Cảnh báo nguy cơ lây nhiễm bệnh trong mùa mưa bão

Độ ẩm cao, ngập lụt kéo dài, điều kiện vệ sinh suy giảm tạo môi trường thuận lợi cho nhiều mầm bệnh phát triển và lây lan qua nhiều con đường khác nhau như đường tiêu hóa, hô hấp, da, vết thương hở và qua côn trùng trung gian truyền bệnh.

Ảnh minh họa.

Theo bác sỹ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa Hệ thống Tiêm chủng VNVC, trong bối cảnh bão số 5 Kajiki đổ bộ vào khu vực từ Thanh Hóa đến Quảng Trị, người dân cần đặc biệt lưu ý đến các nguy cơ sức khỏe có thể phát sinh trong và sau mưa bão.

Một trong những đường lây bệnh phổ biến nhất là qua đường ăn uống. Mưa lũ khiến hoa màu, nguồn nước sinh hoạt, thực phẩm bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Nếu ăn phải thức ăn chưa được nấu chín kỹ, sử dụng nước không đảm bảo vệ sinh, người dân có thể nhiễm các bệnh như tả, thương hàn, E.coli, shigella, viêm gan A hay rota virus.

Các bệnh này thường biểu hiện với triệu chứng tiêu chảy cấp, nôn mửa, mất nước nghiêm trọng và rối loạn điện giải. Trường hợp nặng có thể dẫn đến trụy tim, suy gan, viêm phổi, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Bên cạnh đó, mưa bão còn tạo điều kiện cho côn trùng như ruồi, muỗi phát triển mạnh, trở thành trung gian truyền nhiều bệnh nguy hiểm. Ruồi có thể mang mầm bệnh tả, thương hàn, giun sán, đau mắt đỏ... khi tiếp xúc với thực phẩm hoặc cơ thể người.

Trong khi đó, muỗi là thủ phạm gây ra các bệnh như sốt xuất huyết, sốt rét, viêm não Nhật Bản, sốt vàng, zika hay chikungunya. Trong đó, sốt xuất huyết dễ trở nặng vào giai đoạn từ ngày thứ tư đến ngày thứ bảy với các biến chứng khó lường như cô đặc máu, sốc, suy đa tạng và có thể tử vong nếu không được can thiệp y tế kịp thời.

Một con đường lây bệnh khác thường bị bỏ qua là qua da và các vết thương hở. Nước lũ chứa nhiều loại vi khuẩn nguy hiểm như vi khuẩn uốn ván, xoắn khuẩn leptospira, tụ cầu vàng hay các loại vi khuẩn "ăn thịt người" như Burkholderia pseudomallei, Vibrio vulnificus. Những vi khuẩn này có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua các vết xây xước khi người dân lội nước, dọn dẹp nhà cửa hoặc tham gia cứu hộ.

Trong đợt bão Yagi năm 2024, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương từng tiếp nhận một ca bệnh uốn ván nguy kịch ở một người đàn ông 52 tuổi do vết thương từ gạch rơi vào chân trong lúc gia cố đường đê chống lũ.

Không chỉ vậy, tiếp xúc lâu với nước bẩn, bùn đất mà không có điều kiện vệ sinh sạch sẽ cũng khiến người dân dễ mắc các bệnh ngoài da như nấm, ghẻ, viêm da mủ. Gần đây, Bệnh viện Da liễu Trung ương ghi nhận nhiều trường hợp viêm da nhiễm trùng nặng, trong đó có bệnh nhân bị chảy dịch và xuất huyết ở chân do lội nước mưa nhiều ngày.

Không khí lạnh, độ ẩm cao và việc phải thường xuyên mặc quần áo ẩm ướt cũng làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến người dân dễ mắc các bệnh đường hô hấp như cúm, viêm họng, viêm phổi, do các loại virus như cúm mùa, RSV, rhinovirus gây ra. Đặc biệt, trong các khu vực sơ tán hoặc chỗ trú bão, nơi sinh hoạt đông người, ẩm thấp, mầm bệnh rất dễ phát tán.

Cúm có thể gây biến chứng viêm phổi, nhiễm trùng máu, viêm màng não, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh nền. Phế cầu khuẩn và não mô cầu khuẩn, vốn thường trú ở vùng mũi họng cũng có thể tấn công vào máu hoặc hệ thần kinh khi cơ thể bị suy yếu, gây viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết.

Trước những nguy cơ bệnh tật ngày càng gia tăng trong mùa mưa bão, người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh. Việc đảm bảo nguyên tắc "ăn chín - uống sôi", rửa tay thường xuyên với xà phòng, xử lý rác thải và nguồn nước đúng cách là điều hết sức quan trọng.

