Ổ chuột giữa trung tâm Sài Gòn

Nằm trên tuyến đường Nguyễn Cư Trinh, Nguyễn Trãi, ngay trung tâm quận 1, TP.HCM, nhưng Mả Lạng dường như tách biệt hẳn với thế giới nhộn nhịp và phát triển của TP.HCM. Với diện tích 3 ha, khu vực này bao gồm nhiều hẻm nhỏ, với những căn nhà nhỏ lụp xụp. Đây là nơi sinh sống của khoảng 550 hộ dân với 2.500 nhân khẩu. Mỗi gia đình có trung bình từ 4 nhân khẩu trở lên, gồm nhiều thế hệ, cùng chung sống trong một căn nhà chỉ rộng từ 4 đến 50 m2. Với đặc thù đó, Mả Lạng được ví như “khu ổ chuột” giữa Sài Gòn.

Những căn nhà lụp xụp trong các con hẻm nhỏ tối tăm và ẩm thấp ở Mả Lạng. Ảnh: Gia Huy

Bà Trần Thị Tùng, 67 tuổi, sống trong căn nhà rộng 6 m2 trong một con hẻm nhỏ của Mả Lạng, cho biết, gia đình bà là một trong những hộ dân sống lâu năm nhất tại đây. Trước năm 1975, khu dân cư này xen lẫn với nghĩa địa, sau đó Thành phố giải tỏa toàn bộ phần nghĩa địa. Dần dần, cả những người nghiện và dân giang hồ cũng kéo về dựng nhà sinh sống.

“Từ năm 1997 đến 2003, khu vực này trở thành một trong những chợ ma túy nổi tiếng của cả nước. Sau đó, chính quyền TP.HCM phải mất cả năm trời mới xóa được tụ điểm này. Tuy nhiên, cái nghèo vẫn đeo bám Mả Lạng đến tận bây giờ…”, bà Trần Thị Tùng tâm tư.

Theo bà Nguyễn Thị Cẩm, một người dân của Mả Lạng, đầu năm 1990, vợ chồng ông bà từ Thanh Hóa trôi dạt về Sài Gòn kiếm sống rồi mua lại căn nhà rộng hơn 10 m2 từ một cư dân cũ của Mả Lạng để sinh sống. Để có đủ chỗ ngủ cho cả gia đình, bà đã cơi nới thêm một gác nhỏ khoảng 5 m2 trên trần nhà. Chỗ rửa rau, nấu cơm, cũng là nơi đi vệ sinh của cả gia đình nằm ngay sát cửa ra vào.

Ở khu ổ chuột này, ban ngày cũng như ban đêm, ánh sáng chỉ thấy rõ ở phía ngoài đường lớn, còn phía trong các hẻm luôn tối om, không khí ảm đạm bao trùm những căn nhà xập xệ. Sau mỗi cơn mưa, nước đọng thành vũng lớn trong những con hẻm.

Ông Trần Xu, một hộ dân ở đây cho biết, người dân Mả Lạng đa phần sống bằng nghề buôn bán ve chai, thợ hồ, chạy xe ôm…, cuộc sống cơ cực. Nhiều gia đình cũng cố gắng gom góp được chút tiền để sửa chữa lại nhà cửa cho đỡ dột nát, song vì Mả Lạng nằm trong khu vực giải tỏa để làm dự án, nên không được chính quyền quận cho phép.

“Ở đây có dự án lâu rồi, nhưng không thấy Thành phố hay chủ đầu tư làm. Vậy là, hàng trăm hộ dân với hàng ngàn người cứ phải sống trong cảnh nghèo khó, bẩn thỉu để đợi Thành phố họp bàn việc giải tỏa, bố trí nơi ở mới… Nhưng đợi cả 16 năm nay rồi…”, ông Trần Xu nói.

