Tại sao cần phải tiêm vắc-xin?

Nhiều bệnh nhân đang điều trị viêm não mô cầu tại Bệnh viện Nhi Trung ương chưa được tiêm vắc-xin. Một số bệnh nhi mắc biến chứng nặng do căn bệnh thủy đậu gây ra cũng bởi chưa được tiêm chủng vắc-xin.

Ảnh minh họa.

Bệnh ho gà sau nhiều năm được khống chế nay lại đang trở lại với tỷ lệ bệnh nhân tăng cao. Trên phạm vi toàn thế giới, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính có trên 3 triệu người thiệt mạng mỗi năm, song nhờ việc ra đời vắc-xin mà hàng triệu người đã được cứu sống.

Trào lưu chống vắc-xin là hòn đá tảng khổng lồ ngáng đường khiến các loại bệnh tưởng chừng như đã tuyệt chủng đang đe dọa bùng phát trở lại, mà đúng ra có thể phòng ngừa được.

Những người chống vắc-xin chưa hiểu hết cái lợi của tiêm phòng, họ chỉ nghe đồn hoặc thiển cận nhìn vào vài sự cố nhỏ. Đó là lý do tại sao WHO liệt trào lưu chống vắc-xin là một mối đe dọa sức khỏe mới toàn cầu.

Rotavirus (RV) là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tiêu chảy nặng đe dọa tính mạng con người, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Năm 2007, Úc đưa ra một chương trình tiêm chủng chống lại vắc-xin rota virus bằng cách sử dụng hai chất lỏng uống.

Nó không liên quan gì đến việc ngăn ngừa bệnh đái tháo đường, nhưng vào năm 2019, các nhà khoa học đã phát hiện một kết quả bất ngờ. Trong khi chẩn đoán nhi khoa T1D tăng trên toàn cầu nhưng ở Úc lại giảm mạnh.

Trong nhóm từ 0 đến 4 tuổi đã giảm tới 14%, kết quả này có được là do Úc đưa vào sử dụng vắc-xin rota virus bằng đường uống. Bước đột phá mang tính bí ẩn nói trên chưa được giải mã cụ thể. Các nhà khoa học không rõ hiệu ứng này là vĩnh viễn hay tạm thời nhưng chắc chắn RV có vai trò không nhỏ, tác động tới căn bệnh T1D ở trẻ nhỏ.

Tại Việt Nam, theo bác sĩ Bùi Thị Việt Hoa, cố vấn phòng tiêm chủng Safpo/Potec, việc tiêm chủng không chỉ giúp bảo vệ cho một cá nhân cụ thể, mà còn giúp ngăn ngừa bệnh tật cho cả cộng đồng.

Hiệu quả của vắc-xin là không thể phủ nhận. Đây được xem là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe cho người tiêm và tránh xảy ra các vụ dịch lớn ảnh hưởng đến sức khoẻ và tính mạng của cộng đồng.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính, 85 - 95% người được tiêm chủng sẽ sinh ra miễn dịch đặc hiệu bảo vệ cơ thể không bị mắc bệnh, tránh tử vong hay mắc di chứng do bệnh dịch gây ra.

Nhờ có vắc-xin mà hàng năm, khoảng 2,5 triệu trẻ em trên thế giới đã được cứu sống, thoát khỏi nguy cơ tử vong do bệnh truyền nhiễm. Hiện đã có vắc-xin phòng bệnh cho 30 bệnh truyền nhiễm và khoảng 190 quốc gia, vùng lãnh thổ đã đưa chương trình tiêm chủng phổ cập tới toàn người dân.

Những con số này cho thấy lợi ích của vắc-xin đối với toàn xã hội. Cũng theo WHO, vắc-xin có thể giúp hàng ngàn người tránh bị tật nguyền, cứu sống hàng triệu sinh mạng trên thế giới, tiết kiệm hàng tỷ USD chi phí điều trị y tế mỗi năm.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh, gánh nặng về tài chính cho việc điều trị bệnh gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến mỗi gia đình và xã hội.

Khi người dân được tiêm chủng đầy đủ sẽ tạo ra một cộng đồng khỏe mạnh, hạn chế ốm đau, giảm thiểu chi phí khám và chữa bệnh trong suốt thời gian dài.

Từ đó, giảm được gánh nặng to lớn về y tế, giúp ổn định và nâng cao chất lượng sống. Chẳng hạn, cứ 1 USD chi cho vắc-xin phòng bệnh sởi - quai bị - rubella, thì sẽ tiết kiệm được 21 USD chăm sóc y tế (theo báo cáo của Viện Y tế Hoa Kỳ).

Với vắc-xin cúm, việc tiêm phòng cúm cho thấy hiệu quả cao ở người lớn. Ước tính, với 1,8 tỷ liều vắc-xin cúm đã sử dụng, thế giới đã ngăn ngừa được 37 triệu trường hợp nhiễm cúm, 476.000 trường hợp nhập viện và 67.000 trường hợp tử vong.