Hạn chế lội nước bẩn, nếu buộc phải tiếp xúc cần rửa sạch tay chân và lau khô ngay sau đó. Người dân nên ngủ màn kể cả vào ban ngày, dọn dẹp môi trường xung quanh, tiêu diệt nơi sinh sản của muỗi như chai lọ, vật dụng đọng nước.

Ngoài các biện pháp vệ sinh, chủ động tiêm vắc-xin là cách hiệu quả để phòng ngừa nhiều bệnh nguy hiểm trong mùa mưa bão. Hiện nay đã có vắc-xin phòng các bệnh như cúm, tả, thương hàn, viêm gan A, phế cầu, não mô cầu, uốn ván, sốt xuất huyết.

Cụ thể, vắc-xin cúm được khuyến cáo tiêm hàng năm, trẻ dưới 9 tuổi tiêm 2 mũi, từ 9 tuổi trở lên tiêm một mũi. Vắc-xin tả và thương hàn có thể tiêm từ 2 tuổi trở lên. Vắc-xin rota dùng cho trẻ sơ sinh từ 6 tuần tuổi và cần hoàn thành trước 32 tuần tuổi.

Vắc-xin viêm gan A có thể tiêm đơn hoặc phối hợp với viêm gan B cho cả trẻ em và người lớn. Vắc-xin uốn ván cần tiêm nhắc lại mỗi 10 năm; trong trường hợp có vết thương hở, nếu đã tiêm đủ trước đó, chỉ cần tiêm một mũi nhắc mà không cần dùng huyết thanh kháng độc.

Vắc-xin sốt xuất huyết hiện có thể tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên, gồm 2 mũi cách nhau 3 tháng. Các loại vắc-xin phế cầu và não mô cầu có thể tiêm từ 6 tuần tuổi và áp dụng cho cả người lớn, giúp phòng ngừa các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến viêm màng não, viêm phổi hoặc nhiễm khuẩn huyết.

Việc chủ động tiêm phòng theo hướng dẫn của bác sỹ, kết hợp với giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống sẽ giúp người dân giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trong mùa mưa bão, bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng một cách hiệu quả nhất.

Viêm phổi đang cướp đi sinh mạng hàng nghìn người mỗi năm

PGS-TS.Cao Hữu Nghĩa, Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur TP.HCM cho biết tại buổi họp báo ngày 24/8 về việc nâng cao nhận thức cộng đồng liên quan đến bệnh do phế cầu khuẩn, rằng thời tiết thất thường, ô nhiễm không khí và tình trạng già hóa dân số đang khiến các bệnh hô hấp, đặc biệt là viêm phổi, ngày càng gia tăng.

Tại Việt Nam, viêm phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi hiện là 18,2 trên 100.000 dân, theo thống kê mới nhất. Niên giám thống kê y tế 2019-2020 cũng ghi nhận viêm phổi là bệnh có tỷ lệ mắc và tử vong cao nhất cả nước. Trên phạm vi toàn cầu, phế cầu khuẩn là nguyên nhân gây ra gần 98 triệu ca nhiễm và hơn 505.000 ca tử vong mỗi năm, trong đó viêm phổi chiếm tỷ lệ cao nhất.

PGS.Nghĩa nhấn mạnh, viêm phổi và các bệnh do phế cầu không chỉ gặp ở trẻ nhỏ mà còn đặc biệt nguy hiểm với người cao tuổi và người mắc bệnh mạn tính. Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh, ô nhiễm môi trường gia tăng, tình trạng kháng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng, và bệnh nền ngày càng phổ biến ở người trẻ, phế cầu khuẩn đang trở thành gánh nặng y tế đáng kể, đặc biệt với các nhóm nguy cơ cao.

Còn theo PGS-TS.Lê Thị Tuyết Lan, Chủ tịch Hội Hen - Miễn dịch - Dị ứng - Lâm sàng TP.HCM, mặc dù nhiều người nhận thức được viêm phổi là bệnh nguy hiểm, nhưng phần lớn không biết phế cầu khuẩn là tác nhân phổ biến gây bệnh này. Cụm từ “phế cầu khuẩn” vẫn còn xa lạ với nhiều người Việt Nam.

Bà cho rằng cần khẩn trương lấp đầy khoảng trống nhận thức này, vì sự thiếu hiểu biết và ý thức phòng ngừa kém cũng là lý do khiến tỷ lệ tử vong do viêm phổi duy trì ở mức cao.

Phế cầu khuẩn lây qua giọt bắn khi ho, hắt hơi trong không khí, đặc biệt ở những nơi đông người. Vi khuẩn này cư trú trong mũi họng của cả trẻ em và người lớn khỏe mạnh, với tỷ lệ từ 5% đến 90%.

