Bước ngoặt hiện đại hóa quản lý thuế

Từ năm 2026, toàn bộ hộ kinh doanh tại Việt Nam sẽ chuyển sang nộp thuế theo phương thức kê khai, chấm dứt cơ chế thuế khoán đã tồn tại nhiều năm. Đây là bước đi được giới chuyên môn đánh giá là một trong những cải cách lớn nhất của ngành Thuế trong hành trình xây dựng hệ thống thuế hiện đại, minh bạch và công bằng hơn.

Phó cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn phát biểu tại Lễ công bố tặng miễn phí phần mềm cho 2 triệu hộ kinh doanh, do Misa tổ chức ngày 23/10.

Theo ông Mai Sơn - Phó cục trưởng Cục Thuế, Bộ Tài chính, việc xóa bỏ thuế khoán là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm thúc đẩy minh bạch hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh, đồng thời tạo môi trường bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Ngành Thuế đã chuẩn bị lộ trình và chính sách hỗ trợ để giúp hộ kinh doanh chuyển đổi thuận lợi, trong đó tập trung hoàn thiện khung pháp lý và đơn giản hóa chế độ kế toán, gắn liền với ứng dụng công nghệ số.

Đến nay, 98% hộ kinh doanh kê khai đã nộp thuế điện tử, hơn 18.500 hộ khoán chuyển sang kê khai và trên 133.000 hộ đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Những con số này cho thấy sự thay đổi tích cực và khả năng thích ứng nhanh của khu vực hộ kinh doanh - nhóm đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam.

Ngành Thuế đặt mục tiêu từ năm 2026, toàn bộ hộ kinh doanh đủ điều kiện sẽ kê khai thuế điện tử, qua đó đảm bảo công bằng, chống thất thu và giảm áp lực cho cơ quan quản lý.

Bên cạnh đó, cơ quan Thuế đang hoàn thiện chính sách quản lý riêng cho nhóm hộ kinh doanh, đồng thời sửa đổi Luật Quản lý thuế và các văn bản liên quan, phát triển chế độ kế toán đơn giản và đồng bộ với công nghệ số. Các chuyên gia cho rằng, đây không chỉ là thay đổi về kỹ thuật tính thuế, mà còn là sự chuyển đổi tư duy quản lý từ “khoán theo ước lượng” sang “minh bạch theo dữ liệu”.

Không truy thu, không xử phạt giai đoạn chuyển đổi

Chia sẻ xung quanh việc xóa bỏ thuế khoán, TS. Nguyễn Văn Thân - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) cho biết, Quốc hội đang bàn thảo nhiều nội dung quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2026 - 2030, trong đó có việc thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đặc biệt hướng tới khu vực doanh nghiệp nhỏ, vừa và hộ kinh doanh cá thể.

Ông nhấn mạnh, Thông báo 421 của Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Hiệp hội nhiệm vụ hỗ trợ hộ kinh doanh nâng cao năng lực cạnh tranh, thích ứng với thị trường và từng bước chuyển đổi thành doanh nghiệp. Theo ông Thân, đây là cơ hội để hình thành lớp doanh nhân thế hệ mới - những người làm kinh doanh bài bản, minh bạch và sẵn sàng hội nhập.

Các đại biểu bấm nút công bố chính thức việc MISA tặng miễn phí phần mềm cho 2 triệu hộ kinh doanh.

Cụ thể hơn, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam nêu rõ, việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai là cải cách quan trọng, song cần đi kèm với cơ chế bảo vệ người nộp thuế để họ yên tâm chuyển đổi. Bà kiến nghị, trước hết cần nâng ngưỡng doanh thu tính thuế đối với hộ kinh doanh lên 1 tỷ đồng/năm, thay vì 200 triệu đồng như quy định hiện nay.

Theo bà Cúc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa thông qua nghị quyết nâng mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân từ năm 2026 lên 15,5 triệu đồng/tháng cho bản thân người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc. “Nếu lấy doanh thu 1 tỷ đồng nhân với lợi suất bình quân 15%, thì thu nhập ròng của hộ kinh doanh chưa đến 15 triệu đồng/tháng. Mức này tương đương ngưỡng giảm trừ gia cảnh đối với người làm công ăn lương, đảm bảo công bằng trong hệ thống thuế,” bà Cúc phân tích.

Bà đề nghị điều chỉnh nội dung này trong Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, hiện đang được Quốc hội xem xét. Cùng với đó, để hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi, bà Cúc đề nghị không truy thu, không xử phạt thuế trong giai đoạn đầu thực hiện, trừ những trường hợp cố tình không tuân thủ hướng dẫn. “Nếu hộ kinh doanh đã được hướng dẫn triển khai hóa đơn điện tử kết nối máy tính tiền mà vẫn không thực hiện thì mới xử lý. Còn lại, nên khuyến khích, hỗ trợ thay vì xử phạt”, bà Cúc nói.

Một vấn đề khác được bà Cúc lưu ý là xử lý hàng tồn kho không có hóa đơn. Bà cho rằng, nhiều hộ kinh doanh trước đây chưa chú trọng việc lấy hóa đơn khi nhập hàng, nên hiện gặp khó khăn trong việc kê khai. “Cơ quan thuế nên cho phép hộ kinh doanh tự rà soát hàng tồn, loại bỏ hàng kém chất lượng, còn hàng hóa đảm bảo thì cho phép bán ra để nộp thuế bình thường. Cách làm này vừa thực tế, vừa giúp người dân yên tâm kinh doanh,” bà Cúc kiến nghị.

Những đề xuất này nhận được sự đồng tình từ cộng đồng doanh nghiệp và hộ kinh doanh, vì đều hướng tới mục tiêu giảm áp lực, tăng tính minh bạch và tạo điều kiện thuận lợi để người nộp thuế tuân thủ.

TS. Nguyễn Văn Thân nhận định, với sự phối hợp của cơ quan thuế, các tổ chức nghề nghiệp và doanh nghiệp công nghệ, việc chuyển đổi sang thuế kê khai sẽ trở thành bước tiến văn minh trong cải cách quản lý thuế, mở ra cơ hội phát triển bền vững cho hàng triệu hộ kinh doanh trên cả nước.