Ở người lớn khỏe mạnh từ 18 đến 60 tuổi, vắc-xin cúm giúp giảm đến 74% triệu chứng cảm lạnh, giảm biến chứng cúm (viêm phế quản, viêm phổi) đến 40%. Ở người lớn tuổi (trên 60 tuổi), nhóm sử dụng vắc-xin cúm có tỷ lệ giảm tương đối bệnh giống cúm và cúm phải nhập viện tương ứng là 56% và 69%.

Với phụ nữ có thai, vắc-xin cúm giúp giảm 63% trường hợp nhiễm cúm ở trẻ sơ sinh, giảm 36% trường hợp bệnh hô hấp nặng ở trẻ sơ sinh và người mẹ.

Ở người có bệnh lý nền mạn tính, vắc-xin cúm làm giảm tần suất bệnh lý hô hấp cấp liên quan đến cúm ở người bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) tới 76,3%; giảm 70% biến cố tim mạch trên bệnh nhân có bệnh mạch vành cấp; giảm 50% tỷ lệ bệnh nhân đái tháo đường nhập viện và tử vong; giảm 55% nguy cơ nhồi máu não khi tiêm ngừa vắc-xin cúm ở năm đầu tiên so với năm trước không tiêm…

Hiệu quả của vắc-xin cúm không chỉ là thống kê mà đã được nhiều người dân trải nghiệm và đánh giá. Trao đổi với phóng viên, anh Nhân, ở Hà Nội vui vẻ cho biết nhiều năm gần đây anh và gia đình đều đi tiêm vắc-xin cúm bởi hiệu quả thực sự rõ ràng.

Theo Cục Y tế dự phòng Bộ Y tế, thời quan qua Việt Nam đã khống chế được nhiều bệnh dịch nguy hiểm như lao, sởi, bạch hầu, ho gà, uốn ván sơ sinh, bại liệt, viêm não nhật bản B…

Tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh này ở nước ta đã giảm từ hàng trăm tới hàng ngàn lần so với trước khi có Chương trình Tiêm chủng mở rộng.

Tiêm chủng vắc-xin giúp trẻ em phát triển khỏe mạnh, hạn chế ốm đau, giảm chi phí khám và chữa bệnh tật trong suốt thời gian dài trong đời vì đã được tiêm vắc-xin; giảm thời gian và công sức của gia đình, đặc biệt là phụ nữ không phải chăm sóc trẻ mắc bệnh; giảm tình trạng tàn phế, di chứng hay mất khả năng lao động do bệnh tật trong mỗi gia đình.

Nếu trẻ em không được tiêm chủng, hoặc tiêm chủng không đầy đủ, tiêm chủng muộn, theo ông Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), sẽ dẫn đến nguy cơ cao bị mắc bệnh, do không có miễn dịch bảo vệ.

Trên thực tế, không ít trường hợp những nơi, những vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp đã xảy ra dịch bệnh nghiêm trọng, như dịch sởi, ho gà, bạch hầu, viêm não Nhật Bản…, cướp đi tính mạng của nhiều người, đặc biệt là trẻ em. Điều này càng cho thấy, nếu trẻ em không được tiêm chủng, hoặc tiêm chủng không đầy đủ, tiêm muộn, thì nguy cơ dịch bệnh quay trở lại là rất lớn, gây nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ cũng như toàn thể cộng đồng.

Sau khi tiêm vắc xin người dân cần ở lại theo dõi

Ông Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cũng bày tỏ lo ngại, mỗi khi xảy ra trường hợp tai biến sau tiêm vắc-xin, dù có thể là do nguyên nhân khách quan, thì trào lưu “anti vắc-xin” (tẩy chay vắc-xin) lại nổi lên. Tuy nhiên, nếu chứng kiến trẻ nhỏ nằm bất động do bệnh dịch tấn công vì cha mẹ quên hoặc không quan tâm đến việc tiêm chủng cho con, thì mới thấy được hậu quả to lớn thế nào.

Y học ngày càng phát triển với nhiều loại vắc-xin phòng bệnh truyền nhiễm hiệu quả cao. Bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải, chuyên gia tiêm chủng của Hệ thống Safpo/Potec chia sẻ, hiện một số người cho rằng, tiêm chủng vắc-xin chỉ dành cho trẻ em, nhưng điều này không đúng.

“Với người lớn, tiêm chủng vắc-xin cũng rất quan trọng, để bảo vệ sức khỏe, tránh được nhiều bệnh tật nguy hiểm”, bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải nói.

Người lớn cần tiêm nhiều loại vắc-xin để bảo vệ bản thân trước các bệnh truyền nhiễm mà cơ thể chưa có miễn dịch. Ngoài ra, cũng cần tiêm nhắc lại một số vắc-xin đã được tiêm lúc nhỏ như vắc-xin phòng bệnh ho gà, uốn ván, viêm gan B…, vì hiệu lực bảo vệ của các vắc-xin này sẽ bị suy giảm theo thời gian.

