Bộ trưởng Bộ Tài chính báo cáo giải trình cuối phiên thảo luận tại Quốc hội

Quyết sách mạnh mẽ, kịp thời

Hàng loạt chính sách mới vừa được Quốc hội bàn thảo tại hội trường trong tuần cuối cùng của Kỳ họp thứ mười, trong đó có nội dung thảo luận ở phiên toàn thể ngay sau khi trình, như Dự thảo Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Tại Dự thảo, Chính phủ đề xuất trao quyền đặc biệt cho Thủ đô về thẩm quyền quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu, quy hoạch, thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất… “Đây là một quyết sách hết sức đúng đắn, kịp thời, đáp ứng yêu cầu cấp bách từ thực tiễn phát triển của Hà Nội trong giai đoạn hiện nay”, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) nhấn mạnh.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội), để Hà Nội trở thành một Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại ngang tầm với thủ đô các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới, thì hàng loạt đại dự án quan trọng như phát triển mạng lưới đường sắt đô thị, cải tạo chỉnh trang đô thị, đầu tư phát triển 2 bên sông Hồng thành trục cảnh quan, không gian văn hóa, dịch vụ, các công trình xử lý ô nhiễm môi trường, chống úng, chống ngập, phải được tập trung ưu tiên đầu tư triển khai trong thời gian tới.

Vì vậy, ông Cường đồng tình với chủ trương cần ban hành Nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô một cách thông thoáng, thuận lợi để thu hút được các nguồn lực đầu tư tối ưu nhất.

Tuy nhiên, đại biểu Cường đề nghị cân nhắc một số quy định, trong đó có quy định dự án đầu tư công, dự án đầu tư PPP, dự án đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư cần triển khai ngay theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng ủy Chính phủ chưa có trong quy hoạch thì được phép triển khai thực hiện và được cập nhật vào Quy hoạch tổng thể Thủ đô và các quy hoạch khác khi điều chỉnh.

“Việc làm này sẽ vi phạm điều cấm trong Luật Đầu tư công, đó là cấm quyết định đầu tư không theo quy hoạch. Do vậy, nên quy định, khi có các dự án cần triển khai phải điều chỉnh quy hoạch theo hình thức rút gọn trong thời gian 1, 2 tháng phải hoàn thành”, ông Cường góp ý.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) lo ngại khi Dự thảo đang quy định diện dự án rất rộng, bao gồm cả dự án đầu tư công, PPP, dự án của nhà đầu tư chiến lược và các dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị.

Nhấn mạnh cơ chế quá rộng có thể dẫn tới tình trạng “tràn lan đặc thù”, gây khó cho công tác giám sát và phân bổ nguồn lực, đại biểu Đồng đề nghị, chỉ áp dụng cho các dự án thật sự mang tính chất cấp bách, có tác động lan tỏa lớn hoặc là nhiệm vụ chính trị do cấp có thẩm quyền chỉ đạo. Đồng thời, danh mục phải công khai, cập nhật và báo cáo Quốc hội định kỳ để bảo đảm minh bạch, kiểm soát chặt chẽ và tránh lạm dụng.

Báo cáo giải trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, thời gian tới, Hà Nội sẽ triển khai các dự án có quy mô cực kỳ lớn, vì thế việc thí điểm một số cơ chế chính sách, tạo điều kiện cho Thủ đô có thể triển khai thực hiện nhanh các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn là hết sức cần thiết.

Bộ trưởng cũng cho biết, Dự thảo Nghị quyết tập trung tháo gỡ và đơn giản hóa thủ tục đối với 5 nhóm dự án lớn và quan trọng, trong đó có dự án đầu tư công, dự án đầu tư PPP, dự án đầu tư cần triển khai ngay theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

Ông cũng hồi âm những vấn đề nhiều đại biểu quan tâm về thu hồi đất, chính sách đền bù, giải phóng mặt bằng… khẳng định chính sách đề xuất cho Hà Nội đột phá nhưng có kiểm soát và đảm bảo khả thi.

Đồng bộ khung chính sách của 3 khu thương mại tự do trên cả nước

Cùng với cơ chế vượt trội cho Hà Nội, chính sách đặc thù tại các Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM và TP. Đà Nẵng, cũng nhận được sự ủng hộ của nhiều vị đại biểu Quốc hội.

