và sớm được ban hành (dự kiến trong tháng 12/2025). Đây là cơ sở pháp lý vững chắc, mở đường cho việc xây dựng hệ thống MRV (Đo đạc, Báo cáo, Thẩm định) và phát triển thị trường tín chỉ carbon trong nông nghiệp, mang lại lợi ích kinh tế rõ ràng cho doanh nghiệp và nông dân.

Bộ NN&MT sẽ ưu tiên lựa chọn và triển khai thí điểm ngay các mô hình công nghệ của Nhật Bản trong vụ Đông Xuân 2025-2026 tại các vùng nguyên liệu trọng điểm của Đề án. Đồng thời cam kết hoàn thiện các văn bản pháp lý liên quan đến hợp tác về chứng chỉ carbon, minh bạch, ổn định, và thuận lợi nhất cho các dự án hợp tác Việt - Nhật. Đề nghị các doanh nghiệp Nhật Bản nhanh chóng hiện thực hóa kế hoạch hợp tác, đầu tư vào Đề án. Cơ quan chính phủ Nhật Bản (Bộ Nông - Lâm - Ngư nghiệp, JICA, Đại sứ quán, Tổng Lãnh sự quán) cùng các tổ chức của Nhật Bản (JETRO,...) tiếp tục đồng hành, ủng hộ và hỗ trợ các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư vào Đề án.

"Chúng tôi tin rằng sự hợp tác chặt chẽ ở cả ba cấp độ: Chính phủ (G2G) - Cơ quan tài trợ (G2B) - Doanh nghiệp (B2B), từ Tầm nhìn chiến lược tháng 9, Hành động thực tiễn tháng 10, đến cam kết đầu tư hôm nay, sẽ đảm bảo Đề án 1 triệu ha lúa sẽ thành công, mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường cho cả hai quốc gia", Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.