Mức tăng của USD so với VND thấp hơn khá nhiều mức tăng của USD so với đồng tiền của nhiều nước khác. Ảnh: Đ.T

Áp lực

Ông Ngô Đăng Khoa, Giám đốc toàn quốc Khối Ngoại hối, thị trường vốn và dịch vụ chứng khoán Ngân hàng HSBC Việt Nam nhận định, tâm điểm của thị trường tài chính trong nước những ngày qua là biến động trên thị trường ngoại hối. Tỷ giá VND/USD trên thị trường liên ngân hàng bật tăng mạnh từ mức 23.700 - 23.750 VND/USD lên mức 23.950 - 24.000 VND/USD, tương đương mức mất giá 1,2% của VND - là mức tăng cao nhất trong vòng 10 tháng trở lại đây.

Biên độ giao dịch trong phiên của tỷ giá cũng chứng kiến những bước tăng mạnh cả về bước giá, cũng như khoảng cách giữa giá mua và giá bán. Về phía Ngân hàng Nhà nước, tỷ giá trung tâm được đặt lên mức cao nhất từ trước tới nay (23.951 VND/USD vào ngày 17/8). Điều đó phần nào phản ánh những áp lực của tỷ giá những ngày qua.

Lý giải cho đà tăng của tỷ giá, ông Khoa cho rằng, nguyên nhân chính đến từ những biến động trên thị trường quốc tế. Với những lo ngại về lạm phát của Mỹ chưa hạ nhiệt nhanh như kỳ vọng, trong khi các số liệu kinh tế khác của Mỹ vẫn không cho thấy dấu hiệu suy thoái, mặt bằng lãi suất của Mỹ đã tăng trở lại trong tuần qua, chỉ số USD Index tăng trở lại.

Trong khi đó, đối tác thương mại lớn khác của Việt Nam là Trung Quốc cho thấy những dấu hiệu chậm lại đáng kể của đà hồi phục kinh tế sau mở cửa, khiến nhân dân tệ (CNY) mất giá mạnh. Đà mất giá của CNY cùng sự mạnh lên của USD khiến những ngoại tệ khác trong khu vực cũng mất giá đáng kể. Đứng trước xu hướng đó, VND không phải là ngoại lệ.

Ở phương diện trong nước, sự đối lập về chính sách tiền tệ giữa Việt Nam và Mỹ cũng là một trong những nguyên nhân tạo áp lực cho tỷ giá trong nước. Cụ thể, tăng trưởng trong nước chậm lại, lạm phát hạ nhiệt nhanh chóng và sự ổn định của thị trường ngoại hối những tháng đầu năm cho thấy, ưu tiên chính sách của Việt Nam tập trung vào hỗ trợ tăng trưởng. Điều này hoàn toàn trái ngược với Mỹ - nơi số liệu kinh tế vẫn tích cực và lạm phát cơ bản chưa hạ nhiệt về mức mục tiêu, khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tiếp tục duy trì xu hướng thắt chặt.

TS. Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Trường đại học Kinh tế TP.HCM cũng cho rằng, tỷ giá biến động mạnh hơn khi Ngân hàng Nhà nước liên tiếp hạ lãi suất 4 lần kể từ đầu năm nay. Trong khi đó, Fed và nhiều ngân hàng trung ương lớn khác trên thế giới vẫn đang theo đuổi chính sách thắt chặt để kiểm soát lạm phát.

Có thể thấy, Việt Nam là nền kinh tế đầu tiên trong ASEAN hạ lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Điều này làm gia tăng rủi ro đảo chiều của cán cân tài khoản vốn, thay vì đầu tư vào Việt Nam, các nhà đầu tư sẽ hướng tới các thị trường khác có chênh lệch lãi suất cao.

Ngoài ra, hoạt động xuất khẩu suy yếu đang ảnh hưởng tới nguồn thu ngoại tệ, trong khi tỷ giá thường tăng vào cuối năm. Vì thế, hiện nay, nên tập trung vào chính sách tài khóa hơn, vì chính sách tài khóa còn nhiều dư địa hơn chính sách tiền tệ đã nới lỏng.