Khi hệ miễn dịch suy yếu, chúng có thể gây bệnh xâm lấn như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi nặng; hoặc bệnh không xâm lấn như viêm phổi nhẹ, viêm xoang, viêm tai giữa, viêm mô tế bào, viêm xương chũm hay sổ mũi.

Tỷ lệ tử vong do bệnh phế cầu xâm lấn ở người lớn dao động từ 15-20%, thậm chí có thể lên đến 40% ở người cao tuổi. Trong số này, có đến 20-60% ca tử vong do nhiễm khuẩn huyết, và cứ 6 người lớn tử vong vì viêm màng não thì có một trường hợp do phế cầu khuẩn.

Đặc biệt, nhóm người trên 50 tuổi và những người mắc bệnh nền như tiểu đường, tim mạch, COPD... có nguy cơ cao gặp biến chứng nghiêm trọng, với tỷ lệ nhập viện và tử vong cao hơn, vì vậy cần được ưu tiên bảo vệ.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là tình trạng kháng thuốc. Hiện có tới 50% mẫu phế cầu đã kháng ít nhất một loại kháng sinh, khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn.

TS.BS Lê Thị Thu Hương, Trưởng khoa Nội Hô hấp, Phó Ban điều hành Đơn vị Tiêm chủng, Bệnh viện Nhân dân Gia Định cho rằng, viêm phổi và các bệnh do phế cầu đang là gánh nặng không nhỏ cho hệ thống y tế, chi phí điều trị cao, gây áp lực tài chính cho gia đình và xã hội, đồng thời góp phần làm quá tải bệnh viện. “Hệ thống y tế đang tập trung nhiều vào việc chữa bệnh thay vì chủ động phòng bệnh”, bác sỹ Hương nói.

Để phòng ngừa bệnh do phế cầu, các chuyên gia khuyến cáo người dân nên duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ, theo dõi tình trạng bệnh nền, vệ sinh hô hấp tốt (rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi cần, hạn chế đến nơi đông người). Bên cạnh đó, cần có chế độ dinh dưỡng cân bằng, bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất để nâng cao đề kháng; tránh hút thuốc lá và hạn chế rượu bia; giữ gìn vệ sinh môi trường sống.

Một trong những biện pháp quan trọng nhất là chủ động tiêm vắc-xin phòng phế cầu, đặc biệt với trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có bệnh nền. Đây là biện pháp chủ động giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, biến chứng nặng và tử vong, đồng thời giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.

Suýt mất mạng vì uống 500 ml rượu mỗi ngày

Một người đàn ông 47 tuổi ở Phú Thọ được đưa vào viện cấp cứu trong tình trạng đau bụng dữ dội, buồn nôn, trướng bụng và mệt mỏi. Trước đó, anh duy trì thói quen uống từ 300 đến 500 ml rượu mỗi ngày suốt 4 năm. Kết quả thăm khám và xét nghiệm cho thấy bệnh nhân bị viêm tụy cấp nặng, tuyến tụy sưng to, chỉ số men Amylase trong máu tăng cao bất thường.

Bác sỹ Hà Thế Linh, người trực tiếp điều trị, cho biết bệnh nhân được chỉ định đặt sonde dạ dày để dẫn lưu, truyền dịch tĩnh mạch trung tâm và sử dụng kháng sinh liều cao nhằm kiểm soát tình trạng viêm và phòng ngừa biến chứng. Sau 4 ngày điều trị tích cực, sức khỏe bệnh nhân đã ổn định, giảm đau, có thể ăn uống trở lại.

Theo bác sỹ Linh, viêm tụy cấp là một trong những bệnh lý nội tiêu hóa nguy hiểm, có thể tiến triển rất nhanh dẫn đến suy đa cơ quan, thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy cấp là rượu bia, bên cạnh các yếu tố khác như sỏi mật, tăng mỡ máu, tắc nghẽn đường mật…

“Trường hợp này là may mắn vì người bệnh được đưa đến viện sớm. Nếu chậm trễ, có thể rơi vào các biến chứng nặng như hoại tử tụy, nhiễm trùng ổ bụng, suy thận, suy hô hấp... và nguy cơ tử vong rất cao”, bác sỹ cảnh báo.

Từ trường hợp trên, bác sỹ khuyến cáo cộng đồng cần hạn chế tối đa việc sử dụng rượu bia, đặc biệt là thói quen uống rượu hằng ngày, kéo dài nhiều năm. Khi xuất hiện các dấu hiệu như đau bụng dữ dội, buồn nôn, mệt mỏi sau khi uống rượu, người dân cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Viêm tụy cấp có thể được điều trị khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm và xử lý đúng cách. Tuy nhiên, nếu chủ quan và để bệnh tiến triển, nguy cơ tổn thương tụy vĩnh viễn và tử vong là rất cao.