Phát biểu tại hội trường, nhiều ý kiến ủng hộ chủ trương cho phép TP.HCM và Đà Nẵng được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất khu vực TOD để tái đầu tư, song kiến nghị cần làm rõ phạm vi khu vực TOD để đảm bảo khả thi.

Báo cáo giải trình, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, quy định tại Dự thảo là để thống nhất cách áp dụng pháp luật (Luật Đường sắt sửa đổi cho phép địa phương được giữ lại 100% tiền thu từ phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), Luật Ngân sách nhà nước quy định ngân sách địa phương được giữ 80% tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, còn lại 20% nộp về ngân sách trung ương - PV), cũng như tạo điều kiện cho địa phương đảm bảo nguồn lực tập trung thực hiện các dự án đường sắt địa phương và các dự án giao thông thuộc tuyến TOD. Liên quan đến quy định này, phạm vi không mở rộng so với quy định của Luật Đường sắt 2025. 

Về việc hình thành và phát triển Khu thương mại tự do tại TP.HCM, đại biểu Trịnh Tú Anh (Lâm Đồng) cho rằng, đây chính là bước thử thách tư duy thể chế trong bối cảnh đất nước đang tìm kiếm động lực tăng trưởng mới, dựa trên đổi mới sáng tạo, dịch vụ hiện đại và năng lực cạnh tranh quốc tế. Việc bổ sung nội dung này vào Dự thảo Nghị quyết cho thấy rõ quyết tâm tạo lập một khuôn khổ thể chế đủ tầm, đồng bộ - bao quát toàn diện cả quy hoạch, quản lý, đất đai, thủ tục đầu tư, hải quan, ngoại hối, nguồn nhân lực... trên nhiều khía cạnh.

Tuy nhiên, đại biểu Tú Anh cho rằng, ưu đãi không quyết định thành công, mà thể chế và năng lực tổ chức thực thi mới là nền tảng. Nếu cơ chế vận hành chậm, thiếu đồng bộ, hoặc đặt ra quá nhiều điều kiện làm giảm tính linh hoạt, thì Khu thương mại tự do sẽ khó hình thành lợi thế so sánh bền vững.

Theo đại biểu, Khu thương mại tự do phải được nhìn nhận như một sandbox thể chế - tức là một khung cơ chế thử nghiệm có kiểm soát của quá trình đổi mới phương thức quản trị quốc gia. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, những khu thương mại tự do thành công đều trở thành nơi định hình chuẩn mực quản lý mới trước khi lan tỏa sang hệ thống chung.

Do đó, đại biểu kiến nghị, phải phân cấp mạnh mẽ, đảm bảo UBND TP.HCM có quyền chủ động thực sự trong quyết định và tổ chức mô hình, phù hợp với yêu cầu về tốc độ và tính linh hoạt của thương mại hiện đại. Bên cạnh đó, phải số hóa công tác giám sát và định vị Khu thương mại tự do TP.HCM như “hạt nhân liên kết vùng”. 

Hồi âm đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, việc bổ sung chính sách đột phá về Khu thương mại tự do tại TP.HCM và Đà Nẵng nhằm thúc đẩy xuất khẩu, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.

Theo Bộ trưởng, việc thiết kế chính sách ưu đãi cho Khu thương mại tự do TP.HCM và Đà Nẵng đảm bảo tương đồng về chính sách ưu đãi và thu hút đầu tư của các khu thương mại tự do của 3 thành phố là TP.HCM, Đà Nẵng và Hải Phòng.

“Việc thống nhất đồng bộ khung chính sách giữa 3 khu thương mại tự do không chỉ bảo đảm tính công bằng, nhất quán trong việc triển khai, mà còn tạo ra mạng lưới cực tăng trưởng liên kết có khả năng lan tỏa rộng, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu phát triển chung của cả nước”, Bộ trưởng khẳng định.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải kết luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu các ý kiến phát biểu tại hội trường và thảo luận tại tổ để tiếp thu, hoàn chỉnh 3 dự thảo nghị quyết trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Theo nghị trình, 3 nghị quyết về cơ chế vượt trội cho Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng sẽ được Quốc hội bấm nút vào chiều 11/12.