Chỉ trong ngắn hạn

Sự chênh lệch lãi suất là một yếu tố tạo tâm lý găm giữ ngoại tệ khiến tỷ giá bật tăng thời gian qua. Tuy nhiên, đánh giá về xu hướng tỷ giá sắp tới, ông Ngô Đăng Khoa cho rằng, biến động tăng đột biến của tỷ giá chỉ mang tính chất ngắn hạn. Dù những áp lực hiện hữu lên tỷ giá là tương đối rõ ràng, nhưng trong trung và dài hạn, VND vẫn có khả năng tăng giá trở lại.

Theo chuyên gia Vũ Đình Ánh, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ tài chính), điều hành lãi suất cần dựa trên thị trường, chứ không phải là một công cụ duy ý chí, nhất là với một nền kinh tế mở như Việt Nam. Nếu tỷ giá tăng cao, cơ hội giảm lãi suất gần như không có, thậm chí nếu tỷ giá căng thẳng quá thì lại phải tăng lãi suất.

Theo lý giải của ông Khoa, trên thị trường quốc tế, USD được dự báo suy yếu trở lại trong những tháng cuối năm, trong bối cảnh Fed đã đạt tới gần cuối chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ. Đồng thời, những yếu tố nội tại của Việt Nam vẫn tích cực. Theo đó, dù chịu ảnh hưởng bởi sự sụt giảm đơn hàng, nhưng cán cân thương mại hàng hóa 8 tháng đầu năm 2023 vẫn ước xuất siêu 16,26 tỷ USD (cùng kỳ năm trước xuất siêu 3,96 tỷ USD).

Thêm vào đó, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Việt Nam tăng trưởng ổn định, với mức vốn thực hiện trong 8 tháng đầu năm 2023 ước đạt 13,1 tỷ USD, tăng 1,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, nỗ lực của Chính phủ để hỗ trợ hồi phục kinh tế thông qua chính sách tiền tệ và tài khóa trên diện rộng có thể giúp xây dựng lại niềm tin của các nhà đầu tư vào các lĩnh vực khác, tạo ra các kết quả tích cực.

Thực tế, USD tăng mạnh, tỷ giá ở các quốc gia nới lỏng chính sách tiền tệ, trong đó có Việt Nam, tăng khá đột ngột. Tuy nhiên, tính từ đầu năm đến nay, mức tăng của USD so với VND thấp hơn khá nhiều mức tăng của USD so với đồng tiền của nhiều nước khác như Nhật Bản hay Trung Quốc.

Một thành viên của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, dù USD Index có tăng trở lại gần đây, nhưng so với đỉnh điểm cuối năm ngoái (có lúc vượt mốc 106), thì vẫn thấp. Vả lại, việc tăng lãi suất của Fed đã được báo trước và có sự lan tỏa vào cung cầu thị trường ngoại hối quốc tế.

Hiện có nhiều ý kiến cho rằng, khả năng cao Fed đã đi đến chặng cuối của chu kỳ tăng lãi suất. Còn nếu Fed tăng lãi suất một lần cuối vào tháng 9 năm nay, sau đó giảm để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, thì USD sẽ mất giá sau khi đã đạt đỉnh điểm, tỷ giá không áp lực.

Theo Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, lạm phát thế giới sẽ không tăng cao như giai đoạn năm 2022 khi chuỗi cung ứng bị đứt gãy trên toàn cầu. Trong ngắn hạn, tình trạng tích cung một số mặt hàng như gạo hay dầu thô sẽ gây áp lực lên lạm phát, song áp lực này không cao như năm 2022 và chỉ diễn ra trong ngắn hạn.

Yuanta Việt Nam cho rằng, vấn đề tỷ giá chỉ thực sự căng thẳng nếu Fed tăng lãi suất lần nữa vào cuộc họp tháng 9 tới và USD tiếp tục mạnh lên. Tuy nhiên, thị trường đang nghiêng về khả năng Fed giữ nguyên mức lãi suất hiện tại, không có động thái tăng thêm, tỷ giá sẽ không biến động mạnh trong quý IV/2023.