Mưa cổ phiếu ESOP

Cuộc họp đại hội đồng cổ đông thường niên của “vua tôm giống” Thủy sản Việt Úc kết thúc vào cuối tháng 5/2025, với tất cả các tờ trình đều được phê duyệt. Trong khi các nội dung về hoạt động kinh doanh đạt tỷ lệ tán thành trên 99%, thì tờ trình liên quan đến lợi ích của lãnh đạo và người lao động trong Công ty lại không có sự nhất trí cao như vậy.

Công ty đã phê duyệt chi thưởng ban điều hành 50% của phần lợi nhuận vượt mức lợi nhuận sau thuế hợp nhất trước thưởng, không bao gồm phần thu nhập từ chuyển nhượng dự án. Dù được thông qua, đây là tờ trình có tỷ lệ tán thành thấp nhất, chỉ đạt 80,3%. Cùng với đó, Thủy sản Việt Úc đã thông qua việc phát hành cổ phiếu ESOP với giá phát hành không thấp hơn mệnh giá, tỷ lệ phát hành ở mức 0,5% khi đạt kế hoạch và 1% khi vượt mức lợi nhuận sau thuế hợp nhất trước thưởng.

Thủy sản Việt Úc không phải là tổ chức duy nhất trình phương án phát hành ESOP. Việc phát hành cổ phiếu với giá thấp hơn thị giá, thậm chí 0 đồng, vẫn thường được một số doanh nghiệp áp dụng đi cùng thời gian hạn chế chuyển nhượng 1 năm hoặc dài hơn (3 -5 năm). Tuy nhiên, đã có thêm nhiều công ty lần đầu lựa chọn hình thức huy động vốn này với số lượng phát hành lớn. Nam Á Bank lên kế hoạch phát hành 85 triệu cổ phiếu, tương đương mức tối đa 5% được phép phát hành tính trên số cổ phiếu sau khi phát hành từ nguồn vốn chủ sở hữu tỷ lệ 100:25.

“Việc tăng vốn nêu trên nhằm thực hiện định hướng chiến lược phát triển Nam A Bank năm 2025, tầm nhìn năm 2030, đồng thời, nâng cao năng lực tài chính đáp ứng yêu cầu phát triển kinh doanh và quản trị rủi ro, gắn kết lợi ích của người lao động với kết quả hoạt động của ngân hàng”, lãnh đạo nhà băng này cho hay.

Trong khi đó, Techcombank chuẩn bị bước sang năm thứ 5 liên tiếp thực hiện phát hành cổ phiếu ESOP và sẽ phát hành 21,4 triệu cổ phiếu năm nay. VIB bắt đầu phát hành ESOP từ năm 2022 và được thông qua chào bán 7,8 triệu cổ phiếu năm nay. Trong nhóm các công ty chứng khoán, Chứng khoán SSI đều đặn phát hành 10 triệu cổ phiếu ESOP trong 3 năm qua. Chứng khoán Vietcap phát hành 4,5 triệu cổ phiếu ESOP với giá 12.000 đồng/cổ phiếu, tương đương 1/3 thị giá.

Trong khi đó, Chứng khoán DNSE phát hành cổ phiếu ESOP thưởng và không thu tiền, nhưng thời gian hạn chế chuyển nhượng là 12-60 tháng, giải tỏa 20%/năm. Số lượng phát hành cả năm nay là 12,3 triệu đơn vị, bao gồm 9,3 triệu cổ phiếu từng lên kế hoạch được thông qua năm trước, nhưng chưa thực hiện được do biến động thị trường.

Cẩn trọng chi phí ESOP

Lý giải việc tặng cổ phiếu cho người lao động, bà Phạm Thị Thanh Hoa, Tổng giám đốc DNSE cho biết, ngoài tạo sự gắn bó giữa công ty và cán bộ, nhân viên tài năng, thu hút nhân tài, chính sách đãi ngộ này còn đem lại hình ảnh tốt đẹp, tạo giá trị nhân văn cũng như hiệu ứng tích cực cả trong nội bộ và ngoài công chúng.

Phương án thưởng cổ phiếu trên được cổ đông DNSE thông quan với tỷ lệ gần 100%. Tuy nhiên, tại một số công ty, câu chuyện phát hành ESOP lại là nội dung mà nhiều cổ đông trực tiếp chất vấn. Trả lời câu hỏi của cổ đông tại Đại hội năm nay, ông Tô Hải, Tổng giám đốc Vietcap cho biết, phương án được xây dựng dựa trên nhiều dữ liệu từ vốn hóa thị trường, số lượng nhân viên, tỷ lệ lợi nhuận và còn chiết khấu thêm 10 - 20% so với mức trung bình để thấp hơn một số công ty khác.

Những câu hỏi trên là hợp lý bởi bên cạnh lợi ích đãi ngộ đối với nhân viên, việc phát hành ESOP liên tục sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của các cổ đông hiện hữu do giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần và lâu dài sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu vì xu hướng bán ra “chốt lời” của nhân viên. Điển hình, năm 2023, Công ty cổ phần Đầu tư LDG, một doanh nghiệp thường “tặng” cổ phiếu ESOP cho nhân viên, đã từng phải hủy kế hoạch thưởng cổ phiếu ESOP do giá cổ phiếu xuống thấp và bị ảnh hưởng từ một số nguyên nhân khách quan.

Thêm vào đó, theo Quyết định 345/QĐ-BTC năm 2020 về phê duyệt Đề án áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính, việc áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) sẽ bước sang giai đoạn tiếp theo sau năm 2025. Có sự khác biệt trong ghi nhận kế toán theo chuẩn mực kế toán VAS và chuẩn mực IFRS đối với nghiệp vụ này. Cụ thể, IFRS yêu cầu công ty ghi nhận một khoản chi phí phát sinh từ việc ghi nhận giá trị hợp lý của quyền chọn mua tại ngày trao quyền. Trong khi đó, ESOP là một loại chi phí giảm trừ lợi nhuận của doanh nghiệp.