U nội tủy ở ngực gây yếu liệt chân cô gái

Chị Anh, 28 tuổi, bị yếu liệt đột ngột chân phải, mất cảm giác, được bác sỹ chẩn đoán có khối u nội tủy tại vùng ngực đã xuất huyết, cần phẫu thuật khẩn để tránh nguy cơ liệt vĩnh viễn.

Khi chân phải bất ngờ mất cảm giác, chị Anh đến một cơ sở y học cổ truyền và được chẩn đoán bị thoát vị đĩa đệm. Sau khoảng 20 ngày điều trị, các triệu chứng đau thuyên giảm tạm thời rồi tái phát. Lúc này, chị chuyển đến Bệnh viện khám trong tình trạng khó khăn khi đi lại, phải dùng xe lăn.

Kết quả chụp cộng hưởng từ (MRI) cho thấy chị có một khối u nội tủy nằm ở vùng tủy ngực, ngang mức T12, dài hơn 2 cm và đã xuất huyết. Hình ảnh khảo sát các bó sợi thần kinh bằng kỹ thuật DTI cũng ghi nhận hiện tượng mất các bó sợi thần kinh trắng ở phía sau bên phải.

Ths.CKII Chu Tấn Sỹ, Trưởng khoa Ngoại Thần kinh - Cột sống, Trung tâm Khoa học Thần kinh cho biết, đây là một trường hợp u Cavernoma, loại u mạch máu hiếm gặp trong tủy sống. Do thành mạch trong u yếu, loại u này dễ vỡ và chảy máu, từ đó gây ra các triệu chứng tiến triển nhanh như mất cảm giác, liệt chi. Với trường hợp của chị Anh, u đã vỡ và rò rỉ, tác động trực tiếp lên các bó sợi thần kinh cảm giác.

Theo bác sỹ Sỹ, người bệnh cần được phẫu thuật sớm nhằm bảo tồn các chức năng thần kinh còn lại và ngăn chặn tình trạng xuất huyết tái diễn. Nếu để kéo dài, huyết khối sẽ bị phân hủy, giải phóng các chất độc phá hủy bao myelin - lớp vỏ bảo vệ thần kinh dẫn tới thoái hóa tủy sống và nguy cơ liệt không thể hồi phục. Mặc dù khối u có kích thước nhỏ, nhưng do nằm trong tủy ngực.

Trong ca mổ, êkíp phẫu thuật đã bóc tách và loại bỏ hoàn toàn khối u, đồng thời hạn chế tối đa xâm lấn và bảo tồn cấu trúc thần kinh lành. Hệ thống theo dõi điện sinh lý thần kinh (IONM) được sử dụng suốt quá trình phẫu thuật để ghi nhận liên tục tín hiệu từ các điện cực đặt ở tay, chân và đầu.

Nếu dụng cụ mổ chạm vào vùng thần kinh quan trọng, hệ thống sẽ phát hiện sự thay đổi tín hiệu và cảnh báo ngay, giúp bác sỹ kịp thời điều chỉnh thao tác, giảm thiểu nguy cơ gây tổn thương vĩnh viễn.

Sau mổ, khối u được lấy sạch, tủy sống không bị tổn thương thêm. Một ngày sau, chị Anh đã có thể tự đứng và đi lại nhẹ nhàng, hoàn toàn hết cảm giác bỏng rát, châm chích và đau buốt ở chân. Sức cơ hai chân gần như trở lại bình thường. Người bệnh được xuất viện sau 5 ngày và tiếp tục thực hiện các bài tập phục hồi chức năng, tái khám định kỳ theo hướng dẫn.

Kết quả mô bệnh học xác định đây là u Cavernoma (u mạch máu thể hang), loại u chiếm dưới 1% trong các bệnh lý tủy sống và khoảng 5-12% các tổn thương mạch máu tủy nói chung. Loại u này có thể phát triển âm thầm trong thời gian dài, nhưng khi đã có triệu chứng thì tiến triển nhanh và dễ nhầm với các bệnh lý cột sống thông thường như thoát vị đĩa đệm.

Các bác sỹ khuyến cáo, khi có dấu hiệu đau mỏi cột sống kéo dài, tê bì hoặc yếu tay chân, đặc biệt nếu tình trạng tiến triển nhanh, người bệnh nên đến khám chuyên khoa thần kinh và thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cần thiết như MRI để được phát hiện và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nặng nề.