16 năm một dự án lạ

Đại diện UBND phường Nguyễn Cư Trinh cho biết, từ năm 2000, TP.HCM có chủ trương giải tỏa khu Mả Lạng và chỉnh trang khu vực này. Sau đó, Tổng công ty Địa ốc Sài Gòn được chấp thuận thực hiện dự án, nhưng không triển khai được. Từ năm 2007, TP.HCM tiếp tục chấp thuận cho Tập đoàn Bitexco làm chủ đầu tư, nhằm biến khu vực này thành một phức hợp khách sạn, cao ốc văn phòng, trung tâm thương mại. Nhưng đến nay, vì nhiều vấn đề, dự án vẫn chưa thể triển khai.

Đầu năm 2017, UBND TP.HCM có văn bản giao Sở Tài nguyên và Môi trường rà soát pháp lý, phối hợp với quận 1 tiến hành công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng. Đồng thời, Thành phố chỉ đạo quận 1 chủ trì, phối hợp với Bitexco và các đơn vị có liên quan khẩn trương triển khai công tác bồi thường, thu hồi đất; điều tra, khảo sát lập phương án tái định cư, hoàn thành trong quý II.

“Chúng tôi vừa có buổi đối thoại với hơn 1.500 người dân tại Mả Lạng vào đầu tháng 7 mới đây để tìm cách giải quyết vấn đề này. Hiện chính quyền Thành phố cũng như quận đang rà soát, tìm hiểu thấu đáo tâm tư, tình cảm của người dân thuộc diện di dời, đồng thời lên phương án đền bù giải tỏa và tìm nơi ở mới cho người dân. Mọi chuyện sẽ được giải quyết có tình, có lý trong năm nay, vì năm 2018 là hạn cuối cùng để giải tỏa khu vực này”, ông Đoàn Ngọc Hải, Phó chủ tịch UBND quận 1 (TP.HCM) trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư và cho biết, quận sốt ruột với sự chậm trễ ở dự án này.

Trao đổi với báo giới, đại diện Bitexco (chủ đầu tư dự án) cho biết, Tập đoàn đã tiếp nhận dự án và đang làm đúng trình tự pháp luật để tránh khiếu kiện. Với công tác đề bù, giải tỏa, Bitexco đã làm việc với lãnh đạo quận 1 và đề nghị UBND quận thực hiện công việc này, chi phí do phía Bitexco chi trả.

“Việc đền bù giải tỏa nơi này rất phức tạp, bởi nhà dân tại đây có diện tích nhỏ, số lượng căn hộ lớn, người dân lại khó tiếp xúc, nên chúng tôi đành đề nghị phía chính quyền giải quyết giúp. Về mặt tài chính và thiết kế xây dựng, chúng tôi đã chuẩn bị để năm 2018, khi có được mặt bằng, sẽ tiến hành xây dựng dự án ngay”, bà Nguyễn Phạm Khánh Vân, phụ trách truyền thông Bitexco nói.

Theo Kiến trúc sư Trịnh Hoài Linh, giảng viên Khoa Xây dựng (Đại học Bách khoa TP.HCM), việc đề bù, giải tỏa khu Mả Lạng là một thách thức lớn với chính quyền Thành phố. Giá đất thị trường của khu vực quận 1 rất cao, nếu đền bù theo giá nhà nước thì dân sẽ không chịu, mà đền bù cao thì chủ đầu tư lại không chấp nhận.

“Với những căn nhà rộng chỉ từ 5 đến 10 m2, có đền bù giá cao thì người dân tại đây cũng không đủ tiền để mua nhà mới. Ngay cả với nơi tái định cư, nếu căn hộ tái định cư giá là 600 triệu đồng, nhưng tiền đền bù căn nhà rộng 5 m2 chỉ là 300 triệu đồng, thì người dân lao động nghèo ở đây cũng không có đủ 300 triệu đồng bù vào”, ông Linh nói.

Ngoài ra, ông Linh còn cho rằng, nếu Thành phố không có biện pháp giải tỏa hợp tình, hợp lý thì dẫn tới tình trạng xấu là dân sẽ khiếu kiện vượt cấp, việc đền bù giải tỏa rơi vào ngõ cụt… Chính vì vậy, ông Linh cho rằng, Thành phố phải có phương án rồi họp dân để thông báo giá tiền đền bù, nơi tái định cư và khu tái định cư đó phải có cả chỗ làm cho người dân để họ an cư khi chuyển đến.