Theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, hiện nay, trong khi xu hướng mắc các bệnh truyền nhiễm đang dần được kiểm soát thì các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là những bệnh có nguyên nhân từ việc sử dụng thuốc lá như đột quỵ, bệnh mạch vành, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), ung thư phổi... lại gia tăng nhanh chóng.

Đây là những bệnh lý nguy hiểm, gây tử vong cao, để lại hậu quả nặng nề không chỉ đối với người bệnh mà còn đối với gia đình và toàn xã hội.

Ước tính, người dân Việt Nam chi khoảng 49.000 tỷ đồng mỗi năm để mua thuốc lá. Song, đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng.

Đáng lo ngại hơn, không chỉ những người trực tiếp hút thuốc mới phải đối mặt với nguy cơ bệnh tật, mà cả những người hít phải khói thuốc, tức là hút thuốc thụ động cũng chịu những ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe.

Vợ, con, người thân trong gia đình, đồng nghiệp nơi làm việc, thậm chí cả bệnh nhân và nhân viên y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh, đều có thể trở thành “nạn nhân bất đắc dĩ” của khói thuốc. Hút thuốc thụ động làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như ung thư phổi, nhiễm trùng đường hô hấp, các bệnh về tim mạch…

Thống kê cho thấy, nguy cơ mắc bệnh động mạch vành ở người thường xuyên hít phải khói thuốc cao hơn từ 25-30% so với người không tiếp xúc với khói thuốc. Đặc biệt, phụ nữ mang thai nếu thường xuyên hít phải khói thuốc có thể đối mặt với nguy cơ sảy thai, sinh non hoặc thai nhi phát triển chậm.

Không dừng lại ở những tổn thất sức khỏe, thuốc lá còn là gánh nặng kinh tế to lớn. Ước tính, người dân Việt Nam chi khoảng 49.000 tỷ đồng mỗi năm để mua thuốc lá. Song, đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng.

Khi cộng thêm chi phí điều trị, mất năng suất lao động do bệnh tật và tử vong sớm từ các bệnh liên quan đến thuốc lá, con số thiệt hại được ước tính tương đương 1% GDP quốc gia, khoảng 67.000 tỷ đồng mỗi năm.

Đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp, gánh nặng này càng trở nên trầm trọng. Có tới gần 5% thu nhập của các hộ nghèo được chi cho thuốc lá.

Đây là một con số đáng báo động khi biết rằng khoản tiền đó đôi khi còn vượt quá cả chi phí dành cho giáo dục và y tế. Việc bỏ thuốc, vì vậy, không chỉ mang ý nghĩa cải thiện sức khỏe mà còn mở ra cơ hội để người dân có thể đầu tư vào những nhu cầu thiết yếu và bền vững hơn.

Chính trong bối cảnh ấy, ngành Y tế với sứ mệnh chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân cần tiên phong trong công cuộc xây dựng môi trường không khói thuốc.

Việc loại bỏ hoàn toàn thuốc lá khỏi các cơ sở y tế không chỉ là một biện pháp phòng ngừa bệnh tật hữu hiệu mà còn thể hiện sự gương mẫu, đi đầu của đội ngũ cán bộ y tế trong việc tạo dựng một lối sống lành mạnh, văn minh.

Một môi trường y tế không khói thuốc mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, nó giúp bảo vệ sức khỏe của cả nhân viên y tế lẫn người bệnh, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị.

Thứ hai, hình ảnh người thầy thuốc với vai trò là người dẫn dắt, truyền cảm hứng cho cộng đồng sẽ trở nên đáng tin cậy và chuẩn mực hơn khi họ chủ động từ bỏ thuốc lá. Thứ ba, cơ sở y tế không khói thuốc còn giúp tiết kiệm chi phí vệ sinh môi trường, giảm nguy cơ cháy nổ và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế nói chung.

Trong những năm gần đây, nhiều bệnh viện tại Việt Nam đã chủ động triển khai mô hình bệnh viện không khói thuốc và đạt được những kết quả tích cực.

Bệnh viện Bạch Mai, một trong những bệnh viện tuyến cuối lớn nhất cả nước, từ năm 2015 đã mạnh dạn thực hiện chiến dịch cấm hút thuốc hoàn toàn trong khuôn viên, đồng thời triển khai dịch vụ hỗ trợ bỏ thuốc cho bệnh nhân và cán bộ y tế.

Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cũng đi đầu trong việc tổ chức các chương trình giáo dục sức khỏe, hỗ trợ người bệnh thay đổi thói quen sống và từ bỏ thuốc lá.

Ở miền Nam, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ cũng tích cực áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ việc hút thuốc, lồng ghép công tác tuyên truyền, tư vấn bỏ thuốc trong các hoạt động khám chữa bệnh thường ngày.

Dù đã có những chuyển biến tích cực, song trên thực tế, tại không ít cơ sở y tế, tình trạng hút thuốc lá vẫn còn tồn tại, cả từ phía người bệnh, người nhà bệnh nhân và đôi khi là chính nhân viên y tế. Điều này cho thấy, công cuộc xây dựng bệnh viện không khói thuốc cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ và bền bỉ hơn nữa.

Để phong trào này thực sự lan tỏa và đi vào chiều sâu, các cơ sở y tế cần chú trọng một số giải pháp cụ thể như niêm yết quy định cấm hút thuốc tại các khu vực công cộng; lắp đặt biển báo rõ ràng tại các phòng khám, hành lang, nhà vệ sinh; lồng ghép nội dung “không hút thuốc” vào tiêu chí thi đua của nhân viên y tế; tổ chức các chiến dịch truyền thông nội bộ và cộng đồng; cung cấp dịch vụ hỗ trợ bỏ thuốc như tư vấn, liệu pháp thay thế nicotine, điều trị y khoa...

Ngoài ra, để không tạo cảm giác bị hạn chế cho người hút thuốc, có thể bố trí khu vực hút thuốc riêng biệt ngoài khuôn viên bệnh viện, song cần kiểm soát chặt chẽ để không ảnh hưởng đến người khác.

Xây dựng cơ sở y tế không khói thuốc không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành Y tế, mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Mỗi bệnh viện không khói thuốc được hình thành là một bước tiến trong hành trình bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật, tổn thất kinh tế, đồng thời góp phần nuôi dưỡng một lối sống văn minh, nhân văn và tiến bộ.