Trước đây, trên thị trường không có nhiều loại vắc-xin dành cho người lớn, do các nhà sản xuất chưa quan tâm đến việc phòng bệnh cho người lớn.

Tuy nhiên, hiện nay, ngay tại Việt Nam đã có nhiều vắc-xin mới dành cho người lớn như vắc-xin phòng các bệnh viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do phế cầu khuẩn; vắc-xin phòng bệnh viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm màng tim, viêm phổi do não mô cầu khuẩn; vắc-xin phòng ung thư cổ tử cung; vắc-xin phòng bệnh bạch hầu - uốn ván - ho gà, vắc-xin phòng bệnh viêm gan A, viêm gan B; vắc-xin phòng bệnh sởi - quai bị - rubella; vắc-xin phòng bệnh thủy đậu.

Đồng quan điểm, theo bác sĩ Lê Việt Hoa, chuyên gia tư vấn hệ thống phòng tiêm Safpo/Potec, tiêm chủng cho trẻ em và người lớn đều thực sự cần thiết. Phòng tiêm chủng Safpo/Potec đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật cho một phòng tiêm chủng hiện đại.

Qua quan sát phóng viên nhận thấy phòng tiêm chủng tại đây được bài trí khoa học, công tác hướng dẫn, tiếp đón người dân đến tiêm được thực hiện bài bản.

Theo đó, khi đến các hệ thống của Safpo/potec trên cả nước, sau khi làm các thủ tục đăng ký, người dân sẽ ngồi chờ bên ngoài để nhận được số thứ tự cho công tác khám sàng lọc bởi các bác sĩ giàu kinh nghiệm.

Người dân sẽ được thăm khám kỹ về tiền sử bệnh lý, lịch trình tiêm chủng và các vấn đề sức khỏe để có tư vấn phù hợp.

Bác sĩ khám, tư vấn và chỉ định tiêm vắc xin sẽ đo nhiệt độ, nhịp tim, kiểm tra phổi và hỏi người tiêm một số vấn đề liên quan đến tình trạng sức khỏe như tiền sử bệnh, tiền sử dị ứng thuốc/ thức ăn, các loại thuốc đang sử dụng, các loại vắc-xin đã tiêm gần đây, các phản ứng sau tiêm đã gặp ở những lần tiêm trước,… Sau đó, bác sĩ khám sàng lọc đưa ra kết luận và chỉ định tiêm chủng phù hợp.

Toàn bộ kết quả khám sàng lọc cần được lưu trữ sau mỗi lần khám để sẵn sàng tra cứu khi cần thiết. Quy trình khám sàng lọc cần được tiến hành khép kín, khoa học để đảm bảo hiệu quả, người tiêm chủng cũng tiết kiệm được nhiều thời gian chờ đợi.

Nếu sức khỏe đảm bảo, đủ điều kiện tiêm chủng, sẽ di chuyển sang phòng tiêm ngay bên cạnh để tiến hành tiêm chủng.

Trước khi tiêm, nhân viên y tế sẽ thông tin đầy đủ các thông tin về mũi vắc-xin cần tiêm, tên vắc-xin, nhà sản xuất và hạn dùng để người dân nắm rõ.

Sau khi tiêm chủng xong, phòng tiêm có thiết kế khoảng không gian nghỉ ngơi cho người lớn và vui chơi cho trẻ.

Để đảm bảo an toàn sau tiêm chủng, theo các bác sĩ tại đây, người dân cần ở lại cơ sở tiêm chủng ít nhất 30 phút nhằm theo dõi các dấu hiệu bất thường.

Nếu có các phản ứng sau tiêm như nôn, choáng váng, da mẩn đỏ, thở khò khè, cần thông báo ngay cho nhân viên y tế gần nhất để kịp thời xử trí.

Sau 30 phút theo dõi tại cơ sở tiêm chủng, người tiêm phòng được kiểm tra thân nhiệt, vết tiêm và được dặn dò tiếp tục theo dõi sức khỏe bản thân trong vòng 48 giờ sau tiêm.

Nếu có các dấu hiệu bất thường về thân nhiệt, hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa hoặc bất thường về sức khỏe, ảnh hưởng đến ăn uống và giấc ngủ, cần đến cơ sở y tế gần nhất để được kịp thời xử trí.

Theo như lời bác sĩ Hoa thì các hệ thống phòng tiêm chủng Safpo/Potec hiện là địa chỉ tiêm chủng tin cậy của người dân trên cả nước. Lượng người tiêm vắc-xin tăng nhanh hàng năm là minh chứng rõ nhất cho thấy sự tin tưởng của người dân với các dịch vụ tiêm chủng của thương hiệu này.